امروزه، اطلاع رساني در بستر فن آوري ارتباطات و اينترنت سرعتي وصف ناپذير يافته و زمان و مکان را در نورديده است و هيچ مانعي را بر سر راه خود بر نمي تابد و جوانان که بازيگران اصلي و سواران پيشتاز اين موج هستند، بيش از هر زمان نياز به شناختن و شناخته شدن دارند وشناخت واقعي و عملي نيازهاي اين نسل مستلزم بررسي ابعاد مختلف عوامل تاثير گذار و اثر پذير از اين فناوري نوين ارتباطي است.
اينترنت:
اينترنت گروهي متشکل از هزاران شبکه است که در عرضه ي مجموعه ي اطلاعاتي واحد به کاربران يا مشتريان خود مشارکت دارند.
اينترنت را از نظر جامعه شناسي مي توان مدخلي برجامعه ي الکترونيکي جهاني (1) دانست.
عناصر اصلي اينترنت:
عناصر اصلي در اينترنت عبارتند از:
توليد کنندگان، واسطه ها ( توزيع کننده ها ) و مصرف کنندگان. نکته ي مهم اين است که تعداد کاربران جهاني اينترنت نيز همواره رو به افزايش است و جمعيت آن تقريبا هر سال دو برابر مي شود. اين جامعه به راحتي قابل سرشماري نيست.
تاريخچه ي مختصر اينترنت:
اولين شبکه هاي اطلاع رساني در سال 1957 م در شوروي سابق شکل گرفت. پس از آن، امريکايي ها مؤسسه هاي پژوهشي و اطلاع رساني را ايجاد کردند.
در سال. 1986 م بنياد ملي علوم امريکا (2) توسعه ي شبکه اي را آغاز کرد که امروزه يکي از ستون هاي اصلي خدمات ارتباطي اينترنت در جهان به شمار مي رود و به دنبال آن سازمان ملي هوا وفضاي امريکا (3) و بخش انرژي امريکا شبکه ي ديگري را مشترکا راه اندازي کردند و سپس چندين شبکه ي اروپايي نيز کار پشتيباني و اتصال شبکه هاي رايانه اي را بر عهده گرفتند و شرکت ها و شبکه هاي تجاري پا به عرصه ي اينترنت گذاردند.
از سال. 1989 م به بعد، نظام جهاني اينترنت با راه اندازي نظام آزاد ارتباطات، عملا از تمام تفاهم نامه هاي موجود حمايت کرد و بدين ترتيب، تا سال. 1991 م پشتيباني از حدود پنج هزار شبکه ي رايانه اي در بيش از 36 کشور جهان با خدمات دهي به بيش از هفتصد هزار ميزبان رايانه اي چهار ميليون کار بر اينترنتي آغاز شد.
...... و امروزه اينترنت ميليون ها عضو دارد و از نظر مالکيت متعلق به هيچ کشوري نيست و توسعه آن حاصل تلاش دسته جمعي دانشمندان جهان است. اينترنت باعث شده تا مرزها شکسته شود و به تبع آن دسترسي به اطلاعات و فن آوري انتقال اطلاعات و جديد ترين و آخرين تحقيقات علمي دنيا با صرفه جويي فراوان در وقت صورت گيرد.
رايج ترين موارد استفاده از اينترنت:
1- استفاده از اطلاعات گوناگون موجود در شبکه ها ( به منظور انجام فعاليت هاي علمي و پژوهشي و دسترسي به کتاب ها و منابع کتابخانه اي )
2- انجام امور اداري و تجاري
3- برقراري ارتباط با سايرين به شيوه هاي گفتاري، نوشتاري و تصويري ( چت و ايميل و مکالمه تلفني )
4- بهره مندي از برنامه هاي راديويي و تلويزيوني
5- آموزش از راه دور ( آموزش در خانه )
6- امروزه اينترنت در عرصه هاي علمي، آموزشي، زندگي اقتصادي ( مثل شغل و امور بازرگاني )، زندگي اجتماعي و فرهنگ جامعه نقش ايفا مي کند.
آثار اجتماعي اينترنت بر نوجوانان و جوانان:
اينترنت وسيله اي است که همانند همه ي ابزارهاي ديگر جنبه هاي مثبت و منفي دارد و قضاوت ما درباره ي آن، به نوع استفاده ي کاربران بستگي دارد. اين پديده، علي رغم فرصت هاي مناسبي از قبيل دست يابي به اطلاعات فراوان مورد نياز، توسعه و توليد دانش براي ما فراهم مي آورد، تهديدهايي را نيز متوجه ما مي کند و از آنجا که بيشترين کاربران آن را نوجوانان و جوانان تشکيل مي دهند، (4) استفاده ي نادرست از آن مي تواند نيروي پويا و کارآمد و در نهايت نظام اداره ي کشور را تهديد مي کند. بنابراين، لازم است هر چند مختصر و فهرست گونه، برخي از تهديدات را مورد توجه قرار دهيم و ديگران را به بررسي هاي جدي تر و تحقيقات ارزنده تر در ابعاد مختلف و در آينده اي نه چندان دور فراخوانيم.
استفاده ي نادرست از اينترنت دو وجه متمايز دارد: يکي اين که کاربران در هدفمندي و ميزان استفاده از آن تابع ضابطه و قاعده اي نباشند که در اين صورت جوانان و نوجوانان عادت مي کنند، اوقات فراغت خود را به بيهودگي و بدون برنامه ريزي بگذرانند و اين تصور در ذهن آنها شکل گيرد که نهايت زندگي، چيزي جز بازي و سرگرمي و کام جويي نيست و وجه دوم نوع بهره برداري از آن و مراجعه به سايت هايي است که موارد ناهنجار و غير اخلاقي را ترويج مي کنند که از اين طريق، هم هويت ملي فرد را مورد هجوم قرار مي دهند و هم به تخريب شخصيت اجتماعي و حوزه ي رواني او مي پردازند.
اما نخستين و شايد خطرناک ترين اثر منفي اينترنت، که موجب استفاده هاي نادرست جوانان از اينترنت مي شود، " اعتياد اينترنتي " است.
يکي از کارشناسان مي گويد: فردي که بيش از نوزده ساعت در هفته از اينترنت استفاده مي کند، معتاد به اينترنت است.
کارشناسي ديگر اظهار مي کند: معتاد کسي است که حداقل 38 ساعت در هفته يا هشت ساعت در روز، وقت خود را صرف استفاده از اينترنت مي کند.
متخصصان آسيب شناسي: اگر فرد در هفته دو تا سه ساعت از اينترنت استفاده کند، کاربر معمولي است و فردي که ميزان استفاده ي وي از اينترنت به 8/5 ساعت يا بيشتر برسد، بايد مورد بررسي هاي آسيب شناسانه قرارگيرد.
مرور بر ادبيات نظري و تجربي پيرامون اعتياد اينترنتي نشان دهنده آن است که اعتياد اينترنتي پديده اي است که از سه ويژگي برخوردار است:
1- زماني مي توان گفت که فرد معتاد به اينترنت شده است که داراي علائم خستگي زودرس، تنهايي، افسردگي و غيره باشد. افرادي همچون اورزاک و يونگ به چنين تعريفي از اعتياد اينترنتي دارند. روش هاي درمان اين نوع اعتياد نيز، رفتار درماني شناختي و تقويت درماني انگيزش است.
2- اعتياد اينترنتي نوعي اختلال و بي نظمي رواني است و روش درمان آن نيز تشکيل گروه هاي خبري و گروه هاي بحث است. در اين شکل از درمان، اعضاي اختلالات رواني مرتبط به هم، نقش يک گروه حمايتي را بازي مي کنند و با ارايه ي پيشنهادات آن لاين و روش هاي برخورد با آن از شدت اعتياد اينترنتي مي کاهند.
3- اعتياد اينترنتي نوعي مشکل رفتاري است که دليل آن وجود يک رابطه ي قوي بين اعتياد اينترنتي و وابستگي شيميايي است.
ساير روان شناسان معتقدند که زياده روي در استفاده از اينترنت مي تواند براي سلامت فکري و فيزيکي شخص خطرناک باشد. اعتياد به اينترنت، کارکرد انطباقي شخص را مختل مي کند. اگر شخصي به اينترنت معتاد شود، کارکردهاي وي غير انطباقي مي شوند. " (5)
همانند تمام انواع ديگر اعتياد، اعتياد به اينترنت نيز با علائمي همچون اضطراب، افسردگي، کج خلقي، بي قراري و افکار وسواسي يا خيالبافي راجع به اينترنت همراه است. از طرفي، در عين حال که روابط اين افراد ( به ويژه کودکان و نوجوانان ) در جهان مجازي افزايش مي يابد، در مقابل از دامنه ي روابط آنان در جهان واقعي کاسته مي شود. ضمن آنکه، احتمال لطمه ديدن عملکرد آموزشي نيز وجود دارد.
حجم رو به رشدي از تحقيقات صورت گرفته پيرامون اعتياد اينترنتي، حکايت از آن دارد که اختلال اعتياد اينترنتي نوعي اختلال روان شناختي - اجتماعي است که از مشخصه هاي آن، علايم کناره گيري، اختلالات عاطفي و از هم گسيختگي روابط اجتماعي است.
اعتياد اينترنتي، انسان ها را به افرادي رها شده تبديل مي کند و بر روابط اجتماعي آنها تأثير مي گذارد. بهره وري و بازده کاري کاربران اينترنت در نتيجه ي استفاده بيش از حد از اينترنت پايين مي آيد. آنان با تأخير به محل کار مي روند ودچار کم کاري مي شوند. عدم تحرک جسمي و چاقي به همراه علايمي چون درد کمر، پشت و ماهيچه از ديگر پيامدهاي اين مسئله است. اين کاربران حتي در صورت کناره گيري از اينترنت، دچار علائم اختلال مي شوند.
مطالعات نشان داده است که چهارده درصد از کاربران اينترنت، دچار علائمي مانند رفتارهاي وسواسي، حالت روان شيدايي، افسردگي و..... هستند. (6)
نتيجه گيري و پيشنهادات
دانستيم که اينترنت براي افزايش آگاهي ها و توانمندي کشور و جامعه مفيد است و لازم است راه را براي استفاده ي مناسب از اين ابزار گسترده و گستراننده هموار کنيم؛ اما بديهي است که اينترنت نيز با همه فوايدي که دارد، مي تواند تهديدي جدي نيز باشد که براي تبديل تهديدها به فرصت و استفاده ي بهينه از آن مي توان تمهيداتي را پيش بيني کرد:
1- با توجه به اين که اکثر کاربران اينترنت نوجوانان و جوانان هستند، براي جلوگيري از اعتياد اينترنتي لازم است والدين بررفتار اينترنتي فرزندان شان کنترل و نظارت منطقي داشته باشند؛ نه به گونه اي که به طور کلي مانع آنها شوند و نه به شکلي که آنان را کاملا رها و آزاد بگذارند که در هر دو صورت فرزندان مورد تهديد خواهند بود. (7)
2- والدين آگاهي هاي خودشان را در خصوص اينترنت و فوايد و زيان هاي آن افزايش دهند تا بتوانند فرزندان شان را به درستي راهنمايي کنند. (8)
3- کودکان ونوجوانان به لحاظ صداقت احتمال دارد، اطلاعات شخصي و خانوادگي خود را در محيط نا امن اينترنت در اختيار ديگران قرار دهند.
بنابراين، والدين بايد فرزندان خود را زير نظر داشته باشند و آنان را تشويق کنند که از ارائه ي اطلاعات شخصي در محيط اينترنت خودداري کنند. (www.nitc.co.ir//:http)
4- والدين به فرزندان بفهمانند که اطلاعات موجود در اينترنت ممکن است تقلبي هم باشد.
5- والدين با هشدارهاي به موقع مراقب فرزندان باشند و به آنان اجازه ندهند به تنهايي با اشخاصي که در فضاي مجازي آشنا شده اند، ملاقات کنند.
6- والدين با فرزندان درباره ي اينترنت صحبت کنند و در مورد استفاده از آن با هم به توافق برسند.
7- کاربران براي استفاده ازاينترنت حتما از قبل هدف خود را تعيين کنند و دليل قانع کننده اي براي ورود داشته باشند.
8- براي تمام جنبه هاي زندگي خود برنامه ريزي کنند و تلاش خود را براي انجام تمام برنامه ها به کار گيرند.
9- سازمان هاي متولي فرهنگ که حافظ هنجارها و ارزش هاي مورد قبول جامعه اند، با برنامه ريزي مناسب به فعاليت هاي اينترنتي جوانان جهت بدهند و کارهاي ارزشمند آنان را تشويق کنند.
10- معلمان مدارس و اساتيد حوزه و دانشگاه مي توانند نقشي مهم در پرکردن اوقات فراغت دانش آموزان و دانشجويان داشته باشند و با تشويق آنان به فعاليت هاي درسي از طريق اينترنت، آنان را در بهره برداري علمي و توليد علم مشارکت دهند.
منابع:
1- سازمان ملي جوانان ( 1381)؛ بررسي وضعيت رسانه ها در حوزه ي جوانان.
2- لعلي، علي ( 1382)؛ تأثير اينترنت بر جوانان و نوجوانان کشور و تأثير آن بر روي اوقات فراغت، ماهنامه ي آموزشي، پژوهشي و اطلاع رساني وب، صص 52-50.
3- معيدفر، سعيد و ديگران ( 1384)؛ اعتياد اينترنتي: علل و پيامدهاي آن، فصلنامه ي رسانه، سال 16، ش 3،ص 39.
4- فرهنگ يک جلدي انگليسي به فارسي آريان پور.
shownews 2.aspn=30838 t= com 5 . / www.jamejamonline. ir // :http
ejtem . htms 182016 . / news / 840518 / 1384 / hamnews / hamshahri / www . ntc . co . ir // : http
7- Electronic Society
8- nfs
9- NAS : National Aeronautics And Space Administraction
10- spotnic
برگرفته از: مجله راه راستان 1
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله