ازدواج در ميان همه ي اقوام و ملل و جوامع انساني از قداستي خاص برخوردار است. و به همين دليل نيز، آداب و رسوم ويژه ي خود را دارد که به تناسب عقيده و مرام، نژاد و زبان، جغرافيا و عوامل ديگري، گوناگون و متنوع است.
اهميت ازدواج در اسلام
دست توانمند آفرينش ، غريزه ي قدرتمند جنسي را با ذات آدمي، عجين کرده که خود، عامل تکامل انسان، تحکيم عواطف و احساسات، بقاي نسل و بسياري مواهب ديگر است. ازديدگاه شريعت مقدس اسلام و ديگر اديان الهي، براي ارضاي غريزه ي جنسي، راهي جز ازدواج وجود ندارد؛ بنابراين، ازدواج، ناموس طبيعت بشري، خواست فطري و حکمت آفرينش است؛ چنان که هسته ي مرکزي و سنگ زيرين جامعه ي بشري را نيز تشکيل مي دهد. قرآن مجيد در اين راستا مي فرمايد:
«و من اياته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا اليها و جعل بينکم موده و رحمه... »(1)
و از نشانه هاي او، اين که همسراني از جنس خودتان براي شما آفريد تا در کنار آنان آرامش يابيد و در ميانتان مودت و رحمت قرار داد.
هم چنين از ازدواج با عنوان «پيوند محکم» ياد کرده، مي فرمايد:
«... و اخذن منکم ميثاقا غليظا»(2)
زنان (هنگام عقد) از شما پيمان محکمي گرفته اند.
به همين دليل، رهبر بزرگوار اسلام، حضرت محمد صلي الله عليه و آله درباره ي ازدواج مي فرمايد:
«ما بني بناء في الاسلام احب الي الله عزوجل من التزويج»(3)
در اسلام هيچ بنيادي پي ريزي نشده که مانند ازدواج، محبوب خداي بزرگ باشد.
و امام صادق عليه السلام ازدواج را سبب افزوني ارزش عبادت دانسته، مي فرمايد:
«رکعتان يصليهما المتزوج افضل من سبعين رکعه يصليها غير متزوج»(4)
دو رکعت نمازي که متاهل به جاي مي آورد از هفتاد رکعت نمازي که مجرد به جاي مي آورد، برتر است.
در متون اسلامي به موازات تمجيد و تشويق به ازدواج، از تجرد، نهي و نکوهش شده است، از جمله رسول اکرم صلي الله عليه و اله مي فرمايد:
«اکثر اهل النار العزاب»(5)
بيشتر دوزخيان را مجردان تشکيل مي دهند.
ازدواج، براي زن يا مرد، به خودي خود از مستحبات بسيار مؤکد است.(6) که گاه واجب مي شود؛
کسي که به واسطه ي نداشتن زن به حرام مي افتد، واجب است زن بگيرد.(7)
خواستگاري
نخستين گام در تشکيل خانواده «خواستگاري» است که اگر بر مبناي صحيح صورت پذيرد، بيشترين سهم را در استحکام و سعادت خانواده تامين مي کند. از ديدگاه اسلام، رعايت امور زير در خواستگاري ضروري است؛
1- سزاوار است انسان در صفات همسر آينده ي خويش دقت کند و همسري خوش نام و خوش اخلاق برگزيند و همان گونه که مرد بايد در صفات نامزد خويش توجه کند، سزاوار است زن و اولياي او نيز در صفات خواستگار، نيک بنگرند.(8)
2- در انتخاب همسر نبايد به زيبايي و ثروت او بسنده کرد، بلکه بايد همسري را اختيار کند که از صفات نيکو برخوردار باشد. اين صفات از نظر رسول اکرم صلي الله عليه و آله عبارتند از ؛
-ولود و بسيار زا؛
- ودود و بامحبت؛
- عفيف و پاکدامن؛
- عزيز و محترم در ميان خانواده ي خويش؛
- متواضع و مطيع در برابر شوهر؛
- خودآرايي براي همسر.(9)
3- صفات زنان ناشايست از منظر رسول خدا صلي الله عليه وآله اين گونه است:
- نسبت به شوهر عزيز (و پرتوقع) است.
- در ميان خانواده ي خود، خوار و بي مقدار است.
-کينه توز و حسود است.
- دربرابر گناه ورع و تقوا ندارد.
- در غياب شوهر براي ديگران آرايش مي کند، ولي در حضور شوهرش از چنين کاري دريغ مي ورزد.
- سخن شوهرش را نمي شنود و از او اطاعت نمي کند.
- چون اسب سرکش- از شوهرش تمکين نمي کند.
-هيچ عذري را از شوهر نمي پذيرد و هيچ گونه گذشتي نسبت به او ندارد.(10)
4- ازدواج با اين گونه زنان نيز مکروه است؛
- ازدواج با زن زناکار و زنازاده.
- ازدواج با زني که هنگام تولد، قابله ي انسان بوده و دختر قابله.(11)
5- زنان نيز نبايد مرداني را به همسر برگزينند که صفات زشت زير را دارند؛
- بداخلاقي ؛
- زن صفتي و نامردي؛
- فسق و فجور؛
- شرابخواري.(12)
6- مرد مي تواند هنگام خواستگاري با شرايط زير، به زن مورد نظر نگاه کند؛
- قصد لذت نداشته باشد، گرچه به طور ناخواسته لذت نيز ببرد.
- نگاه کردن، بصيرت و شناخت او را نسبت به زن، افزون کند.
- زن در حال حاضر ممنوعيت ازدواج نداشته، و احتمال توافق، وجود داشته باشد.
- احتياط واجب آن است که به نگاه بر صورت، دست ها تا مچ، مو و برخي زيبايي ها بسنده کند.
احتياط واجب ان است نگاه کردن از پشت لباس نازک باشد.(13)
مراسم عقد
ازدواج به دو شکل، دايم و موقت، انجام مي گيرد و هر يک از آن ها نيازمند صيغه ي عقدي است که مشتمل بر «ايجاب و قبول» است؛ يعني گفتن دو جمله اي که دلالت بر انشا و رضايت به مفهوم خود داشته باشند؛ بنابراين، تنها رضايت قلبي دو طرف، يا به شکل معاطاتي ( ازدواج عملي بدون عقد و صيغه) همين طور صيغه ي عقد کتبي يا اشاره اي که دلالت بر ازدواج کند* کافي نيست.(14)
صيغه ي عقد بنابر احتياط لازم بايد به عربي خوانده شود و اگر مرد و زن نتوانند صيغه را به عربي صحيح بخوانند، با هر زباني که صيغه را بخوانند صحيح است و لازم نيست وکيل بگيرند، ولي بايد جمله اي بگويند که معناي «زوجت و قبلت» لغت عربي را بفهماند.(15)
صيغه ي عقد، چه توسط خود زوجين خوانده شود، چه توسط وکيل آن ها، بايد بعد از بيان شرايط و توافق و تعيين مهريه، اجرا شود و احتياط واجب آن است که «ايجاب» از طرف زن و «قبول» از طرف مرد باشد.(16)
احکام عقد
1. کسي که صيغه ي عقد را جاري مي کند- خواه براي خود يا براي ديگري- بايد بالغ و عاقل باشد، هم چنين بايد صيغه را صحيح و با قصد جدي پيوند ازدواج، جاري کند.(17)
2. اگر در عقد، يک حرف غلط خوانده شود که معناي آن را عوض کند، عقد باطل است.(18)
3- زن و مرد تا يقين نکنند وکيل آن ها صيغه را خوانده است، نمي توانند به يکديگر نگاه محرمانه نمايند.(19)
4- رضايت کامل و زن و مرد در صحت عقد، شرط است؛ بنابراين اگر زن يا مرد را مجبور به ازدواج کنند، عقد صحيح نيست، مگر بعد از اجراي صيغه؛ ازدواج را بپذيرد و راضي شود.(20)
5- دختري که به حد بلوغ رسيده و رشيده است، يعني مصلحت خود را تشخيص مي دهد، اگر بخواهد شوهر کند، چنانکه باکره باشد، بايد از پدر يا جد پدري خود اجازه بگيرد و اجازه ي مادر و برادر لازم نيست.(21)
6- اگر مرد پس از عقد و پيش از عروسي، زنش را طلاق بدهد. بايد نصف مهريه را به او بپردازد. همين طور اگر زن يا مرد در اين اثنا بميرند، زن يا وارثان او نصف مهريه را دريافت مي کنند.(22)
7- وجود برخي عيب ها در زن يا مرد، سبب باطل شدن عقد مي شود.(23)
مراسم عروسي
الف- مستحبات؛
1- مستحب است عروسي در شب انجام گيرد و در شب يا روز عروسي، وليمه داده شود که از سنت پيامبران است. وليمه ي يکي دو روزه مستحب است نه بيشتر و خوب است که مؤمنان ثروتمند و فقير را به وليمه دعوت کرد و براي آنان نيز مستحب است اين دعوت را بپذيرند، گرچه روزه ي مستحبي گرفته باشند.
2- مستحب است داماد هنگام عروسي ، دو رکعت نماز و دعاهايي را که از معصومين (ع) رسيده بخواند و عروس و داماد با وضو باشند و داماد از خدا بخواهد که فرزندش را مسلمان و سالم قرار دهد و او را از گزند وسوسه ي شيطان نگه دارد.
3- بسم الله بگويد تا شيطان به آنان نزديک نشود.(24)
ب- مکروهات؛
1- در زمان هاي زير، آميزش مکروه است: شب و روزي که ماه و خورشيد مي گيرند؛ روزي که باد سياه يا زرد مي وزد يا زلزله رخ مي دهد، هنگام غروب خورشيد، شب اول ماه ( جز ماه رمضان) شب نيمه ي هر ماه، شب چهارشنبه، شب عيد فطر و قربان، در مسافرت اگر آب براي غسل کردن يافت نمي شود.
2- در اين حالات نيز آميزش کراهت دارد؛ رو به قبله و پشت به قبله، در کشتي، هنگام سيري، ايستاده، زير آسمان و درخت ميوه.(25)
ج- واجبات؛
1- وقتي زن در اختيار همسرش قرار بگيرد و مطيع او شود برشوهر واجب است مخارج او را اعم از خوراک، پوشاک و مسکن و لوازم ضروري زندگي در حد متعارف تأمين کند، به شرط آن که زن، همسر دائمي مرد باشد و بدون اجازه ي او از منزل خارج نشود (جز براي حج واجب) و مرتد نگردد.(26)
2- پس از عروسي بر مرد واجب است همه ي مهريه ي زن را به او بپردازد و زن حق دارد آن را پيش از عروسي نيز طلب کند.(27)
3- بر زن، واجب است در مورد کامجويي هاي حلال، از شوهر خويش تمکين کند.(28)
استفتاء:
1-آيا دست زدن براي زنان در مجالس شادي زنانه مانند ولادت ها و عروسي ها جايز است؟
ج- دست زدن به نحو متعارف اگر مفسده اي بر آن مترتب نشود، اشکال ندارد حتي اگر اجنبي صداي آن را بشنود.(29)
2- رقص مرد براي مرد و زن براي زن چه حکمي دارد؟
ج- به طور کلي اگر رقص به گونه اي باشد که منجر به تحريک شهوت شود يا مستلزم فعل حرام يا مترتب مفسده اي باشد، حرام است.(30)
3- آيا رقص زن براي شوهرش يا مرد براي همسرش حرام است؟
ج- اگر رقص زن براي شوهرش يا برعکس، همراه ارتکاب حرامي نباشد، اشکال ندارد.(31)
پي نوشت ها:
1- روم (30)، آيه ي 21.
2- نساء(4)، آيه ي 21.
3- وسائل الشيعه، ج 20، ص 14.
4- همان، ص 20.
5- همان.
6- تحرير الوسيله، ج 2، ص 236.
7- توضيح المسائل، م 2443.
8- تحريرالوسيله، ج 2، ص 237، مساله 1.
9- همان، مسأله 2.
10- همان، ص 237-238، مسأله 2.
11- همان، ص 238، مسأله 3.
12- همان، مسأله ي 4.
13- همان، ص 245، مسأله ي 28.
- افرادي که لال هستند از اين حکم استثنا مي شوند.
14- همان، ص 246.
15- ر.ک: همان؛ توضيح المسائل، مسأله ي 2370.
16- تحرير الوسيله، ج 2، ص 246- 247، مسأله ي 1 و 4.
17- همان، ص 249، مسأله ي 11.
18- توضيح المسائل، مسأله ي 2371.
19- همان، مسأله 2365.
20- تحرير الوسيله ، ج 2، ص 254، مسأله 25.
21- توضيح المسائل، مسأله ي 2376.
22- تحرير الوسيله، ج 2، ص 300، مسأله 13 و 14.
23- ر.ک: توضيح المسائل مسأله ي 2380- 2381 و تحرير الوسيله، ج 2، ص 292-297.
24- تحرير الوسيله، ج 2 ص 238-239، مسأله ي 6-8.
25- همان، ص 239-240، مسأله 8.
26- همان، ص 313-315، مسأله ي 1، 3، 5 و 8.
27- همان، ص 299- 300، مسأله ي ص 11 و 17.
28- توضيح المسائل، مسأله 3412.
29- رساله اجوبه الاستفنائات، مقام معظم رهبري ، ص 258.
30- همان، ص 256.
31- همان، ص 257.
منبع: کتاب فقه خانواده
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله