25 شهريور 1388 / 26 رمضان 1430 / 16 سپتامبر 2009

1) 25شهريورماه سال1357هجري شمسي: درساعت هفت و سي و شش دقيقه و چهل و نه ثانيه بعد ازظهر زلزله شديدي شهرستانهاي جنوب خراسان بويژه طبس را به لرزه درآورد. براثراين زلزله شهرطبس تقريباً ازميان رفت و بسياري ازروستاهاي اطراف آن نيز به ويرانه اي تبديل شد. اين حادثه جانسوزبيش از 18000كشته و مجروح برجاي گذاشت. گفتني است به هنگام اين رويداد تلخ، مردم ايران بحراني ترين روزهاي مبارزه با رژيم پهلوي را پشت سرمي گذاشتند و صحنه كمك رساني به بازماندگان اين زلزله بصورت يكي از نمادهاي همبستگي مردم درآمد.

2) 25شهريور ماه سال1378هجري شمسي: دكترعبدالله توكل نويسنده و مترجم ايراني براثرسكته قلبي بدرود حيات گفت. دكترتوكل فارغ التحصيل رشته زبان و ادبيات فارسي بود و برزبانهاي انگليسي و فرانسوي تسلط كامل داشت. ازآثارارزشمند دكترعبدالله توكل ترجمه «كتابهاي سرخ و سياه اثراستاندال و سگ زرد اثرسولري نيستين» را مي توان نام برد.

3) رحلت علامه سيد مرتضي عسکري 25 شهريور 1386 شمسي

4) برگزاري انتخابات اولين دوره مجلس شوراي ملي در ايران (1285 ش)
پس از صدور فرمان مشروطيت و تصميم‏گيري درباره تأسيس مجلس شوراي ملي، در روز 25 شهريور 1285ش، دوره نخست انتخابات مجلس در تهران و سراسر كشور برگزار شد. انتخاب چنين روزي كه با 27 رجب 1324 ق، سالروز مبعث پيامبر اسلام(ص) همزمان بود، در جلسه روزهاي گذشته اشراف و اعيان به تصويب رسيده بود. نمايندگان دروه اول بر اساس ماده نخست نظامنامه تدوين شده، نه بر اساس رأي مردم، كه با رأي اصناف، شاهزادگان، علما، تجار و ملاّكين انتخاب مي‏شدند. با اين تصور كه هر صنف و طبقه، بهتر از سايرين، نسبت به مشكلات خود، آگاه است. همچنين از تهران سي و دو نفر و از ساير شهرستان‏ها، به ميزان جمعيت بين شش تا دوازده تن برگزيده شدند. حداكثر نمايندگان مجلس نيز برابر نظامنامه، دويست نفر بود.

5) سقوط ديكتاتوري رضاخان ميرپنج و آغاز سلطنت "محمدرضا پهلوي" با حمايت انگليس (1320 ش)
پس از تهاجم ارتش سرخ شوروي از شمال و ارتش انگليس از غرب و جنوب به ايران و اشغال نظامي كشور در جريان جنگ جهاني دوم، رضاخان در 25 شهريور 1320، پس از شانزده سال ديكتاتوري و استبداد مجبور به استعفا گرديد و فرزندش محمدرضا پهلوي را به جانشيني خويش برگزيد. در اين حال، رضاخان ميرپنج، با دزديدن جواهرات سلطنتي متعلق به مردم ايران، با خانواده خود به اصفهان گريخته، از آنجا ابتدا تصميم داشت به هندوستان يا ژاپن و سپس به شيلي رود، ولي در طي سفر به او اطلاع دادند كه دولت انگليس با رفتن او به هندوستان مخالف است. سرانجام رضاخان را با خفّت و خواري به جزيره "موريس" در اقيانوس هند و پس از مدتي به "ژوهانسبورگ" در آفريقاي جنوبي تبعيد كردند. به گفته انگليسي‏ها مهره‏اي را كه خود آورده بوديم، خود نيز برديم. پس از استعفاي اجباري او از سلطنت، جلسه فوق‏العاده مجلس شوراي ملي برگزار شد و محمدرضا به پادشاهي رسيد. اشغالگران نيز كه او را فردي خام، كم‏تجربه، ترسو و مطيع ديدند، با اين تعهد كه با متفقين همكاري كند، وي را تاييد كردند.

6) رحلت واعظ و خطيب شهير "شيخ مرتضي انصاري قمي" (1353ش)
حجت‏الاسلام مرتضي بن محمدحسين انصاري قمي، از نسل زكريابن آدم اشعري قمي، در سال 1284ش (1323ق) در قم به دنيا آمد و به فراگيري علوم اسلامي پرداخت. وي پس از آن از محضر آخوندملاعلي همداني، سيدمحمدتقي خوانساري و ميرزا محمد همداني استفاده برد و مباني علمي خويش را استوار ساخت. حجت‏الاسلام انصاري از آن پس به ترويج و نشر اسلام، مبارزه با فرقه‏هاي گمراه، اقامه جماعت و ترويج دين در قم و گرگان و نقاط ديگر ايران پرداخت و ده‏ها سال از عمر خود را در اين راه صرف كرد. وي خطيبي توانا و سخنوري فصيح و بليغ و از جمله وعاظ بود و به اهل بيت(ع) ارادت زيادي داشت. حجت‏الاسلام شيخ مرتضي انصاري، براي تبليغ به بسياري از نقاط ايران سفر كرد و با گروه‏هاي مخالف، مجادله و مباحثه مي‏نمود. اين خطيب و سخنور مسلمان سرانجام در بيست و پنجم شهريور 1353ش برابر با 28 جمادي‏الاخر 1394ق در 69 سالگي بدرود حيات گفت و در قبرستان شيخان قم نزديك قبر زكريا بن آدم به خاك سپرده شد.

7) صدور اعلاميه روحانيان مبني بر ادامه مبارزات تا درهم شكستن پايه‏هاي رژيم طاغوت (1356 ش)
مبارزه روحانيان مبارز با رژيم پهلوي كه تقريباً از سال 1342ش به صورت جدي آغاز شده بود، در دوران حكومت آموزگار وارد مرحله جديد شد، حركتي كه سراسر ايران را فرا گرفت. در اين راستا، نخستين اعلاميه شديداللحن و كوبنده روحانيون مبارز ايران بر ضد رژيم پهلوي در 25 شهريور 1356 انتشار يافت. در اين اعلاميه آمده بود: "روحانيون مبارز ايران به منظور درهم شكستن پايه‏هاي رژيم ديكتاتوري و برقراري عدالت اجتماعي و آزادي، تاسرحد رسيدن به جامعه توحيدي، همراه و همگام با ملت مسلمان ايران، به مبارزه پيگير و خستگي‏ناپذير خود ادامه خواهند داد".

8) درگذشت اديب و نويسنده معاصر "سيدابوالقاسم انجوي شيرازي" (1372 ش)
استاد سيدابوالقاسم انجوي شيرازي در سال 1300 ش در شيراز به دنيا آمد. پس از پايان تحصيلات به فعاليت‏هاي سياسي روي آورد. بعدها با دولت مصدق همكاري داشت و پس از كودتاي 28 مرداد 32، همراه با رييس دولت زنداني شد. استاد انجوي شيرازي از سال 1327 به روزنامه‏نگاري روي آورد و بر اثر نگارش مقالات انتقادي دستگير و تبعيد گرديد. وي از چهل سالگي به گردآوري اسناد و ميراث فرهنگي مردم پرداخت و از آن پس وارد راديو شد و "فرهنگ مردم" را در برنامه‏هاي راديويي پي‏گيري كرد كه حاصل اين برنامه‏ها، چاپ ده جلد از اين مجموعه است. همچنين تمثيل و مَثل، بازي‏هاي نمايشي و سفينه غزل از جمله آثار اوست. استاد انجوي شيرازي سرانجام در 25 شهريور 1372 در 72 سالگي درگذشت.

9) اهداء نشان افتخار يونسكو به نهضت سوادآموزي (1378 ش)

10) 16سپتامبر سال1882ميلادي: «جوزپه گاريبالدي» سردار ميهن پرست ايتاليا در75سالگي درگذشت. گاريبالدي رهبرجنگهاي اتحاد ايتاليا بود وبراي متحد شدن بخشهاي مختلف ايتالياتلاش فراوان كرد. اودرجواني براي امرارمعاش به مشاغل مختلف روي آورد اما بعدازچند سال به ارتش ايتاليا پيوست. گاريبالدي درمقام سپاهيگري خدمات بسيار انجام داد. سرانجام زمانيكه به مقام فرماندهي آزاديخواهان ايتاليا رسيد، درراه ايجاد ايتالياي واحد خدمت بزرگي به ايتاليا كرد؛ ازاين رو نام گاريبالدي درتاريخ كشورايتاليا به بزرگي ياد مي شود.

11) 16سپتامبر سال 1931ميلادي: شيخ عمر مختار ميهن پرست و مبارز مسلمان كشور ليبي به شهادت رسيد. عمرمختار در زمانيكه قواي ايتاليا بخش هايي از خاك ليبي رااشغال كرده بود ، مبارزات خودرا با استعمارايتاليا آغازكرد. نمايندگان كشور ايتاليا پس از متحمل شدن چندين شكست پياپي ازمبارزان ليبي تصميم گرفتند كه باعمرمختار مذاكره كنند. اما اين مذاكره نتيجه اي نداشت زيرا شيخ عمرمختار شرايط ايتاليا رانپذيرفت چون معتقدبود كه شرايط دولت ايتاليا استقلال و آزادي ليبي را به خطرمي اندازد . سرانجام شيخ عمرمختار دريكي از عمليات هاي شناسايي بدست نيروهاي ايتاليايي دستگير شد وسپس به شهادت رسيد.

12) درگذشت "فرانسوا فِنِلون" خطيب و نويسنده برجسته فرانسوي (1715م)
فرانسوا دوسالينْياك دولاموت فِنِلون، خطيب و نويسنده برجسته فرانسوي در اول ژانويه 1651م به دنيا آمد. از كودكي، برايش تحصيل در رشته‏هاي علوم الهي در نظر گرفته شد و پس از پايان اين تحصيلات، در 24 سالگي به سِلك كشيشان درآمد. فنلون سه سال بعد به رياست مدرسه كاتوليك‏هاي جديد در پاريس رسيد و در اين مقامْ وظيفه خود را با چنان درايت، ملايمت و نزاكتي انجام داد كه در جامعه به صورت شخصيتي ممتاز معرفي گشت. او در همين دوره رساله‏اي در تربيت دختران انتشار داد كه در آن، اصول بسيار جديد تربيتي با واقع بيني عرضه شده بود. اين رساله سودمندترين اثر درباره تعليم و تربيت است كه از قرن هفدهم ميلادي باقي مانده و الهام‏بخشِ متفكرانِ پس از فنلون نيز قرار گرفته است. وي پس از چندي با شركت در بحث‏هاي فلسفه، در اصول منطق نيز تسلط زيادي يافت و در عين حال به مطالعه راه‏هايى پرداخت كه فن خطابه را موثرتر و قانع‏كننده‏تر سازد. فنلون در مجالس وعظ و خطابه، سخنراني‏هاي بسيارجالب توجه ايراد مي‏كرد و در مقام رياست هيأت‏هاي تبليغي، زمينه را براي بسط مذهب كاتوليك در مناطق مختلف فراهم ساخت. فنلون در سال 1697م كتابي با عنوان توضيح حِكَم قدّيسين را منتشر كرد. وي در اين كتاب، ترك نفس، رياضت و عشق الهي و فناي مطلق را مبناي مذهب خود قرار داده و عشق محض را در درون بشر، بدون انتظار هيچ گونه اجر و پاداش دنيوي و اخروي و توقع پيروزي و سعادت ابدي، اصل اعتقاد مذهبي دانسته بود. كتاب فنلون از جاذبه خارق‏العاده‏اي برخوردار بود اما اثري در مخالفت با مذهب رايج زمان به شمار آمد. از اين رو از جانب كليسا محكوم شد و به تبعيد رفت. وي چند سال بعد كتاب نامه‏ها را كه در آنْ اصول عقايد خود را به قالب مذهب رايج درآورده بود، انتشار داد و آن، شامل ارشادهايى است در طريق زهد و ترك نفس، كه خود اولين كسي بود كه آن را به كار مي‏بست. آن چه در فنلونْ مردم را مجذوب خود مي‏ساخت، بيشترْ شخصيت او بود تا اصول عقايدش. وي شخصيتي حساس داشت و در عين حال جدي، با نزاكت و ادب دوست، ظريفْ طبع، بُردبار و طرفدار هنر و تئاتر بود. در قرن هجدهم از وجود فنلون چهره‏اي افسانه‏اي ساخته شد. شخصيتي انساني كه از نظر مذهب كاتوليك، روحانيِ آزادي خواهي به شمار آمده است. فرانسوا فنلون سرانجام در 16 سپتامبر 1715م در 64 سالگي درگذشت.

13) مرگ "الكساندر پوپ" شاعر و فيلسوف معروف انگليسي (1744م)
الكساندر پوپ، اديب شهير انگليسي در 28 فوريه 1688م در خانواده‏اي ثروت‏مند در لندن به دنيا آمد، اما به علت وجود نقص عضو در جسم وي، پدر و مادرش او را در خانه‏اي خارج از شهر تحت تربيت قرار دادند و وسايل تحصيلات جدي او را فراهم ساختند. پوپ در پانزده سالگي به زبان‏هاي يوناني، لاتيني، فرانسوي و ايتاليايى تسلط يافت و در 23 سالگي منظومه‏اي علمي و تحقيقي انتشار داد كه در آن به منتقدان، حسن نيت در نقد را همراه با خوي مسالمت‏آميز پيشنهاد مي‏نمود. اما مخالفان با لحني تند به اين اثر تاختند و همين امر عكس‏العمل‏هاي كينه‏توزانه‏اي در پوپ پديد آورد كه پيش از آن در طبعش نبود. به طوري كه بعدها به سرودن اشعار هجوآميز پرداخت و آنها را در چندين جلد منتشر كرد. وي در دوره‏اي رشد كرد كه آن چيزي كه بيش از ذوق و ظرافت و هنر در عالم ادب اهميت داشت منطق و استدلال بود و به همين جهت، در آثار پوپ اين جنبه اهميت فراواني يافته است. پوپ سخت تندخو و در ارائه مطالب و روش‏هاي ادبي و فلسفي، كوتاه و روشن و صريح بود. او هم‏چنين علاوه بر سرودن شعر، منتقد بزرگي نيز به شمار مي‏رفت و در محدوده سبك و شيوه كار و احساسِ عصرِ خويش، استادي بلندپايه محسوب مي‏شد. پوپ از سال 1715م به ترجمه ايلياد و سپس اوديسه، اثر معروف هومر، شاعر تواناي يونان پرداخت. ترجمه اين دو اثر، پوپ را در رديف مشهورترين شاعران انگلستان قرار داد و در عين حال، وي را به ثروتي عظيم رسانيد. پوپ در زبان شعر وسواس و دقت فوق‏العاده داشته و صحّت خاصي به كار برده است و به سبب همين خصوصيت، اشعار او به كشور فرانسه راه يافته و راه نفوذ و ادبيات انگليسي را در خارج از كشور گشوده است. شعر پوپ از حساسيت فروان نيز برخوردار است و افكار ظريف و پاكي و صفا و استحكام آنها، بناهاي اصيل انگليسي را به ياد مي‏آورد. پوپ هنرمندي است كه به تسلّط در كار واقف بوده، اما هر دم كوشيده است تا باز بهتر كار كند. دقت و كوشش و رعايت قواعد زبان، بي‏هيچ شكّي او را در رأس شاعران و نويسندگان كلاسيك انگليسي قرار داده است. درباره او گفته‏اند: سال‏هاي زيادي بايد بگذرد تا ادبيات بتواند شاعري نظير او به دست آورد. حتي عنوان كرده‏اند كه: پوپ بهترين شاعر انگلستان و در عصر ما، بهترين شاعر جهان است. از آثار وي مي‏توان مقاله‏اي درباره نقد، ربودن يك تار مو، منظومه جنگل وينزر، مقالات اخلاقي و مقاله درباره انسان (در دفاع از خداشناسي) را نام برد. الكساندر پوپ سرانجام در شانزدهم سپتامبر 1774م در 56 سالگي درگذشت.

14) روز ملي و استقلال كشور "مكزيك" از استعمار اسپانيا (1821م)
كشور مكزيك با 1/958/201 كيلومتر مربع در امريكاي مركزي در كنار درياي كارائيب و در همسايگي ايالات متحده امريكا، گواتمالا و بليز واقع شده است. جمعيت مكزيك در حدود 100 ميليون نفر است كه عمدتاً كاتوليك مذهبند. پايتخت اين كشور، مكزيكوسيتي و واحد پولش پزوي مكزيك مي‏باشد. اكثريت سكنه مكزيكْ نژاد دورگه داشته و به زبان اسپانيايى صحبت مي‏كنند. پيش‏بيني مي‏شود جمعيت مكزيك تاسال 2025م بيش از 130 ميليون نفر گردد. از شهرهاي مهم مكزيك، گوادالاخارا و پوئبلا است. مكزيك به همراه ديگر كشورهاي منطقه تحت استعمار اسپانيا قرار داشت كه در 16 سپتامبر 1810م پس از 300 سال استعمار اسپانيا با مبارزات پي‏گير مردم، استقلال مكزيك اعلام گرديد، اما با عكس‏العمل ارتش اسپانيا، اين مسئله منتفي شد. در 24 اوت 1821، استقلال مكزيك عملاً به اجراء گذاشته شد و سه سال بعد، با تصويب قانون اساسي، كشورِ مكزيك، با نظام جمهوري فدرال، مركب از 19 ايالت،4 منطقه و ناحيه فدرال شكل گرفت. در سال 1845 با شورش ساكنان امريكائيِ ايالتِ تگزاس در مكزيك، اين ايالت به امريكا ملحق گرديد. جمهوري فدرال مكزيك، دو مجلس قانون‏گزاري دارد.

15) استفاده از تانك براي اولين بار در جنگ متفقين عليه آلمان‏ها (1916م)

16) درگذشت دكتر "رونالْدْ راس" پزشك انگليسي و كاشف عامل بيماري مالاريا (1932م)
سِر رونالْدْ راس، پزشك و محقق انگليسي در سيزدهم مه 1857م در منطقه آلمورا در نزديك كشور نپال و در خانواده‏اي انگليسي - هندي به دنيا آمد. وي در كودكي راهي انگلستان شد و پس از طي دروس مقدماتي و متوسطه، موفق به اخذ دكتراي پزشكي گرديد. راس مدتي به خدمت در سازمان بهداري در هند مشغول بود ولي به دليل علاقه به تحقيق، درصدد كشف عامل بيماري مالاريا برآمد و به اين فكر افتاد تا نقش و دخالت بشر را در هدايت اين بيماري كشف نمايد. گرچه در سال 1880 دكتر چارلز لاوران عامل بيماري و نيز نقش پشه در انتقال اين بيماري را كشف نموده بود اما تحقيقات راس در اين زمينه و نيز درباره نحوه از بين بردن پشه بود تا بتواند بيماري مالاريا را كنترل نمايد به همين دليل راس انواع پشه‏ها را جمع‏آوري مي‏كرد و پس از شناسايى اعضاي بدن آن‏ها، سرانجام در سال 1897م، عامل بيماري مالاريا را در نوعي پشه موسوم به آنوفل يافت. پس از اين كشف، مالاريا از صورت يك بيماري مخوف و كشنده خارج شد و امكان جلوگيري از ابتلا و شيوع آن ممكن گرديد. خدمت راس در كشف عامل بيماري مالاريا و تلاش در جهت پيشگيري و درمان اين بيماري، باعث نجات جان بسياري از انسان‏ها گرديد و به جهت تحقيقات ارزنده اين محقق انگليسي، جايزه نوبل پزشكي و فيزيولوژي در سال 1902م به راس اعطا شد. رونالد راس سرانجام در شانزدهم سپتامبر 1932م در 75 سالگي درگذشت.

17) محاصره "ورشو" پايتخت لهستان توسط ارتش آلمان در آغاز جنگ جهاني دوم (1939م)
با آغاز رسمي جنگ‏جهاني دوم در اول سپتامبر 1939م حمله نيروهاي آلمان نازي به لهستان نيز از پانزدهم سپتامبر شروع شد و اين شهر در 16 سپتامبر به محاصره ارتش نازي درآمد. فرداي آن روز نيز، ارتش سرخ شوروي به خاك لهستان يورش برد و مناطق وسيعي از اين كشور را به تصرف خود درآورد. با وجود آن كه لهستاني‏ها از دوطرف مورد حمله آلمان و شوروي قرار گرفته بودند، ولي از شهر ورشو به سختي دفاع كردند. اما سرانجام در 27 سپتامبر همان سال و پس از يازده روز مقاومت و كشته شدن عده زيادي از مدافعانِ ورشو، محاصره اين شهر با سقوط و تصرف آن به دست نيروهايِ آلمان نازي پايان يافت. پس از اشغال لهستان، بر اساس توافقنامه سري آلمان و شوروي كه قبل از اين حمله امضا شده بود، لهستان بين اين دو كشور تقسيم شد.

18) تأسيس فدراسيون مالزي در جنوب شرقي آسيا (1963م)
بعد از جنگ جهاني دوم، نيروهاي اشغال‏گر ژاپن از مناطق اشغالي در جنوب شرقي آسيا خارج شدند. در همين زمان شكل‏گيري جنبش‏هاي استقلال‏طلبانه و از سوي ديگر غيرممكن بودن تداوم سياست‏هاي استعماري بريتانيا، انگلستان تأسيس فدراسيوني مركب از 11 سلطان‏نشين مالايا پيشنهاد نمود كه با مخالفت مردم منطقه روبه‏رو شد. با اين حال، سه سال بعد در سال 1948م فدراسيون مالايا به وجود آمد و در سال 1957م به استقلال رسيد. اين فدراسيون با پيوستن مناطق سنگاپور، برونئي، صباح، ساراواك و مالايا در 16 سپتامبر 1963م به فدراسيون مالزيا تغيير نام يافت. با اين وصف، در سال 1965م سنگاپور و در سال 1977م برونئي از اين فدراسيون جدا شده و استقلال يافتند. كشور مالزي مركب از 13 ايالتِ مستقل مي‏باشد و داراي نظام سلطنتي دوره‏اي است و مدت سلطنت هر پادشاه 5 سال مي‏باشد.

19) درگذشت "احمدشاه مسعود" نظامي برجسته و سردار مبارز افغاني (2001م)
احمد شاه مسعود، نظامي برجسته و مبارز معروف افغاني در سال 1952م در شمال افغانستان به دنيا يا آمد. وي پس از طي تحصيلات متوسطه راهي كابل شد و از دانشگاه اين شهر در رشته مهندسي فارغ‏التحصيل گرديد. احمد شاه مسعود در بيست سالگي به عضويت حزب جمعيت اسلامي درآمد و پس از چندي به فرماندهي شاخه نظامي حزب رسيد. وي هم‏زمان با يورش ارتش سرخ شوروي به خاك افغانستان، وارد عرصه جهاد و پيكار بر ضد اشغال‏گران شوروي شد و تا زمان عقب‏نشيني و شكست شوروي، لحظه‏اي از مبارزه دست نكشيد و اسلحه‏اش را بر زمين نگذاشت. اما خروج نيروهاي شوروي، سرآغاز تفرقه‏ها و درگيري‏هاي متعدد داخلي گرديد كه در نهايت به شكل‏گيري گروهك طالبان و ايجاد جبهه متحد اسلامي عليه آن انجاميد. در اين ميان، احمد شاه مسعود با بهره‏گيري از تجارب طولاني خود در جنگ، به وزارت دفاع و فرماندهي نظامي ائتلاف ضدطالبان انتخاب شد و ضربات مهلكي بر گروهك طالبان وارد آورد. هرچند مسعود معتقد به گفتگو براي بازگشت آرامش به افغانستان بود، با اين حال اين خواسته وي به دليل مخالفت طالبان عملي نگرديد و جنگ‏هاي داخلي افغانستان ادامه يافت. احمد شاه مسعود در طول بيش از بيست سال مبارزه و جهاد با كمونيست‏ها و گروهك طالبانْ خواهان استقرار دولت اسلامي بود و در اين راه از هيچ كوششي دريغ نمي‏كرد. احمدشاه مسعود سرانجام در نهم سپتامبر 2001م از سوي دو نفر كه خود را خبرنگار آژانس خبري عرب‏نيوز معرفي كرده بودند مورد سوء قصد واقع شد و يك هفته بعد بر اثر شدت جراحات وارده، در 16 سپتامبر 2001م در 49 سالگي درگذشت. امروزه از احمدشاه مسعود در افغانستان به عنوان قهرمان ملي ياد مي‏شود.

20) روز بين‏المللي حفاظت از لايه اُزن

/س