مروزه در ارتباطات و تعليم و تربيت و نيز روابط خانوادگي (رابطه ميان پدر و مادر و والدين با فرزندان) شناخت ويژگيهاي روانشناختي افراد بسيار مهم و مباحث مربوط به انگيزش و نيازها از اولويت خاصي برخوردار است. در ميان روانشناسان، ماري (Henry Alexander) Murray Henry Alexander Murry نسبت به مفهوم کلي انگيزش و تأثير شگرف آن در زندگي مادي و معنوي خانواده توجه خاصي مبذول داشته است. او مهمترين نيروهاي محرک شخصيت آدمي را عبارت از نيازها با انگيزه‏هاي دروني، فشارها يا محرکهاي خارجي، نيروهاي عاطفي،
ارزشها و عمل متقابل نيازها و فشارها مي‏داند.
خلاصه تعريف ماري از نياز عبارت است از: «نياز، تصور آدمي از نيرويي است که در مغز جاي دارد و انديشه و عمل را چنان تنظيم مي‏کند که وضعيت موجود نامطلوبي را به جهتي معين تغيير مي‏دهد.»
ماري در کتاب مهم خود با نام جستجو در شخصيت، فهرستي از نيازها شامل نيازهاي بيست‏گانه ارائه داده است که در زير به اختصار مورد اشاره قرار مي‏گيرند:
1ـ نياز به پيروزي: با ديگران رقابت کردن و بر آنان چيره شدن، بر مشکلات و موانع فايق آمدن و ...
2ـ نياز به مهرانگيزي: مورد پسند ديگران واقع شدن و جلب محبت کردن، از نزديکي يا همکاري با افراد شبيه به خود لذت بردن و ...
3ـ نياز به خودمختاري: خود را از زير فرمان صاحبان قدرت برکنار داشتن، در برابر فشار و سختگيري مقاومت به خرج دادن، زير بار مقررات تحميلي نرفتن، با استقلال و آزادي منظور خود را اجرا کردن و ...
4ـ نياز به جبران شکست: براي جبران شکست به کوشش پرداختن، احترام و سربلندي خود را حفظ کردن، بر ضعف چيره شدن و ...
5ـ نياز به بزرگداشت: پيروي کردن، تحت نفوذ ديگري واقع شدن، برتر از خود را ستايش کردن
6ـ نياز به حقارت و ارضا: انتقاد، اهانت و سرزنش را با بردباري تحمل کردن، به اشتباه و کم‏مايگي و حقارت خود اذعان داشتن و ...
7ـ نياز به پرخاش: با زور بر مخالفت چيره شدن، به شدت با ديگري ضديت کردن، در برابر اهانت کينه‏توزي کردن و ...
8ـ نياز به حفظ حيثيت: در برابر انتقاد، سرزنش حمله و هجوم به دفاع از خود پرداختن، اشتباه يا شکستي را پنهان کردن و يا با دليل‏تراشي به توجيه آن پرداختن و ...
9ـ نياز به تسلط داشتن: به بازرسي و نظارت اطرافيان پرداختن، رفتار ديگران را تحت تأثير خود قرار دادن و ...
10ـ نياز به خودنمايي: خود را طرف توجه قرار دادن، روي ديگران تأثير گذاشتن، ديگران را تحريک کردن، و ...
11ـ نياز به دورانديشي: از وضعيتهاي خطرناک فرار کردن، براي جلوگيري از مخاطرات احتمالي دست به اقدام احتياطي زدن و ...
12ـ نياز به پرهيز از شکست: خودداري کردن از عمل از بيم شکست احتمالي، اجتناب کردن از وضعيتها يا شرايطي که در آنها احتمال ريشخند (تمسخر)، بيزاري (تنفر) يا بي‏اعتنايي ديگران مي‏رود.
13ـ نياز به ناتوان‏نوازي: موجودي را که در معرض خطر است ياري رسانيدن، نسبت به مستمندان و افتادگان دلسوزي و حمايت کردن
14ـ نياز به نظم و ترتيب: سازمان دادن، به صراحت و سادگي و دقت و باريک‏بيني علاقه داشتن، به مرتب کردن امور پرداختن
15ـ نياز به بازي: کاري را بدون غرض معين و صرفا براي رفع خستگي و تفريح انجام دادن و ...
16ـ نياز به دورافکندن: چيزي را که از نظر عاطفي مورد علاقه نيست از خود دور ساختن، ترک گفتن يا بي‏اعتنايي نسبت به چيزي که پست تشخيص مي‏دهد.
17ـ نياز به لذت حسي: خوشي‏هايي را که توسط حواس دريافت مي‏شود جستجو کردن (مناظر، اصوات و ...)
18ـ نياز به لذات جنسي
19ـ نياز به پشتيباني: هميشه به حمايت يکي پشت‏گرمي داشتن، مورد حمايت، راهنمايي، مهرباني، اغماض، دلجويي و ... واقع بودن
20ـ نياز به درک حقايق: به تفکر و ژرف‏انديشي پرداختن، نظر کلي دادن، تعميم کردن
طبقه ‏بندي کلي‏تري توسط کارن هورناي (Karen Horney) پيشنهاد شده است. او نظر خود را در باره نيازها تحت سه عنوان کلي بيان نموده است:

1ـ نيازهايي که آدمي را به سوي ديگران مي‏برند (حرکت به سوي ديگران):

کسي که اين روش را دارد از اينکه صاحب قدرت شود مأيوس بوده و از اين‏روي تلاش دارد براي خود حامي فراهم نمايد تا در زندگي از کمک او بهره‏مند باشد. لذا سخت مي‏کوشد مورد محبت ديگران واقع شود و همه او را دوست بدارند. اين شخص حتي در همسرگزيني هم دنبال فردي است که از حيث مال و مقام و ... از خودش برتر و نيرومندتر باشد.

2ـ نيازهايي که آدمي را عليه ديگران برمي‏انگيزانند (حرکت عليه ديگران):

پيرو اين روش، جهان را نسبت به خود دشمن پنداشته و معتقد است هميشه بايد براي دفاع يا تعرض آماده بود. اين شخص تسلط و برتري خود را گاه با زورگويي و گاه با نيکوکاري و دستگيري از مستمندان ظاهر مي‏سازد و در هر حال انگيزه اصلي او نشان دادن تفوق و برتري بر ديگران مي‏باشد.

طبقه ‏بندي نيازها بر اساس نظريه آبراهام مزلو

سن تبيين نيازها
2-0 :   بقا، نيازهاي فيزيولوژيک (هوا، آب، غذا و ...)
5-3 :   امنيت، آغاز توانايي انجام طرحها که بر اجتناب از رنج استوار است.
10-5  :  تعلق و محبت، نياز به تعلق داشتن و مورد قبول واقع شدن ـ اساس اجتماعي شدن در بزرگسالي
نوجواني-10 :  احترامنياز به عزت نفس و برخورداري از احترام ديگران
زندگي بزرگسالي:  تحقق خويشتن نياز به شکوفايي، خلاقيت و به فعل در آوردن استعدادهاي بالقوه
3ـ نيازهايي که آدمي را از ديگران دور مي‏سازند (حرکت جهت دوري از ديگران): کسي که اين روش را دارد معتقد است که اجتماع سرچشمه همه ناراحتي‏ها و کشمکش‏ها و بدبختي‏ها است و لذا کسي را خردمند مي‏داند که خود را از اجتماع برکنار نگاه دارد. چنين کسي نه به ديگران کمک مي‏کند و نه از آنان ياري مي‏طلبد. علت اين انزواطلبي را بايد در گذشته اشخاص و بخصوص در دوران کودکي آنان جستجو نمود.
به طور کلي روش نخست بيشتر مرتبط و مربوط به دوران کودکي، روش دوم بيشتر به دوران نوجواني و روش سوم بيشتر به دوران سالمندي اختصاص دارد. البته آدمهاي اصولي و بهنجار بر حسب اوضاع و احوال و به تناسب استعداد و مهارتشان، معمولاً در زندگي هر سه نوع را به کار مي‏گيرند.
مزلو (Abraham Maslow) به عنوان نظريه‏پردازي شخصيتي معتقد به سلسله مراتب نيازها است. او مي‏گويد نيازهاي سطوح بالا زماني تجلي پيدا مي‏کند که نيازهاي سطوح پايين تا اندازه معيني و به مدت زمان معيني ارضا شده باشد. در جدول سلسله مراتب نيازها، همچنين سن تقريبي تجلي آنها را زماني که نيازهاي سطوح پايين ارضا مي‏شود نشان مي‏دهد:
فرضيه مزلو اين است که نوجواني از طريق نياز بسياري قوي به خويشتن‏پنداري مثبت و نياز به احترام از طرف ديگران مشخص مي‏شود. در مرحله بزرگسالي نياز به شکوفايي، خلاقيت و حداکثر تحقق خويشتن احساس مي‏شود.
منبع: پيام زن