اندرز ششم:

چنان زي که ذکرت به تحسين کنند
چو مردي نه بر گورت نفرين کنند
هان اي عزيز:
بر توست که پيوسته مراقبت نمايي بر احوال خويش و توجه کني بر اعمال و افعال خويش. هر گاه اراده کردي که عملي را به انجام رساني ابتدا در آن « تأمل بدار تا مبادا خلاف مقتضاي حسن خلق از تو صادر گردد و اگر احيانا امر ناخلفي به ظهور آمد نفس خويش را تنبيه و تأديب نما و بدان که هماره تحت مراقبت هستي چرا که بنا به روايت امام جود و کرم(ع): «اعلم انک لن تخلو من عين الله فانظر کيف تکون؛ بدان که از ديدگاه پروردگار بيرون نخواهي رفت اکنون ببين چگونه خواهي بود.» (1)
اي فرزند: در هيچ حال از خود غافل مشو و از جد و جهد در کسب و حفظ صفات نيک دريغ مدار و هماره ناظر بر اعمالت باش و نه غافل، تا مبادا از کردارت نادم گردي چرا که امام حسين (ع) فرمودند: «اياک و ما تعتذر منه فان المؤمن لا يسييء و لا يعتذر؛ کار بدي مکن که ناگزير از عذر خواهي باشي زيرا انسان با ايمان نه بدي مي کند و نه عذر مي خواهد، ولي منافق همه روز بد مي کنند و هم پوزش مي خواهد». (2)
پس اي جان پدر:
اندر اين ره گه روان و گه نشين
تا دم رفتن دمي غافل مشين

اندرز هفتم:

غلام همت رندان بي سر و پايم
که هر دو کون نير زد به پيششان يک کاه
هان اي انسان:
اکنون که سر آن داري که در زمره ي اصحاب قلوب و سالکان الي الله درآيي، پس درياب نفس خويش را چرا که آن را بهايي است گران، زيرا: «انه ليس لانفسکم ثمن الا الجنه فلا تبيعوها الا بها؛ آگاه باشيد براي وجود شما بها و قيمتي جز سعادت جاويدان و بهشت نيست، به غير اين بها آن را نفروشيد.» (3) همت والا دار؛ چرا که آن کس که او را همت عالي است در برابر امور جزئيه از دنيا و دارائي هايش سر تعظيم فرود نخواهد آورد و هيچ گاه طمع در مقاصد و منافع دون دنيويه نکند، چرا که وصول به پايگاه هاي رفيع و نهايات و هدف هاي اعلي نظرش است.
پس اي فرزند: سعيت را بر اين معطوف بدار که بر مرتبه ي کمال از اين صفت که همانا بزرگي ذات و شجاعت نفس است، نائل آيي. امام هدايت حضرت هادي (ع) فرمودند: «من هانت عليه نفسه فلا تأمل شره؛ آن کس که براي خود شخصيت قائل نيست، از شر او برحذر باش.» (4)
زنهاي اي جان مرشد:
هراس کن از افراد پست طبع و قصر همت؛ چرا که ايشان قناعت کنند بر مشاغل پست از دنيا و موجب هلاکتت گردند.

اندرز هشتم:

خدا را بر آن بنده بخشايش است
که خلق از وجودش در آسايش است
هان اي مؤمن:
بپرهيز از آزار مؤمنان و همت را صد چندان نما در اکرام و تعظيم ايشان و بدان که شاد کردن دلي غمناک نيکوتر است از آباد کردن کشوري، چرا که دل هاي افسرده، خانه ي خداوند پاک است و هر کس دلي شکسته را مرمت کند بيت مولاي آن دل را روشن و منور ساخته است.
پس:
غم جمله خور در هواي يکي
مراعات صد کن براي يکي
بيدار باش اي جان من: که خدمت به خلق هم موجب سعادت دنيايت گردد و هم سعادت عقبي را به دنبال دارد. از جمله ي سعادات همي توان گفت که: برآوردن حاجت مسلماني و خدمت به او از جهت فضيلت برابر است با ده طواف بيت الله و آزاد کردن هزار بنده.
امام صادق(ع) فرمودند: «قضاء حاجه المؤمن خير من عتق الف رقبه؛ برآوردن حاجت مؤمن بهتر است از آزاد کردن هزار بنده». (5) و قبول رحمت الهي و ديگر: «ايما مسلم خدم قوما من المسلمين الا اعطاه الله مثل عددهم خداما في الجنه؛ هر مسلماني که جمعي از مسلمين را خدمت کند به شمار آنان خدمتگزار در بهشت به او مي دهد.» (6) اي فرزند به گفته فيض کاشاني جامعه عمل بپوشان:
شب همه شب زاري بر در پروردگار
روز چو شد ياري خسته دلان افکار

اندرز نهم:

بودم جوان که گفت پير و استاد
فرصت غنيمت است نبايد ز دست داد
هان اي برنا:
بدان که عمر عزيز در گذر است و هر دقيقه ايي که از آن مي گذرد امکان برگشتش بر تو حاصل نيايد، پس بنشين و بهره برگير و به انجام رسان هر عملي را در موعد خويش، چه زيبا مولي علي (ع) فرمودند: «لا تشغل قلبک الهم علي ما ذات فيشغلک عن الاستعداد بما هوات؛ قلب خويش را به اندوه براي گذشته مشغول مکن که از آمادگي براي آينده درماني». (7) و بدان که آنچه از عمر شريف بر تو مانده است همگان در پس پرده ي غيبت مستور است و مهجوب، پس درياب آنچه را که وسط است گذشته و آينده را. که:
محور غم به چيزي که رفتت ز دست
مر اين را نگه دار اکنون که هست
قدر بدان فرصت ها را! که ايشان حامل سعادتند و ابرآسا در گذر. اگر هنگامه ايي از کفت دررود سعادت نابود مي گردد.
پس زنهار اي جان پدر: اگر خواهي ره نيکو بر زيستت در اين عاريت سرا بيابي، بپرهيز از هدر دادن فرايض.

اندرز دهم:

راستي کن که راستان رستند
در جهان راستان قوي رستند
هان اي طالب سعادت:
بر توست نگه داري و حفظ زبان بر امر دروغ، چرا که آن از جمله ي قبيح ترين و خبيث ترين گناهان است و کليد عظيم ترين رذائل. حضرت باري تعالي فرمود: «ان الله لا يهدي من هو کاذب کفار؛ خداوند راهنمايي نمي کند آن کس را که دروغ گويد و ناسپاس باشد.» (سوره ي زمر، آيه ي 3)
بدان که هر کس دمساز با دروغ باشد، همو سرمايه ي گزافي مي گردد، بر خجالت و ملال و دلشکستگي و سببي بر ريختن آبرويش. اين رذيله ي اخلاقي، ره را بر سعادت دنيايي و عقبايي بربندد.
زبان که با راستي يار نيست
به گيتي کس او را خريدار نيست
زبان را مگردان به گرد دروغ
چو خواهي که بخت تو گيرد فروغ
اي فرزند: کذب، شعله هاي ايمان را در کنج قلبت بي فروغ مي گرداند، چرا که امام باقر (ع) مي فرمايند: «ان الکذب هو خراب الايمان؛ براستي که دروغ خراب کننده ي ايمان است.» (8) و امام علي (ع) مي فرمايند: «و جانبوا الکذب فانه مجانب الايمان؛ از دروغ دوري کنيد زيرا که با ايمان سازگار نيست.» (9)
راوي از امام صادق (ع) نقل مي کند که امام (ع) فرمودند: هرگاه مؤمني بدون عذر شرعي دروغ بگويد، هفتاد هزار فرشته بر او لعنت مي کنند و از دل او تعفن و گندي بلند مي شود و مي رود تا به عرش خدا و به سبب آن دروغ هفتاد زنا را بر او بار کنند که آسان ترين آنها زناي با مادر خويش است.» پس: برحذر دار خويشتن را از کليد اعمال خبيثه، اي يار.

پي نوشت:

1- تحف العقول، ص 177.
2- تحف العقول، ص 177.
3- نهج البلاغه، کلام، 456.
4- تحف العقول، ص 362.
5- جامع السعادات، ج 2، ص 28.
6- اصول کافي باب مهرباني با مؤمن.
7- غرر الحکم، ص 289.
8- سفينه البحار، ماده کذب.
9- مشکوه الانوار، ص 156.

منبع:نشريه بشارت