شنبازى براى كودكان فعاليتى خوشايند و لذتبخش است. كودك از لمس كردن شن و بازى با آن لذت بسيار مىبرد. شن مىتواند خاصيت مايعات را داشته باشد از نظر اينكه مىريزد و اگر آن را در ظرفى بريزيم به شكل آن ظرف در مىآيد. بازى با شن تجارب مفيد و لذتبخشى را براى كودك ايجاد مىكند.
امروزه شنبازى به قدرى داراى اهميت است كه در تمامى كلينيكهاى مشاوره و رواندرمانى كودك به عنوان يكى از وسايل ضرورى اتاق بازى محسوب مىشود.
شن بايد در دو نوع خشك و مرطوب وجود داشته باشد تا كودك بتواند هر دو نوع آن را لمس كند و تفاوتها و شباهتهاى آنها را درك كند.
كودك در شن به حفر كردن و ساختن دالان (تونل) مىپردازد. برج، تپه و خانه مىسازد و به انجام بازىهاى تخيلى مشغول مىگردد. كودك مىتواند معمار هستى خود باشد و قصر خود را در داخل شنها خلق كند و دنياى خويش را پر از كسان و خويشاوندانى سازد كه ساخته و پرداخته ذهن او هستند. او مىتواند كارى را انتخاب كند و يا از آن دست بكشد. نيز مىتواند بيافريند و يا نابود كند.
خانه و خانهدارى / نكتهها
همچنين مىتواند با قدرت تخيلش كوهى بسازد و بىخطر به قله آن صعود كند و از آنجا به تمام دنيا بگويد: «من مىتونم براى خود، يه كوه بسازم و يا اونو، با خاك يكسان كنم، در اينجا منم كه بزرگم!»
«شن» وسيله خوبى براى بازىهاى تهاجمى كودك به شمار مىرود زيرا مىتواند شن را با ايمنى بيشترى پرتاب كند.
كودك مىتواند عروسكهايى را كه نماد پدر، مادر، خواهر و يا برادر هستند و با آنها احساس خصومت، تنفر و يا حسادت دارد در ميان شن دفن كرده و با ماشين كمپرسى پر از شن از روى آنها عبور كند و به اين وسيله احساسات درونى خويش را نشان دهد. كودك مىتواند با شن سنگر بسازد و از طريق تفنگبازى احساسات خويش را نشان داده و تخليه شود، يا اينكه جاده بسازد و با استفاده از بلدوزر، گريدر و كمپرسى مشغول سازندگى شود و يا اينكه با ساخت مزرعه مشغول كشت و كار كشاورزى شود. نيز جاده و پلهايى براى عبور و مرور ماشين بسازد، سپس آنها را خراب كرده و يا توسط هواپيما بمباران كند. در ظرف چند دقيقه مىتواند يك خندق حفر كند و قايقى را هدايت نمايد، در لحظهاى بعد ممكن است سدى بسازد و اندكى بعد آنها را خراب كرده و خندق و قلعهها را ويران نمايد.
«شن» وسيله بسيار مناسبى براى پاسخگويى به طيف گسترده تخيلات كودك است. در شنبازى، كودك علاوه بر اينكه به لحاظ روانى تخليه مىشود و رضايت درونى كسب مىكند، در پرورش تخيل، ابتكار، خلاقيت و سازندگى او نيز مؤثر است.
مهارتها و مفاهيمى كه كودكان در هنگام شنبازى فرا مىگيرند:
ـ مقدارى شن فرصتهاى خوبى براى كودكان به وجود مىآورد تا از طريق حفارى، پر كردن ظرفها، ريختن، بلند كردن و حمل كردن شن به هماهنگى و انعطاف عمومى بدن برسند.
ـ از طريق شنبازى، به مفاهيم وزن و ظرفيت پى مىبرند.
ـ شناسايى ذرات شن و خاصيت چسبندگى آن.
ـ ساختن اشيا با شن و مقايسه شن خيس و خشك.
ـ پى بردن به شكلپذيرى شن خيس، كه اگر شن را كمى مرطوب كنيم به شكل ظرفى كه در آن قرار دارد در مىآيد.
ـ پى بردن به مفاهيمى مانند اينكه آيا شن مثل نمك در آب حل مىشود؟ آيا از صافى عبور مىكند؟
ـ درك مفاهيم هندسى و فضايى.
ـ پرورش قدرت تخيل، ابتكار، خلاقيت و سازندگى در كودك: كودكان موقعى كه مشغول ساختن يك قلعه شنى هستند، مىتوانند در باره آن داستانى بسازند و غرق در تخيلات خويش شوند. فرآيند خلاقيت در چنين مواقعى در كودكان شكوفا مىشود.
ـ از طريق شنبازى و كسب تجربيات حسى مفاهيم زيادى مثل گود كردن، فشار وارد كردن، كُپه كردن، تونل زدن، پهن كردن، تقسيمبندى و برگشتپذيرى را ياد مىگيرد؛ همچنين مفاهيم واژههايى مانند عميق، عميقتر، داخل، بيرون و ... را درك كرده و برايش درونى مىشود.
ـ كودكان براى ساختن تپههاى بزرگ شنى، ايجاد خندق و دژهاى شنى، ماهيچههاى بزرگشان را به كار برده و پرورش مىدهند.
وسايل لازم براى شنبازى
جعبه شن، حوض ساده كمعمق، طشت لباسشويى پلاستيكى يا روحى مىتواند وسيله خوبى براى بازى كودك باشد. درون ظرف را با شن شسته پر مىكنيم.
شن خشك از جهت تجربهآموزى (در زمينه خواص شن مانند نرمى، روندگى، جابهجايى) و شن مرطوب از اين نظر كه كودك با خيس كردن شن به ساختن برج، ديوار، تونل، غار و ... مشغول مىشود، براى او بسيار جالب است.
براى شنبازى و ساختن چيزهاى مورد نظر بايستى آب در اختيار و در نزديكى كودك قرار داشته باشد.
كودكان نوپا از به كار بردن بيلچههاى پلاستيكى كوچك براى پر كردن، حمل كردن و خالى كردن سطلهاى پلاستيكى لذت مىبرند اما استفاده از بيلچههاى فلزى براى كودكان بزرگتر مناسبتر است. چون كودكانِ دوره آمادگى بيشتر به ابزار محكم (بيلچههاى فلزى و ...) براى حفر كردن سوراخهاى عميق و ساختن جاده و تونل نياز دارند.
ماشينهاى كمپرسى، بلدوزر و گريدر (جاده صافكن) دانش آنها را در زمينه حمل خاك و جادهسازى افزايش مىدهد.
مواد و وسايل لازم براى شنبازى
ـ بيل و سطل
ـ ظروف مختلف در اندازههاى مختلف (قيف و ...)
ـ غربال (الك)
ـ قاشقهاى كهنه و مستعمل
ـ ماشين بازى (كمپرسى، بلدوزر، تراكتور و ...)
ـ قالبهاى چوبى مختلف
ـ ترازوهاى ساخته شده توسط كودك
ـ قوطىهاى كنسرو كه لبههاى آن تيز نباشند
ـ فرغون
رعايت نكات ايمنى در شنبازى
ـ در هنگام شنبازى هرگز به كودكان اجازه ندهيد كه آن را به طرف يكديگر بپاشند.
ـ زمانى كه كودكان سرگرم بازى هستند ممكن است به علت بىتوجهى، دستهاى آغشته به شن را به چشمهايشان بمالند و يا به خاطر پاشيدن شن به هوا، سر و صورت و چشمهايشان آسيب ببيند. والدين و مربيان بايد توجه كنند و اين نكات را به كودكان يادآور شوند.
ـ فقط در محلى كه براى بازى مشخص شده شنبازى كنند، از جابهجايى شن در محيطهاى ديگر و يا آوردن به اتاق و ... پيشگيرى نماييد.
ـ هنگام شنبازى روپوش مخصوصى به تن كودك كنيد تا لباسهايش كثيف نشود.
ـ به آنان بگوييد كه شنها را با گِل مخلوط نكنند.
ـ برايشان توضيح دهيد كه پس از بازى، شن را جمع كرده، داخل ظرف و يا جاى مخصوص بريزند، نيز وسايل بازى را تميز كرده و در جاى خود قرار دهند.
ـ فضاى مرطوب حوضچههاى شنى، جاى مناسبى براى گربههاست. بايد پس از بازى كودكان، روى حوضچهها را با تور سيمى يا وسيله ديگرى پوشاند و بدين وسيله شن را از آلودگى محفوظ داشت.
منبع: پيام زن