در تعليم و تربيت كودكان روشهاى گوناگونى به كار گرفته مىشود كه يكى از اين روشها روش غير مستقيم است. كودكان عموما به اسباببازى علاقه فراوانى نشان مىدهند و به اين سبب مىتوان از اسباببازىها به عنوان ابزارى براى تعليم و تربيت استفاده كرد.
شايد بيشتر مردم ندانند كه شيوه انتخاب و خريد اسباببازى ممكن است به ايجاد دگرگونىهاى اساسى در زندگى عاطفى، عقلى و اجتماعى كودك منجر مىشود.
از آنجا كه امروزه خريد اسباببازى براى كودكان عموميت يافته است، والدين بايد در
اين مورد دقت كافى مبذول دارند تا اسباببازىاى را انتخاب نمايند كه با سن، رشد عقلى، روانى و اجتماعى كودك متناسب باشد.(1)
به طور كلى والدين را به هنگام خريد و انتخاب اسباببازى مىتوان به سه دسته تقسيم كرد:
الف) گروهى از والدين به هنگام خريد و انتخاب اسباببازى براى كودكانشان سليقه و عقيده شخصى خود را دخالت مىدهند و تمايلات و خواستههاى كودكان را در درجه دوم اهميت به حساب مىآورند. حتى بعضى از آنها گمان مىكنند كه مثلاً هر گاه يك اسباببازى لوكس و گرانقيمتى براى كودكان خريدارى كنند خدمت بزرگى به آنها كردهاند و خوشحالتر خواهند شد و شايد هم بدين وسيله مىخواهند از طريق نوعى رقابت، برترىِ وضع اقتصادى خود و كودكشان را به
ديگران نشان دهند و حال آنكه اين امر، خود، از دو لحاظ زيانآور است:
اولاً از نظر اقتصادى مقدارى از پول خود را بيهوده خرج مىكنند. ثانيا پس از خريد اسباببازى چون به ميل كودك انجام نگرفته است كودك از آن خوشش نمىآيد و «دلزده» مىشود و پس از مدت كوتاهى آن را به گوشهاى مىاندازد.(2)
ب) گروه ديگرى از والدين فقط ذوق و خواسته كودك را مورد توجه قرار مىدهند و او را در خريد اسباببازى آزاد مىگذارند. با توجه به اينكه اسباببازى بر روى قواى عاطفى، روانى و اجتماعى كودك تأثير مىگذارد، لذا نمىتوان در رابطه با انتخاب چنين وسايلى به كودك اختيار تام داد كه هر نوع اسباببازى را كه مىخواهد انتخاب نمايد.
ج) گروه ديگرى از والدين متأسفانه گمان
مىكنند كه اسباببازىها فقط براى تفريح و بازى و سرگرمى كودكان درست شده است، لذا وقتى به اسباببازىفروشى مىروند بيشتر از اين بُعد به اسباببازىها نگاه كرده و در واقع سراغ اسباببازىهايى مىروند كه بتوانند كودك را ساكت نگه دارند تا به كارشان برسند. اين گروه به راحتى تسليم خواستههاى كودكان شده و يا اينكه وقتى خودشان اسباببازى مىخرند بيشتر به جنبه سرگرمكنندگى آن توجه دارند تا جنبههاى آموزشى، فكرى، روانى و اجتماعى آن.
د) گروهى ديگر از والدين به هنگام انتخاب اسباببازى ذوق و سليقه و آرزوهاى سركوبشده دوران كودكى خويش را ملاك قرار داده و فكر مىكنند كه اگر همان اسباببازىها را تهيه نمايند و به كودك خود هديه دهند او را غرق در خوشحالى خواهند
كرد. ولى وقتى اسباببازى مورد نظر را تهيه مىكنند با كمتوجهى كودك مواجه مىشوند.
رهنمودهايى براى والدين
ـ روزى گردشكنان كودك را به ديدن اسباببازىها از پشت ويترين ببريد، واكنشهايش را به خاطر بسپاريد و براى انتخاب اسباببازى از عكسالعملهاى كودك كمك بگيريد.
ـ براى خريد اسباببازى بهتر است كه قبلاً به اسباببازىفروشى برويد و اسباببازىهاى مناسب را شناسايى كنيد، سپس با فرزندتان براى خريد به اسباببازىفروشى مراجعه كنيد تا در انتخاب آنها راهنماى خوبى باشيد.
ـ براى اينكه قدرت انتخاب و تصميمگيرى كودك رشد كند و به او آزادى داده باشيم بهتر است چهار يا پنج نوع اسباببازى را به او معرفى كنيم و به او
بگوييم يكى از اينها را انتخاب كن.
ـ بعضى مواقع كه احساس مىكنيد اسباببازى مناسب كمترى وجود دارد بهتر است كه از بين اسباببازىهاى مورد نظر، كودك را در انتخاب رنگ آن آزاد بگذاريد تا از هر رنگ كه مىخواهد انتخاب كند.
ـ وقتى با كودك به خيابان مىرويد، اگر براى خريد مىرويد قبلاً با آگاهى و برنامهريزى اين كار را انجام دهيد ولى اگر به دليل مسائل اقتصادى قصد خريدن چيزى نداريد، اگر كودك شما دستتان را گرفت و به سوى ويترين اسباببازى برد و با اصرارو سماجت و پاكوبيدن و گريه، خواست شما را وادار كند كه برايش چيزى بخريد، تسليم خواسته كودك نشويد، زيرا براى كودك عادت مىشود و هميشه به همين نحو به خواسته خويش مىرسد.
ـ بهتر است در انتخاب اسباببازى، تركيبى از اسباببازىهاى مختلف (آموزشى، اجتماعى، عاطفى و احساسى) را براى كودك تهيه نموده و همچنين در انتخاب آن نيز، هم نظر والدين و هم نظر كودك تأمين شود.
پي نوشت:
1 ـ چراغى، على، مجله رشد تكنولوژى آموزشى.
2 ـ پيوند، مردادماه 1359، ص25.
منبع:پيام زن