پر واضح است که مهم‏ترين هدف مشورت، يافتن بهترين گزينه و شيوه‏هاي اجرايي است و لذا هر کس نمي تواند طرف مشورت قرار گيرد، زيرا گاه آنها نقاط ضعفي دارند که مشورت با آنها مايه بدبختي و عقب افتادگي است. چنان که امام علي(عليه السلام)مي فرمايد با فرد بخيل، ترسو وحريص مشورت نکن، چون در هر يک از اين‏ها نقطه ضعفي وجود دارد که مانع نيل تو به حقيقت ميشوند، (نهج‏البلاغه امام علي)، مترجم سيد جعفر شهيدي، نامه 53 (خطاب به مالک اشتر)، ص 328).در همين راستا، به خاطر برخي نکات بيولوژيکي و زيست‏شناختي در بانوان که همانا غلبه احساسات و هيجان‏ها بر خردورزي آنها و نيز محدوديت اجتماعي که باعث کاهش تجربه آنان ميگردد احيانا رايزني با بانوان را محدود نموده است. توضيح آنکه: در دو نکته بين آموزه‏هاي اسلام و يافته‏هاي علوم جديد از جمله روان‏شناسي تفاوتي نيست.1ـ تساوي ميزان هوش زن و مرد: چنان که «کارل هافمن» تصريح ميکند زن‏ها به اندازه مردها هوشمند هستند، گرچه مغزهاي آنان به طور متوسط 20درصد کوچکتر از مغز مردهاست، (کارل هافمن (و ديگران)، روان‏شناسي عمومي، ج1 ؛ مترجم: سيامک نقش‏بندي (و ديگران)؛ تهران: ارسباران، 1378، ص 349).
2ـ فزوني هيجانات در بانوان نسبت به مردان: چنانکه خود ايشان اذعان ميدارند: «پژوهش‏هاي انجام شده بر روي دانشجويان نشان ميدهند که در چهار مورد از پنج هيجان اساسي (شادي، عشق، ترس، اندوه و خشم) زنها هيجان‏هاي شديدتر و فراوان‏تري گزارش ميکند تامردها، و آن هيجان مورد استثنا که مردها بر زن پيشي مي گيرند، خشم است؛ زن‏ها نه تنها هيجان‏هاي ظريف (شادي، عشق، ترس و اندوه) را با شدت و فراواني بيشتري تجربه ميکنند، بلکه همچنين در موقعيت‏هاي مثبت و منفي، هيجان‏ها را بهتر تشخيص داده و بيشتر به آنها پاسخ ميدهند، (همان، ج 2، صص 53 ـ54).نتيجه آنکه عقل زن‏ها هرگز کمتر از مردها نيست بلکه تعقل آنها (يعني بهره‏گيري از عقل) کمتر است و اين به واسطه هيجانات و احساساتي تر بودن آنهاست.همانطور که خانم «کليودالسون» به عنوان يک زن روان‏شناس که مدت مديدي در اين زمينه تحقيقات و پژوهش‏هايي داشته است اعلام ميکند «... به اين نتيجه رسيده‏ام که خانم‏ها تابع احساسات و آقايان تابع عقل هستند»، (ر.ک: حسيني، سيدابراهيم، فمينيزم عليه زنان، کتاب نقد، شماره 17، ص 164). و يا «اتو کلايي برگ» مينويسد: «زنان بيشتر به کارهاي خانه واشياء و اعمال ذوقي علاقه نشان ميدهند و کارهائي را دوست ميدارند که در آنها بايد مواظبت و دلسوزي بسياري خرج داد مانند مواظبت از کودکان و اشخاص عاجز و بينوا... زنها عموما احساساتيتر از مردان هستند»، (همان، ص165).
البته بر خلاف نظر خانم «کليودالسون» که اين مسأله را جزو نقاط ضعف خانم‏ها تلقي کرده است، (همان، ص 164). به نظر ما لازمه زيست اجتماعي و تقسيم وظائف، اختلاف کارکردهاست که اين امر به نوبه خود مقتضيات خاص خود را دارد وچنانچه خانم‏ها لبريز از عواطف و احساسات نباشند آيا ميتوانند در تربيت فرزندان که مهمترين سرمايه يک جامعه هستند موفق باشند؟! و آيا اين نقش که به قول افلاطون مادران با همان دستي که گهواره را تکان ميدهند، جهان را زير و رو ميکنند، کمتر از نشستن پشت فلان دستگاه صنعتي يا اختراع يک ابزار آهنين است؟! لذا قرآن کريم بعد از ذکر وجود تفاوت‏هايي بين زن و مرد، مي فرمايد نبايد هيچ يک از شما از مواهبي که در صنف ديگر قرار داديم، مطالبه کند چرا که هر يک از اين ويژگيها به مقتضاي حکمت الهي است و لا تتمنّوا مافضّل اللّه به بعضکم علي بعض للرّجال نصيب ممّا اکتسبوا و للنساء نصيب ممّا اکتسبن و اسألوا اللّه من فضله انّ اللّه کان بکلّ شييءعليما ، (سوره نساء، آيه 32 و ر.ک: علامه طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، ج 4، طهران: دار الکتب الاسلاميه، 1376 ه، صص 357 ـ 358). همان طورکه دکتر «الکسيس کارل» متذکر ميشود: «زنان بايد به بسط مواهب طبيعي خود در جهت و سرشت خاص خويش بدون تقليد کورکورانه از مردان بکوشند. وظيفه ايشان در راه تکامل بشريت، خيلي بزرگتر از مردهاست و نبايستي آن را سرسري بگيرند و رها سازند»،(حسيني، سيد ابراهيم، همان، ص 165).حاصل کلام آن که به خاطر احساساتي تر بودن زنها و نيز حضور کمتر آنان در جامعه که باعث نپختگي و تجربه کمتر آنان ميشود يک سري محدوديت هائي در بهره‏گيري از نظر مشورتي زنان لحاظ شده است. لذا در حديثي که از علي(ع) نقل شده است آمده است ايّاکَ و مُشاورة النّساء فانّ رأيهنّ الي أفن و عزمهنّ الي وهنٍ ؛ از رايزني با زنان بپرهيز، زيرا رأي آنان سست بوده، در تصميم‏گيري ناتوانند ، (نهج‏البلاغه، نامه 31). و لکن هر دو مسأله با رفع عوامل آن قابل جبران است لذا در حديث ديگري که علامه مجلسي از علي(ع) نقل ميکند آمده است: ايّاک و مشاورة النساء ؛ از مشورت با زنان بپرهيزيد اما بلافاصله زناني که کمال عقلشان آزموده و اثبات شده است استثناء ميشود الاّ من جربت بکمال عقل ، (علامه مجلسي، بحارالانوار، ج103؛ طهران: المکتبة الاسلامية، 1389 ه.ق، ص 253).اين به لحاظ نوع زنان است و الاّ چه بسيار مرداني نيز باشند که احساساتي يا کم تجربه باشند، مشورت با آنان نيز نافع نيست و چه بسا زيان‏بار باشد. بر اساس حديث مذکور نيز امام علي(ع) کمال عقل و آگاهي را در مشورت شونده شرط ميداند و زن بودن را مانع جواز مشورت نمي شمارد.از طرف ديگر در برخي امور که تخصصي و آشنايي زنان بيشتر است سفارش شده است که با زنان مشورت کنيد مثل آن حديثي که رسول اکرم(ص) ميفرمايد: اِئتمروا النساء في بناتهنّ ؛ در امور مربوط به دخترانتان با زنان خود مشورت کنيد ، (نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص))، مترجم: ابوالقاسم پاينده، تهران: سازمان چاپ وانتشارات جاويدان، چاپ نهم، 1354، ص 2، ح 7).بالاتر آنکه در قرآن کريم خداوند متعال در برخي مسايل خانوادگي دستور به رايزني زن و مرد و تبادل افکار آنان داده است فأن اراد فصالا عن تراض و تشاور فلا جناح عليهما ؛ اگر پدر ومادر بخواهند با رضايت و مشورت يکديگر فرزندشان را زودتر از دو سال از شير بازگيرند مرتکب گناهي نشده‏اند ، (سوره بقره، آيه 233).مقصود از تشاور، همدلي و هم‏رأيي و مشاوره ميان زن و مرد است، و چون مادر چيزهايي از تربيت فرزند ميداند که پدر نمي داند، پس اگر هم فکري و رايزني نکنند به زيان فرزند ميانجامد، (ر.ک: رجب نژاد، محمدرضا؛ خرد زيبا (بررسي شبهه نقصان عقل) تهران: انتشارات عابد، بهار 80، ص 91). در سوره طلاق نيز درباره هم فکري و همکاري زن و مرد اشاره شده است، (سوره طلاق، آيه 6).همان طور که مرحوم علامه جعفري فرمودند، نظام خانواده در اسلام نظام شورايي با سرپرستي و مأموريت اجرايي مرد است، (علامه جعفري، زن از ديدگاه امام علي(ع)، تنظيم و تلخيص، محمدرضا جوادي،تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1378، ص 51).و روايات نقل شده از علي(ع) يا ساير روايات اثبات ميکند که مقصود از «بر حذر بودن از زنان خوب» يا «برحذر داشتن از مشورت با زنان» دقت در گفتار و انديشه‏هاي زنان معمولي است و يا زنان هوسباز و کم خرد و تبه کار و تهي مغزي که دل به زخارف فريبنده دنيا بستهو چشم از حقايق برتر فرو بسته‏اند. اما زناني که از زر و زيور دنيا اعراض کرده و به تعقل پرداخته‏اند، مانند مردان شايسته مورد مشورت هستند و به تعبير علامه جعفري رواياتي نظير «اياک و مشاورة النساء الاّ من جرّبت بکمال عقل» مؤيد نظريه «درون شورايي و برون سرپرستي مرد» در نظام خانوادگي از ديدگاه اسلام است، (همان، ص 104).و روايات نقل شده از رسول اکرم(ص) در اين زمينه، بر فرض صحت سند روايت، اشاره به نکات فوق الذکر است و نه مطلق منع از مشورت با زنان يا مخالفت با نظر آنان پس از مشورت با آنان. لذا روايات مذکور هرگز قابل تعميم به همه بانوان نيست. اين قيود با توجه به ساير روايات وآيات و نيز سيره عملي پيامبر اکرم و ائمه اطهار(ع) به دست مي آيد چه اينکه، اين بزرگواران در مشاوره خود، زنان را نيز شرکت مي دادند، (رجب‏نژاد، پيشين، ص 93).براي آگاهي بيشتر به کتاب زن از ديدگاه امام علي(ع)، اثر علامه جعفري و نيز خرد زيبا تأليف آقاي محمدرضا رجب‏نژاد، مراجعه شود.
منبع :پايگاه پاسخ گويي به مسايل ديني