دوران نوجواني مرحله اي از زندگي است كه با تغييرات جسماني، رواني، عاطفي و اجتماعي همراه است. اين دوران بسيار حساس كه با رفتارهاي عجيب و گاه غيرقابل تحمل نوجوان همراه است، نقش مهمي در رشد شخصيت او دارد. گرچه تمام افراد براي ورود به دنياي بزرگسالي ناگزير از عبور از اين مرحله هستند، اما طول اين دوران و شرايط اجتماعي مرتبط با آن، با نسل پيش متفاوت است. در حال حاضر جمعيت نوجوان افزايش يافته، سن بلوغ پايين آمده و دوران اين مرحله طولاني تر شده است.
بحران دوران نوجواني يك فرايند طبيعي است كه در 80درصد موارد، بحران هاي مرتبط با آن نگران كننده نيست. نوجوان در اين دوران به دنبال هويت جديد خود و آرامش مي گردد. تمايل به ارتباط برقراركردن با ديگران، جاي خود را به انزوا داده و شادي هاي دوران كودكي به افسردگي و ناراحتي مبدل شده است. بسياري از والدين با شناخت تغييرات فيزيولوژي و رواني نوجوان با او كنار مي آيند، اما در بعضي از خانواده ها كشمكش و اختلاف نظر وجود دارد. تغييرات رفتاري، زير بار نرفتن بعضي از محدوديت ها، مخالفت با خانواده، انتقاد و شكايت از دنياي بزرگسالان، تمايل به كسب تجربيات جديد، خوش گذراني و... از جمله مهم ترين تحولات اين دوران به حساب مي آيد.
بهترين و مهم ترين عكس العمل خانواده در برابر رفتارهاي عجيب و غريب نوجوان، حفظ آرامش و خونسردي و سعي در برقراري ارتباط مثبت با اوست. صحبت هاي قاطع و شفاف، اقتدار والدين را به فرزند نشان مي دهد. در واقع گفتگو زمينه طرح سؤالات خانواده را در مورد نوع رفتار و حركات نوجوان فراهم مي كند و از طرفي اين فرصت را به نوجوان مي دهد تا خواسته ها و علايق خود را مطرح كرده و تغييرات رفتاريش را توجيه كند.

مشكل حاد برخي از نوجوانان

بعضي از نوجوانان در دوران بلوغ از دردهاي جسماني رنج مي برند كه اين مشكل را با رفتارهاي گوناگوني به اطرافيان نشان داده و در واقع از آنان طلب كمك مي كند. شناخت به موقع خانواده از مشكل نوجوان در بهبود سريع و موفق بسيار تاثيرگذار است. سيگاركشيدن، روي آوردن به مواد مخدر، گرايش به رفتارهاي پرخطر، خشونت، انزوا، توقعات زياد، تنبلي، عصبانيت، تندخويي، خواب هاي آشفته، تمايل به خودكشي و گاه اقدام به آن، مشكلات تغذيه مثل بي اشتهايي را مي توان عمده ترين واكنش هاي نوجوان در برابر درد دانست.طولاني شدن مدت بروز اين مشكلات و يا همزماني آنها با يكديگر خطري جدي قلمداد مي شود كه توجه جدي و دقيق خانواده را مي طلبد. اين مشكلات اغلب با افت تحصيلي و غيبت هاي مكرر، فرار از خانه، دزدي و افكار و عقايد منفي همراه است.با بروز چنين مشكلاتي معمولا رابطه نوجوان با پدر و مادر تيره شده و به مرور از هم فاصله مي گيرند. در اين صورت روانشناسان مي توانند آنها را در برقراري ارتباط مطلوب كمك كنند. اگر فرزند شما از مراجعه به مشاور امتناع كرد از كساني كه روي او تاثيرگذاري بيشتري دارند بخواهيد تا او را قانع كنند كه مراجعه به روانشناس در درجه اول به نفع خود او خواهد بود.

حفظ رابطه صحيح

لزوم برقراري ارتباط صحيح پدر و مادر با نوجوان، ايجاد شرايط آرام و مناسب است. والدين بايد به سخنان نوجوان گوش داده و در برابر خواسته هاي او ابراز عقيده كنند. مجبوركردن او به حرف زدن در واقع در مسائل خصوصي و انكار استقلال اوست. او هم حق دارد رازهايي براي خود داشته باشد. اعتماد متقابل از اصول مهم برقراري ارتباط دوسويه است. صحبت را با طرح مسائلي پيرامون علايق، پرسش هايش در مورد دنيا، ارزشهاي انساني و... آغاز كنيد. اگر در ابتدا حرف از تكاليف مدرسه، آينده يا مسائل خيلي خصوصي را پيش بكشيد، بلافاصله عكس العمل نشان داده و عصباني مي شود. اشتياق و توجه خود را در زمان گفتگو نشان دهيد و او را مطمئن كنيد كه هر زمان بخواهد مي تواند با شما درد دل كند.وقتي علت رفتارهاي عجيب فرزندتان را مي پرسيد در واقع او را به تفكر وادار مي كنيد و كم كم مي آموزد كه چطور بايد پاسخگوي رفتارش باشد. فراموش نكنيد كه ارزش قائل شدن و احترام گذاشتن به نوجوانتان به خاطر موفقيت هايش، بسيار كارآمدتر از اين است كه نقاط ضعف و خطاهايش را يادآوري كنيد. او نياز به احترام و اعتماد شما دارد.