يا من خلق الزوجين الذکر والانثي

مقدمه:

خداوند اساس نظام خلقت را بر پايه زوجيت قرار داده است. در آيين اسلام نيز به تکامل کائنات بويژه انسان، در سايه زوجيت توجه خاص شده است. بر اين اساس، دو جنس زن و مرد با ويژگي هاي متفاوت و مشترکات قابل توجه در حکم دو بال براي پرنده تکاملند که بدون همراهي و همگرايي اين دو، پرواز مقدور نخواهد شد و خانواده بهترين ميدان براي همسويي و تلفيق اين دو بال بوده است. به همين دليل در منطق وحي، تجرد و رهبانيت به شدت مطرود بوده و تشکيل خانواده را پيماني مقدس ميان زن و مرد شمرده و اصلي ترين هدف آن را تأمين نيازهاي انساني و سکون و انس ميان آن دو مي داند. تا بدانجا که در قوانين دين، نهاد خانواده
در اولويت قرار گرفته و کارآمدترين قوانين حقوقي در مسير حمايت از استحکام اين بنيان الهي وضع شده است.
خانه مي تواند محلي براي تکامل مرد و زن و به تعبيري ديگر مکاني براي تربيت انسان باشد. قرآن، خانه را محل آرامش مي داند و زن و مرد را عامل آرامش يکديگر.
خانواده نخستين و اصلي ترين پايگاه جامعه و هسته اوليه آن به شمار مي رود. بنابراين محيط خانه بايد محل زدودن نگراني و اضطراب خاطر باشد، چرا که آرامش اجتماعي رابطه مستقيمي با آسودگي و سلامت خانواده دارد. خداوند در آيه 21 سوره روم مي فرمايد: «و از نشانه هاي اوست که از نوع خودتان همسراني براي شما آفريد تا بدان ها آرام گيريد و ميانتان دوستي و رحمت نهاد. آري در اين نعمت براي مردمي که مي انديشند، قطعاً نشانه هايي است.»
تفکر اسلامي، «خانواده محور» است. سرمايه و ريشه
خانواده به عنوان نهادي محوري در اسلام، چيزي جز مودت و رحمت نيست. اساس آرامش خانواده به نوع ارتباط اعضاي آن خصوصاً روابط بين زن و شوهر بستگي دارد، بنابراين آموزش راهکارهايي در جهت تقويت و اصلاح روابط بين آن دو از ضروريات زندگي و از لوازم تکامل خانواده به شمار مي رود. شناخت عوامل مخدوش کننده ارتباط نيز نقش به سزايي در استحکام بخشي به امنيت و آرامش اين رابطه دارد.

خانواده و نيازهاي اساسي آن

خداوند خانواده را حريم خود قرار داده است. زن و شوهر در کنار يکديگر مي تواند به کمال برسند، مي توانند رشد کنند و آرامش يابند. زن، مرد را به آرامش و کمال مي رساند و مرد، زن را... در خانواده بسياري از نيازهاي اساسي انسان اجابت مي شود که اين خود دليلي براي ايجاد سکونت و آرامش است. در يک نگاه کلي نيازهاي خانواده را مي توان به نيازهاي مادي و معنوي تقسيم کرد و در يک نگاه خردتر مي توان نيازهاي جسمي، نياز به امنيت، نيازهاي عاطفي، نياز به احترام و نيازهاي معنوي را برشمرد.

1 نيازهاي جسماني

جسم انسان امانتي است از جانب پرودگار؛ بايد در حفظ آن کوشيد و بايد براي حفظ سلامت جسم همسر و اعضاي خانواده برنامه ريزي داشت.
مادران و همسران خانواده بالاترين نقش را در ايجاد زمينه مساعد براي برطرف شدن اين نياز فراهم مي کنند.
در زندگي زناشويي بايد به مسائل کوچک و بزرگ توجه نمود و براي آن برنامه ريزي داشت و حق هر مسأله را ادا نمود.
به همسران سفارش مي شود در زمينه نيازهاي جسماني به نکات ذيل توجه کنند:
1برنامه غذايي طوري تنظيم شود که هر دو بتوانند و مشتاق باشند که به موقع و در کنار هم به صرف غذاهايي تازه، لذيذ و خوش طعم متنوع و مقوي بپردازند. تهيه مواد اوليه از سوي شوهر، طبخ و فراهم کردن خوراکي گوارا و چيدن سفره اي چشم نواز توسط زن به اين منظور کمک مي کند. اگر زن بتواند غذاي خوش طعم را با سبکي آسان، بدون اسراف و اتلاف وقت تهيه کند، در حقيقت به رشد اقتصادي خانواده و در نتيجه اجتماع کمک کرده است. زيرا مانع به هدر رفتن غذا و اسراف مي شود. پس برنامه ريزي براي اين مسأله کاري ارزشمند است.
2 محيط خانه از نظر نور، حرارت، صدا، پاکيزگي و تزئين آن گونه باشد که زمينه ساز راحتي جسم و آسودگي خاطر هر دو شود.
3 مرد و زن بايد براي حفظ سلامت جسماني هم بکوشند و در صورت بروز بيماري براي رجوع به پزشک، انجام آزمايش هاي طبي لازم و پرستاري از فرد بيمار، با دلسوزي و جديت عمل نمايند.
4 کارهاي داخل منزل مانند آشپزي، شستن ظروف، تميز کردن محيط خانه، شستن لباس ها و اتو کردن آنها گر چه به طور عرف به عهده زن است اما خوب است که مرد در اين امور به همسر خود کمک کند و در شرايط غير عادي مانند زماني که مهمان به خانه مي آيد، همکار و ياور او باشد. اين در حالي است که از نظر شرع، زن هيچ گونه تکليفي در اين مورد ندارد.
اميرالمومنين علي عليه السلام در وصيت نامه گرانسنگ خود به امام حسن مجتبي عليه السلام مي فرمايد: «کاري که برتر از توانايي زن است به او وامگذار که زن گل بهاري است نه پهلواني سخت کوش!» (1) در پيروي از اين سخن مرد نبايد همسر خود را به کارهاي سخت منزل وادارد يا ا او را در انجام آنها تنها گذارد. مرداني که توانايي مالي دارند بايد بانويي سالم در مورد اطمينان را به عنوان خدمتکار خانه برگزينند و يا اگر نمي توانند از چنين فرد ثابتي کمک گيرند، در زمان هايي که لازم است از کسان ديگري که تندرست و صالح هستند براي خدمت در خانه استفاده کنند. اين امر هم نشان دهنده وظيفه شناسي و لطف مرد به همسر خود است و هم باعث مي شود که زمينه اشتغال افراد نيازمند فراهم شود. از همه مهمتر اين است که مرد قدرشناس زحمات همسر خود در خانه باشد و نظافت خانه، آشپزي و مديريت داخلي خانه
و... را امري ساده و آسان و بي مقدار نشمرده، از او تشکر کند. و قدرداني خود را به او در عمل و در زبان نشان دهد. بسياري از مواقع قدرناشناسي مردان نسبت به اين امور است که در خانه ايجاد ناامني مي کند.
5 نياز جنسي، کششي طبيعي و قوي است که اگر به خوبي و دوطرفه ارضا شود به سلامت جسم، آرامش روان و افزايش پاکي و پارسايي مي انجامد و افزون بر اينها باعث ازدياد محبت و صميميت بين زن و شوهر مي شود. از اين رو همسران نه تنها نبايد از اين واقعيت غافل شوند بلکه ضروري است با افزايش آگاهي ها و مهارت هاي لازم که از منابع علمي گرفته شده است و بها دادن به اين غريزه مهم و خدادادي به رفع لذت بخش و سالم آن بپردازند و اگر مشکلي در اين زمينه براي هر کدامشان پيش آمد بدون واهمه و پرده پوشي آن را با متخصصان با تجربه در ميان بگذارند.
6 فعاليت هاي شبانه، از قبيل شب نشيني، ديدن برنامه هاي تلويزيون، بحث و گفتگوي با هم بايد به گونه اي برنامه ريزي شود که براي خواب مفيد، مؤثر و آرام بخش همسران ـ به مقدار و کيفيتي که به آن نياز دارندـ مزاحمتي پيش نياورد. فراموش نکنيم که جسم خسته و ناسالم روان را رنجور و خلق و خوي انسان را پريشان و آشفته مي سازد.

2-نياز به امنيت

نيازهاي ايمني، جزو اساسي ترين نيازهاي انسانند و ارضا نشدن آنها فرد را دچار بيماريهاي جسمي (روان تني) و ناراحتي رواني (اضطراب، افسردگي، وسواس و...) مي کند.
همسران به دلائل زير براي افزايش امنيت خاطر يکديگر حساس باشند وبرنامه ريزي و تلاش کنند:
1 همسرِ ناامن چون خود از آرامش برخوردار نيست، نمي تواند به شريک زندگي خود آرامش و آسودگي خاطر
ببخشد. اصولاً انسان اگر خود فاقد ويژگي کمال باشد نمي تواند آن ويژگي را در ديگري ايجاد کنند.
2 پرخاشگري، بدبيني، زودرنجي، تحقير کردن و طعنه زدن و ناشکيبايي از شايع ترين پيامدهاي ناامني رواني است.
3 دنياطلبي و مظاهر آن همچون ولخرجي و اسراف، حرص و زياده خواهي راههايي براي جبران کمبود اين نياز است. راههايي که هيچگاه نمي تواند حقيقتاً پاسخگوي اين نياز باشد. با تمسک به اين روشها مشکلات جديدي بر مشکلات قبلي افزوده مي شود.
4 وقتي مرد يا زني احساس ناامني مي کند يا فاقد آرامش است و همسر خود را عامل آن مي داند، به ديگران پناه مي برد و آنها را تکيه گاه خود قرار ميدهد. خدا نکند اين حاميان فريبکاران کژانديشي باشند که با ظاهري خوش، فرد را به سوي خود مي کشند و آسيب هاي اخلاقي و مادي فراواني بر او وارد مي سازند.
5 ثابت شده است که روي آوردن به سيگار، مشروبات الکلي و موادمخدر راهي است که انسانهاي فاقد آرامش و امنيت روان بر مي گزينند تا از واقعيات فرار کنند.
6 دست زدن به کارهاي خشن و خطرناک و حتي اقدام براي نابود کردن، عامل تهديدي است که امنيت خاطر را از بين مي برد و بارها و بارها اتفاق افتاده است و سوژه صفحه حوادث روزنامه ها و مجلات شده است. همه اين موارد ناشي از احساس ناامني است.
7 پدر و مادري که آسوده خاطر نباشند، چگونه مي توانند فرزنداني با صلاحيت و استوار و مقاوم در برابر بيماري ها و بحران هاي زندگي تربيت کنند؟ بايد توجه نمود که عمده ترين عامل و زمينه سلامت روان کودک وجود امنيت خاطر در پدر و مادر و ديگر اعضاء خانواده است.
چه بايد کرد؟
براي اين که همسر وجودي پر از امنيت و آسودگي خاطر داشته باشد رعايت نکات زير سفارش مي شود:
1 اصلي ترين کار يافتن اين باور است که انسان جايگاهي کريمانه دارد. به همسر خود کمک کنيد تا بداند به عنوان يک انسان، خداوند او را کريم آفريده است. به او کمک کنيد تا خود را باور کند و به توانايي هايي که خداوند به او داده است، ايمان بياورد. تمام انسانها از تواناييهاي خاص خود برخوردارند. تواناييهاي همسرتان را پيدا کنيد و با تکيه بر آنها او را به خداوند اميدوار کنيد و در تقويت ايمان او کوشا باشيد.
2 در زمينه هاي فکري و اعتقادي با او هم رأي و همسو باشد. اگر اختلافي در اين زمينه داريد بدون اين که بخواهيد باورهاي خود را تحميل کنيد، از طريق مطالعه، بحث و گفتگو به هم نزديک شويد و اگر خود نمي توانيد به توافق
برسيد از کساني که در مسائل عقيدتي صاحب نظرند و هر دو آنها را مي پذيرند براي روشن شدن مطلب بهره بگيريد.
3 پشتيباني و حمايت خود را از او در گفتار و کردار نشان دهيد. اگر کسي حتي نزديک ترين اعضاء خانواده شما بي جهت به همسرتان ايراد بگيرد و او را تضعيف کند به دفاع از او بپردازيد و اجازه ندهيد قدر و حرمت همسرتان زير پا گذاشته شود.
4 زندگي خود را بر پايه برنامه هاي منظم و واقع بينانه بنا کنيد. پيامبر بزرگ اسلام صلي الله عليه و آله و سلم يکي از راه هاي دستيابي به کمال را برنامه داشتن در زندگي و اندازه گيري در امور مالي و هزينه ها مي داند. امام رضا (ع) در اين رابطه مي فرمايند: «نسبت به مصارف مالي در درباره خود و عائله ات معتدل و ميانه رو باش.(2)»
5 با خود و همسرتان صادق باشيد. صداقت در قول و عمل، اطمينان و اعتماد مي آورد. دروغ و پنهان کاري بزرگترين عامل از بين رفتن آسودگي و امنيت روان است. اميرالمؤمنين علي (ع) مي فرمايد: سرآغاز ايمان تخلق به اخلاق حميده و خودآرايي به زيور راستي است. (3)» اگر همسرتان نداند چه مي کنيد، کجا مي رويد، ميزان درآمدتان چقدر است، دوستانتان کيانند، حق دارد رنجيده و آزرده خاطر شود و بر آينده خود و روابطش با شما بيمناک گردد.
6 با همسر خود رو راست باشيد. از شاديها و دردهايتان با او سخن بگوييد. اگر مسأله اي شما را نارحت نموده است، از او پنهان نکنيد. مگر اينکه با بيان آن مسأله مرتکب خطايي شويد، مثلاً کسي شما را رنجانده است که اگر بخواهيد بيان کنيد و نام ببريد مرتکب غيبت شويد. در اين نوع موارد خود
را کنترل کنيد. اما در شرايط ديگر سعي کنيد با بيان مشکلات از ايشان راهنمايي و مشورت بخواهيد.
7 يکي از آفت هاي آشيان خانواده بي اعتمادي است. زن و شوهر هر دو بايد بکوشند. کاري نکنند که اطمينانشان به يکديگر سلب شود؛ بايد دانست که خراب کردن ساده تر از ساختن است. اگر اطمينان زن و شوهر از هم سلب شود، ايجاد اطمينان مجدد سخت مي شود. پس زن و شوهر نبايد بي اعتمادي به يکديگر را دامن زنند، در نحوه ارتباطات، سخن گفتن ها، تلفن کردن ها، ارتباط با دوستان و... بايد به گونه اي عمل کنند که پيام آور اطمينان باشد. خوب است از ارتباطات يکديگر مطلع باشيد و حتي در شرايط لازم مشورت کنيد، با همسرتان در مورد دوستانتان سخن بگوييد به صورتي که نسبت به ارتباط شما با ايشان اعتماد داشته باشد. خيلي بد است که با ديگران با حوصله باشيد و با همسر خود بي حوصله!
8.خوبست مردي که تمکن مالي دارد مهريه زن را اگر آن قدر است که مي توان با آن مسکن خريد، به زن بپردازد و براي او سرپناهي با سند قطعي و رسمي تهيه کند تا در ايام پيري در صورت فوت شوهر احساس سربار بودن نکند و اگر با آن مهريه نمي توان خانه کوچکي خريد، خود مرد در زمان حياتش با خريد و هديه يک باب مسکن، از همسر خوب و فداکارش قدرداني نمايد.
9 رفع نيازهاي جسمي، ابراز محبت، احترام گزاردن و تکريم همسر و فراهم کردن زمينه هاي رشد و خودشکوفايي او در افزايش امنيت خاطر همسرتان مؤثر است و اصولاً ارضاء هر نياز به رفع ديگر نيازها کمک مي کند.

3-مهر ورزيدن و محبت ديدن

از آن نوع نيازهايي است که تجلي آن را به صورت هاي گوناگون در همه انسان ها مي بينيم، نزديک شدن و صميمي شدن با ديگران، وابستگي به گروه يا حزبي خاص، افزايش و رغبت به درمان هاي گروهي، وقت گذراني هاي گاه غيرسازنده در مجالس جشن و مهماني و حتي روي آوردن بعضي از نوجوانان به دسته هاي بزهکار،... نمودهايي از اين نياز اساسي است.
اگر مطمئن باشيم کساني هستند که ما را دوست دارند، در هجران و دوري ما اندوهگين مي شوند وبا ديدارمان قلبشان مي تپد و آثار شادماني و شعف در چهره آنها پديد مي آيد، اگر گرماي محبتي در خانه دلمان احساس کنيم و روشنايي تعلق و مهري را در زواياي جان و ضميرمان ببينيم، در برابر سيل بنيان کن حوادث زندگي استوار مي مانيم و مقاوم و نستوه روي صخره هاي بلند مشکلات مي ايستيم.
از سوي ديگر ثابت شده است که ريشه آسيب هاي رواني و ناسازگاري هاي اجتماعي در ارضا نشدن اين نياز يعني نياز به محبت و تعلق پذيري است. بدين معني که اگر مادري به خاطر بحران هاي روحي و خانوادگي اش نتواند به دلبستگي طبيعي فرزندش پاسخ دهد، اگر کودک از مهر و دوستي خواهر و برادر و همسالانش محروم باشد، اگر به دليل نقل مکان هاي مداوم، ترک گفتن زادگاه يکه و تنها بماند و خار غربت و بي کسي در جانش نشيند... آسيب پذيري اش در برابر فشارهاي رواني و کژکاري هاي اخلاقي زياد مي شود و از جاده تعادل و ثبات دور مي ماند.
براي ارضا اين نياز همسر خود خوبست به نکات زير توجه داشته باشيد:
1-هر چند مدت به همسرتان بگوييد که دوستش داريد. اين نکته را مردان بايد بيشتر رعايت کنند. پيامبر اکرم (ص) فرموده است: «قول الرّجل للمرأه إنّي اُحبّک لا يذهبُ من قلبها أبداً: (4) اگر مردي به زنش بگويد دوستت دارم اين سخن هيچ گاه از ياد و خاطر زن نمي رود!»
2-محبت خود را با تقديم هدايايي هر چند به ظاهر کم بها نشان دهيد. در روز تولد همسرتان سالروز عقد يا ازدواجتان، روز زن، روز مرد (پدر)، اعياد معروف مذهبي، نوروز،... مي توانيد با دادن هديه، مهر و عشق خودرا يادآور شويد. نوشته اي زيبا و مهر آميز، اما نه اغراق گونه، در آغاز کتابي که پيشکش مي کنيد، ماندگارترين يادگارهاست.
3-در طول روز که از همسرتان دور هستيد، به خصوص در زمان مسافرت اگر مي توانيد روزي يک بار به او تلفن بزنيد و حالش را بپرسيد.
4-بعد از بازگشت از مسافرت براي همسرتان هديه بياوريد.
5-اگر منتظر او هستيد که از مسافرت برگردد، خانه را و خود را بياراييد و با اشتياق آماده ورودش باشيد.
6-سعي کنيد هميشه چهره اي گشاده و شاد داشته باشيد. خوشرويي محبت آفرين و مهرافزا است.
7-هيچ گاه زن يا مرد ديگري را با همسرتان مقايسه نکنيد و بذر ترديد «با يک دل دو دلبر داشتن» را در قلب و جان او نيفکنيد!
8-در زمان بيماري و ناتواني، با همه مهر و توان و شکيبايي از او پرستاري کنيد.
9-روابط زناشويي خودرا با محبت و رعايت جانب او برقرار سازيد.
10-به مردها توصيه مي شود با همسر خود سخن بگويند و از سکوت در کنار او بپرهيزند. زن ها سخن گفتن را نشاني از محبت مي دانند و خود با هر کسي صميمي تر باشند، بيشتر سخن مي گويند.
11-در زمان ناراحتي و حتي در اوج درگيري و دعوا مواظب باشيد از به زبان آوردن کلماتي نظير «از تو خوشم نمي آيد» «دوستت ندارم» «از اول تو را نمي خواستم»... خودداري کنيد.
و با اين جملات رنج آور، پيوند مقدس خود را سست و زخمي نسازيد.
12-در هفته، ساعاتي را براي قدم زدن با هم، خريد با يکديگر، رفتن به مهماني يا تفريح، ... اختصاص دهيد. خصوصاً اگر هر دو در بيرون از خانه شاغل هستيد، با برنامه ريزي، ساعاتي از هفته را به هم اختصاص دهيد.

4-نياز به احترام

تمام انسان ها نيازمند احترام به خود و احساس ارزشمندي هستند. نياز دارند تا خود را و ارزش ها و توانايي هاي خود را باور داشته باشند. کسي که از احترام و تکريم ديگران برخوردار باشند داراي اعتماد به نفس، توانايي، قابليت و کفايت مي شود و وجود خود را در دنيا مفيد و مؤثر مي داند. در آموزه هاي ديني ما به اهميت اين امر اشاراتي روشن و کارگشا شده است.
اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي فرمايند: «من کرُمت عليه نفسهٌ هانت عليه شهواتُه» (5) کسي که داراي شخصيتي بزرگوار و مورد احترام باشد و براي خود ارزش قائل شود، شهوت ها و آلودگي ها نزد او کوچک و خوار مي شود.»
امام هادي عليه السلام مي فرمايند: «لا تُحقّرنّ أحداً من المسلمين فإنّ صغيرهم عندالله کبير» (6) هيچ مسلماني را تحقير نکنيد زيرا مسلماني که در نظر شما کوچک است نزد خداوند بزرگ است.
روان شناسان، پژوهش هاي زيادي درباره احترام به خود و عزت نفس انجام داده اند و ثابت کرده اند که بالا بودن ميزان احساس ارزشمندي با موفقيت تحصيلي، سلامت روان، مهارت اجتماعي و ارتباطي، گرايش به معنويت و عمل به باورهاي ديني همبستگي مثبت دارد و برعکس کساني که از کمبود احترام به خود رنج مي برند، افرادي زودرنج، پرخاشگر، بدبين، حسود،
طعنه زن، گوشه گير، ناموفق، کمرو،... هستند. گرايش به سوء مصرف مواد مخدر و الکل، انحرافات اخلاقي، زياده طلبي و اسراف،... در اين افراد بيشتر است. اصولا عزت نفس پايين با هر نوع مشکل رواني، اخلاقي و اجتماعي همراهي دارد.
زندگي کردن با همسري که خود را قبول ندارد و در درون احساس بي ارزشي مي کند، بسيار دشوار و اندوهبار است. همسري هميشه ناراضي، انتقاد ناپذير، خسته و سرد، زودرنج و پرخاشگر! براي کمک کردن به رفع افسردگي همسرتان و در نتيجه گرما بخشيدن به زندگي خود، رعايت نکات زير را توصيه مي کنيم:
1 ارزش ها و توانايي هاي همسرتان را بشناسيد و به آنها ارج بگذاريد. اگر هنري دارد نه تنها از آن تمجيد کنيد بلکه زمينه هايي فراهم آوريد که آن هنر مجال بروز پيدا کند و در معرض ديد بهره گيران قرار گيرد.
2 چون فاصله زياد بين «وضع موجود» و «وضع مطلوب» مشکل آفرين است، سطح وضع موجود همسرتان را با افزايش توانمندي هاي او بالا ببريد. هيچ چيز براي پرورش و رشد عزت نفس کارآمدتر از دست يابي به موفقيت هاي واقعي نيست.
3 يکي از اجزاء احساس ارزشمندي، پذيرش و خوش آمدن از ظاهر و ويژگيهاي جسمي خود است. زيبايي و تناسب چهره و اندام همسرتان را يادآور شويد و البته در اين راه به اغراق نگراييد. گران قدري انسان به گرانسنگي ويژگي هاي مثبت و اکتسابي اوست. به تعبير والاي قرآن کريم «ليس للانسان الا ماسعي» خودشيفتگان ناپخته به زيبايي خود که بي هيچ تلاشي به دست آورده اند، مي نازند وبراي جبران کمبودهاي واقعي خود در پي آرايه هاي ظاهري و دنيوي هستند. در بحث جسم آن چه مهم تر است
دوري از ايراد گرفتن از خصايص بدني است. اين زن يا مردي که امروزه همسر شماست، هماني است که خود ديروز برگزيده ايد و با توجه به صفات خوب اخلاقي که داشته است به او دل بسته ايد. نکند خداي ناکرده با نظر دوختن به ديگر کسان که بهره هاي ظاهري بيشتري دارند، چيزي از او بخواهيد که در توانش نيست! مبادا عيبجويي از نقاش خلقت کنيد و نشان دهيد که معيارهاي ارزشي شما پديده هايي گذرا، سطحي و ناپايدار است. در رابطه هاي انساني هيچ چيز دل آزارتر و در ارتباط با خداوند، هيچ چيز کفرآميزتر از انتقاد و بدتر از آن مسخره کردن ظاهر و جسم ديگران نيست. البته اگر همسر شما داري نارسايي و مشکل جسماني خاص است که مي توان بعد از مشاوره با متخصصان اهل نظر و صرف هزينه
آن را برطرف کرد. بايد اين کار را بدون فوت وقت، جديت و نيز بي منت و آزار انجام داد.
4 در کارهاي خود، به خصوص در امور مشترک زندگي با همسرتان مشورت کنيد و نظر او را جويا شويد. مخالفت با رأي همسر اگر با استدلال و منطق باشد مشکلي را به بار نمي آورد. اما مشورت نکردن با او و يا تخطئه و تحقير نظري که مي دهد، ناپسند و ناراحت کننده است.
5 در اختلافاتي که پيش مي آيد به کارهاي اوـ که به طور مشخص بيان مي شوند و قابل تغيير هستندـ ايراد بگيريد نه به شخصيت او که عناصري نسبتاً ثابت دارد. تأکيد مي شود که علاوه بر تذکر درباره مسائل مشخص و جزئي، راه رفع ايراد را نيز با او در ميان بگذاريد.
6 اگر ميزان تحصيلات همسرتان از شما پايين تر است و اين برايتان خيلي اهميت دارد و يا اگر مي بينيد بيشتر خويشان و نزديکان که هم جنس همسرتان هستند، سطح تحصيلي خيلي (تأکيد مي شود خيلي) بالاتري دارند، براي رشد علمي (بهتر است بگوييم گرفتن مدرک تحصيلي) او برنامه ريزي کنيد و چون اين کار بعد از تشکيل زندگي به آساني زمان تجرد نيست، بنابراين ضرورت دارد که با او همکاري کنيد و از معلمان با صلاحيت و کلاس هاي مناسب استفاده نماييد. اما در نظر داشته باشيد که انسان ها با گوهر تقوا و خداترسي خود به يکديگر برتري مي يابند. پس به ابعاد انساني و رفتاري همسرتان بها دهيد و خصوصيات خوب او را تقويت کنيد.

5-نيازهاي معنوي

خداوند انسان را اشرف مخلوقات قرار داد و از روح خود در او دميد. از اين رو ميان انسان و حيوان، فرق عظيمي است؛ و آن اين است که انسان موجودي دو بعدي است و حيوان، تک بعدي. انسان و حيوان هر دو در نيازهاي مادي مشترکند و آنچه موجب تمايز انسان است، روح معنوي گرايي اوست. چرا که اگر جسم انسان نابود شود، روح او پايدار مي ماند. انساني که روحش بميرد نه فقط براي خودش، بلکه براي جامعه هم خطرآفرين است و اولين آثار مخربش در خانواده ظاهر مي شود. براي همين يکي از مهمترين نيازها، نيازهاي معنوي در خانه است. همسران بايد به مسائل معنوي هم توجه کنند و هر دو زمنيه ساز رشد معنوي هم باشند. بايد به روح هم توجه کنند. شايد به دليل همين اهميت باشد که خدا در قرآن دستور مي دهد:
يا ايها الذين آمنوا قوا انفسکم و اهليکم ناراً وقودها الناس والحجاره (سوره تحريم آيه 6)
اگر آدمي چهره جان را با غبار نيازهاي جسماني نپوشاند، زنداني قفس ماديات نشود، و پاي بسته و تخته بند تن و کمبودهاي آن نگردد، اگر تلاش کند در دامگاه خودخواهي ها نماند، آنگاه مي تواند به خودشکوفايي حقيقي دست يابد. يعني به مدد پرورش استعدادهاي علمي، هنري و روحاني خود، در فضاي عالم قدس پرواز کند و به نداي عرشياني که او را صفير مي زنند لبيک گويد. از سوي ديگر عوامل محيطي، به خصوص روابط خانوادگي، سيستم اداري و نظام حکومتي، گاه آن چنان موانعي بر سر راه رفع نيازهاي اوليه انسان پديد مي آورند که بيشتر هم و همت او بدست آوردن لقمه ناني، يافتن سرپناهي، جستجوي لبخند مهرآميزي و پيداکردن قدر و شأني مي شود. با چنين شرايطي ديگر چگونه مي توان خود انساني را يافت و آن را پرورش داد؟ اينجا سخن با همسران به خصوص همسران جوان است که در کنار توجه به نيازهايي که برشمرديم در اين انديشه باشند که با همدلي و همراهي، اين عالي ترين نياز انساني
را هم برآورند و رشد معنوي يکديگر را تحقق بخشند. براي رسيدن به اين هدف، قبل از هر چيز به يک برنامه ريزي صحيح و کامل نياز است. خدا اين برنامه ريزي را در نمازهاي پنج گانه و ديگر فرايض ديني از قبيل روزه، جهاد و... تعيين فرموده است. در اجراي برنامه ريزي هاي معنوي توجه به اعتدال و عدم افراط و تفريط ضروري است. زن و شوهر مي توانند بهترين همراه و تقويت کننده و مشوق هم در اجراي برنامه هاي معنوي در کانون خانواده باشند. که تأثير اين همراهي پيش از هر چيز در تربيت کودکان و سعادت و قوام خانواده نمود پيدا خواهد کرد. براي تحقق اين نياز مهم به نکات ذيل توجه مي کنيم:
1 براي نماز يکديگر در خانواده اهميت قائل شويد، اوقات نماز را پاس داريد و آن را مقدم بر امور ديگر شماريد. شب ها به گونه اي وقت خواب خود و اعضاي خانواده را تنظيم کنيد که نماز صبح از دست نرود.
2 براي روزه هاي واجب و قضاي يکديگر برنامه ريزي کنيد.
3 خود قرآن بخوانيد و همسر خود را نيز به انس به قرآن توصيه کنيد. بدانيد که قرآن خواندن در هر روز، در خانه با صداي موزون و دلنشين برکات فراواني را براي اعضاي خانواده به دنبال مي آورد.
4 نسبت به مسائل مالي خانواده حساس باشيد. کنترل کنيد راه کسب معاش همسرتان حلال باشد. هيچ گاه به دلايل بروز نيازهاي نابجاي همسر، خود را مجبور به عدم رعايت شرع در مسائل مالي ننماييد.

چگونه با همسرخود ارتباط برقرار کنيم
اهداف ازدواج

دست توانمند و قادر پروردگار، تفاوت هاي حکيمانه اي را هم از بعد جسمي و هم از لحاظ روحي و رواني در خلقت زن و مرد قرار داده است. اين تمايزات که عامل تنوع و جاذبه زندگي است، خيلي مواقع لازمه استحکام پيوند زناشويي و تکامل زن و مرد مي باشند.
اساس شکل گيري خانواده، زن و شوهر است. به طوري که اگر در ميان آن دو تفاهم و توافق وجود داشته باشد، عوامل و شرايط ديگر تحت الشعاع قرار مي گيرند.
اگر روابط زن و مرد، بر اساس روابط ايماني استوار باشد، زمينه اي براي آسايش و حيات سعادت مندانه خواهد بود. در آن صورت است که مهر ومحبت متقابل ايجاد شده و امنيت و صفا برقرار مي شود. در نتيجه بهشت واقعي در خانه پديد مي آيد. بدون شک شما که در آستانه زندگي مشترک قرار گرفته ايد و يا زندگي مشترکتان را آغاز نموده ايد، هدف ها و آرمان
هايي را براي خود ترسيم کرده ايد. اسلام اهدافي را براي ازدواج و تشکيل خانواده در نظر گرفته است، که به برخي از آنان مي پردازيم:

1 سکون و آرامش

در دنياي پرآشوب و تلاطم، در جهان پر از عصيان و طغيان، در محيط پر از تصادم و برخورد، انسان به کانوني پر از آرامش و سکون نيازمند است تا در آن قواي از دست رفته را باز يابد و آماده تلاش و فعاليت مجدد گردد. ازدواج بنا به تعبير قرآن از آيات خداست. زيرا که زمينه را براي چنين آرامش و سکوني فراهم مي سازد. (7)
و من آياته أن خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا إليها و جعل بينکم موده و رحمه (سوره روم آيه 21)
يکي از نشانه هاي خدا اين است که از جنس خودتان همسراني را براي شما آفريد تا در کنار آنان بياراميد و در ميان
شما مهر و محبت انداخت. مسلماً در اين امور نشانه هايي است براي افرادي که مي انديشند. (8)
همسر خوب در کشاکش زندگي، در پيش آمدها و تحولات، پناه فکري و رواني انسان است. همدلي و غمخواري او موجب سکون انسان است و روان را از اضطراب رهايي مي بخشد. ازدواج راه وصول به خوشبختي و سعادت را نزديک تر مي سازد. شايد به همين جهات بوده که پيامبر (ص) فرموده است: با ازدواج نيمي از دين کامل مي شود.

2 انجام وظيفه الهي

ازدواج وظيفه اي است از جانب خدا به هر انسان بالغي که بار تکليف را پذيرفته است و به سمت الهي تن مي دهد. اگر پيوند به نام خدا و به خاطر اجراي فرمان الهي انجام گيرد، در سايه آن گذشت و فداکاري و سعادت به وجود مي آيد.
3 کامل شدن
ميل به ازدواج در انسان نشانگر اين است که او بدون همسر کامل نيست. اين ازدواج اين است که زمينه را براي تکامل انسان فراهم مي سازد و آنان را از حالت تنهايي و تک بودن درآورده و به حالت زوجيت مي رساند. خوشگذراني با همسر، و بهره گيري هاي مشروع، در صورتي که پيوندي معنوي و همه جانبه با خدا در زندگي حاکم باشد، مقدمه تکامل خواهد بود. کامل شدن انسان در سايه يک ازدواج شرعي و پذيرش قوانين و مقررات الهي انجام پذير است. قوانيني که هم زن و هم مرد را تحت نظام الهي درآورد.

3 ارضاي غريزه

کشش جنسي در آدمي يک خواسته طبيعي است که وجود آن در تعادل جسم و روان اثرات فوق العاده اي دارد. ارضاي اين غريزه به دو صورت ممکن است.
الف:به گونه اي مشروع و معقول که در سايه قرار داد و پيماني تأييد شده صورت گرفته و مورد قبول هر عاقل و صاحب
انديشه اي است. اين ازدواج که زمينه را براي تن دادن به مسئوليت هاي زندگي فراهم مي سازد.
ب:به صورت آزاد و بي بند و بار که خاص حيوانات يا انسان هايي است که قيد و بندي در زندگي براي خود و جامعه شان قائل نيستند. اين دسته انسان ها به خود و جامعه زيان هاي جبران ناپذيري وارد مي کنند.

5 ايجاد و بقاي نسل

ازدواج تنها براي لذت جويي وارضاي غريزه نيست. بلکه وسيله اي است براي توليد مثل و ادامه و بقاي نسل. به طور کلي مي توان گفت که ازدواج از يک نظر قانون تکثير است. که در سايه اجتماع نر و ماده، نه تنها در انسان بلکه در حيوانات و گياهان هم صورت مي گيرد. براي وصول به هدف تداوم نسل، روايات اسلامي تأکيد و توصيه فراواني دارند.

6 کسب مودت و رحمت

خانواده کانون محبت ومهرورزي است، زن و شوهر با محبت کردن به يکديگر اساس خانواده را محکم مي کنند. خداوند کانون خانواده را قرار داده است تا انسان ها محبت کردن و مهر ورزيدن را بياموزند.

پي نوشت:

1-نهج البلاغه، نامه 31
2-مستدرک. ج2، ص423
3-غررـ ص94
4-وسايل الشيعه، ج14،ص9
5-نهج البلاغه، فيض الاسلام، ص1283
6-مجموع ورّام، ج1،ص31
7-ر.ک-تشکيل خانواده در اسلام، دکتر علي قائمي، ص54
8-سوره روم آيه 21

منبع:کتاب شيوه هاي ارتباط موفقيت زوجين (تهيه کننده: معاونت آموزش و پژوهش،مديريت آموزش رياست جمهوري، مرکز امور زنان و خانواده)