اگر يک بدن ساز و يا ورزشکار حرفه اي هستيد، به طور حتم يکي از دغدغه هاي اصلي شما بايد بالا بردن کارآيي و انرژي بدن تان باشد. شايد سپري کردن مدت زماني طولاني در باشگاه ورزشي بتواند شما را به هدفتان نزديک کند. اما امروزه براي نتيجه گرفتن راه هاي ميان بر بسيار زياد ديگري هم وجود دارند. به ويژه براي نوجوانان و جواناني که زندگي کاري و درسي پر مشغله اي را دنبال مي کنند بعضي از افراد تصور مي کنند که تنها با استفاده از برخي از داروهايي که با نام مکمل هاي ورزشي معروف شده اند مي توانند بدون هيچ گونه تلاش و زحمتي به نتيجه مطلوب دست پيدا کنند، اما آيا به راستي مکمل ها مي توانند چنين کاري را انجام دهند؟ و آيا استفاده از آن ها ضرري را به همراه ندارد؟
مکمل ورزشي چيست؟
مکمل هاي ورزشي محصولاتي هستند که براي بالا بردن کارايي ورزشکاران استفاده مي شوند. اين موارد در انواع و اقسام مختلفي وارد بازار مي شوند: ويتامين ها، مواد ترکيبي و ساختگي، هورمون ها، اغلب آن ها هم يک دستور استفاده بلند و بالا دارند و از هر کجا مي توانيد آن ها را تهيه نماييد.
بسياري از افراد براين باورند که مکمل ها مي توانند بر آن ها کمک کنند تا توده هاي ماهيچه اي حجيم تر، نيرو و استحکام بيشتري پيدا کنند، عده ديگري هم هستند که از مکمل هاي ورزشي صرفاً براي کاهش وزن بدن شان سود مي جويند، بايد بدانيد که اگر تا به حال فکر استفاده از مکمل هاي ورزشي به ذهن تان رسيده است، در اين ميان تنها نيستيد؛ بسياري از جوانان زماني که نزد پزشک ورزشي مراجعه مي کنند، تمايل دارند تا در مورد مکمل ها و نحوه کارايي آن ها اطلاعات بيشتري داشته باشند. سوال بيشتر جوانان اين است که طرز استفاده از مکمل ها به چه صورت بوده و آيا استفاده از آن ها داراي ضريب اطمينان بالايي هست يا خير.
تقريباً تمام محصولاتي که در قفسه هاي سوپر مارکت مشاهده مي کنيد و داروهايي که در داروخانه به چشمتان مي خورند، داراي برچسبي هستند که نوعي تائيديه از اداره کل خوراک و دام مي باشد. تائيديه اين وزارت خانه به مردم اطمينان مي دهد که محصولاتي را که مصرف مي کنند، شامل: غذا، نوشيدني و دارو همه و همه داراي استانداردهاي کيفي مورد نياز هستند. اما مکمل هاي غذايي زير نظر اين اداره توليد نمي شوند و هيچ کدام از آن ها بر روي کودکان و نوجوانان آزمايش نشده اند. اين امر بدان معناست که هيچ دانشمند و يا پزشکي نمي داند که آيا مصرف اين مواد براي نوجوانان مناسب است يا خير.
سازمان هاي مختلف ورزشي نظريه هاي متفاوتي را در مورد مکمل ها براي خود معين کرده اند. ليگ ملي فوتبال، انجمن ورزشي دانشجويان سراسر کشور، و کميته بين المللي المپيک مصرف موادي نظير: استروئيد، افدرا و اندرستونوئيد را ممنوع کرده و ورزشکاراني که از اين اموارد استفاده کنند، از مسابقات ورزشي حذف خواهند شد.
مکمل هاي رايج و تاثير آن ها بر روي بدن
در مورد مکمل ها چه از هم تيمي خود در رختکن چيزهايي شنيده باشيد، چه از فروشنده سر کوچه، باز هم اين احتمال وجود دارد که متوجه نباشيد داستان از چه قرار است و عملکرد اين مکمل ها چگونه است و مي تواند چه خطراتي را براي بدن شما در برداشته باشند.
استروئيدهاي آنابوليک
استروئيدهاي آنابوليک از انواع هورمون هايي هستند که به بدن کمک مي کنند تا بافت هاي ماهيچه را افزايش داده و ميزان توده ماهيچه اي را به حداکثر برساند. استروئيدها (که با نام عصاره و يا جوهر نيز شناخته مي شوند) ساختاري شبيه به هورمون مردانه «تستسترون» دارند. تستسترون به طور طبيعي به مقدار زياد در آقايون و به ميزان کمي در بانوان ترشح مي شود. زماني که شخص استروئيد مصرف کند، بافت هاي ماهيچه اي بدن تحريک مي شوند و عضلات بزرگ تر و قوي تر را ايجاد مي نمايد.
اما مصرف استروئيد مي تواند تاثيرات جانبي منفي را نيز در برداشته باشد که عبارتند از: فشار خون بالا، بيماري هاي قلبي، بيماري هاي کليوي، سرطان، اختلالات ادراري، مشکلات روده اي، سکته، لخته شدن خون و بي خوابي. شخصي که استروئيد مصرف مي کند، ممکن است بتواند ماهيچه هاي بزرگتري را در بدن خود پرورش دهد، اما در معرض طاسي و هم چنين آکنه هاي پوستي شديد نيز قرار مي گيرد. آقايوني که از اين شيوه استفاده مي کنند با مشکلات زير مواجه اند:
رشد غيرطبيعي سينه ها، ناباروري و مشکلات در رابطه با نعوظ.
مشکلات خانم ها نيز عبارت است از: بم شدن صدا، کوچک شدن سينه ها، مشکلات وابسته به قاعدگي، افزايش موهاي صورت و بدن.
استروئيد مشکلاتي را در احساسات فرد مصرف کننده ايجاد مي کند که عبارتند از: تغيير ناگهاني حالات دروني، رفتارهاي پرخاشگرانه، کج خلقي، افسردگي، تهاجم و افکار خودکشي. نوجواناني که استروئيد را از طريق سرنگ هاي آلوده تزريق مي کنند در معرض ريسک ابتلا به ايدز و يا هپاتيت نيز قرار مي گيرند.
اندرواستروئيد و DHEA
اندرواستروئيد (که معمولاً با نام اختصاري آندرو نيز شناخته مي شود) و هم چنين DHEA که نام اختصاري (Dehydroepiandrosterone) مي باشد، از انواع ديگر مرسوم مکمل ها به شمار مي روند. اين دو ماده از پروهورمون ها يا همان "استروئيدهاي طبيعي" تشکيل شده اند که قابليت اين را دارند که در بدن انسان به تستسترون تجزيه شوند. تاکنون شواهد مستندي در رابطه با تاثيرات جانبي اين مواد در دست نيست، اما اگر از آن ها در دوز بالا استفاده شود، تاثيرات شديدتري درست شبيه به استروئيدهاي آنابوليک را در بر خواهند داشت. هم چنين اين دو ماه موجب مي شوند که تعادل هورموني در بدن مصرف کنندگان بر هم بخورد. از ديگر معايب آن مي توان به: سرطان بيضه، ناباروري، حمله قلبي، رشد بي رويه سينه ها و کوچک شدن آلت تناسلي اشاره کرد.
اگر از اين مکمل ها پيش از سنين رشد استفاده شود، آن گاه اين احتمال وجود دارد که شخص مصرف کننده هيچ گاه به رشد کامل دست پيدا نکرده و بلوغ نشود. همان طور که مي دانيد، بدن انسان ها به طور طبيعي پس از رسيدن به بلوغ، از رشد کردن متوقف مي شود و ترشح برخي از هورمون ها در آن، به حداقل ميزان خود مي رسد. در اين ميان، مصرف استروئيد سبب مي شود تا عملکرد طبيعي بدن با اختلال مواجه شده و رشد نرمال آن نيز متوقف گردد. نوجواناني که هورمون هاي متنوع مصرف مي کنند، با اين کار خود باعث مي شوند که ميزان هورمون ها در بدنشان به سطح معيني برسد، در چنين زماني واکنش طبيعي بدن از اين قرار است که تصور مي کند زمان بلوغ فرا رسيده؛ بنابراين رشد استخوان ها خيلي پيش از موعد مقرر، متوقف مي شود.
هورمون رشد در انسان
يکي ديگر از مکمل هاي غذايي که ممکن است در مورد آن چيزهاي شنيده باشيد، هورمون رشد (HGH) مي باشد. اين امکان وجود دارد که پزشکان در شرايط خاص براي بيماراني که داراي رشد ناکافي و يا برخي ديگر از مشکلات هورموني هستند، اين دارو را تجويز نمايند تا با کمک آن بتوانند مراحل رشد طبيعي خود را تجربه کنند. از سوي ديگر برخي از ورزشکاران که درصدد حجيم تر کردن عضلات بدن خود هستند، نيز به اشتباه از اين هورمون استفاده مي کنند. نوجواناني که از اين هورمون استفاده مي کنند، رشد طبيعي خود را با مشکل مواجه مي سازند و بايد منتظر عواقب بعدي آن نيز باشند.
کراتين
کراتين به طور طبيعي در کبد، کليه و لوزالمعده ترشح مي شود. هم چنين در غذاهاي نظير: گوشت قرمز و ماهي نيز به وفور يافت مي شود. زماني که از مکمل کراتين استفاده مي شود، ميزان اضافه کراتين، در ماهيچه ها ذخيره مي شود و افراد تصور مي کنند که مصرف آن در هنگام ورزش و تمرين به آن ها نيرو و انرژي بيشتري مي بخشد.
انواع و اقسام مختلف کراتين وجود دارد: از قرص و پودر گرفته تا ژل و ... و در اين ميان نوجوانان يکي از پر مصرف ترين طرفداران آن هستند. آن ها معمولاً براي انرژي و استقامت بيشتر از کراتين استفاده مي کنند، اما در هيچ مرکز علمي معتبر، تاثير آن بر روي کودکان و نوجوانان تست نشده است؛ اما در بررسي هاي اخير، ثابت شده که مي تواند منجر به گرفتگي و در برخي موارد پارگي بافت ماهيچه اي نيز بشود. تاثيرات جانبي متداول آن عبارتند از: اضافه وزن، اسهال، دردهاي شکمي و کم شدن آب بدن. هم چنين گزارش هاي مبني بر مصرف کراتين و بروز صرع و ناراحتي هاي کليوي نيز گزارش شده است.
چربي سوزها
سوزاننده هاي چربي (که گاهي با نام ترموژنيک ها نيز شناخته مي شوند)، اين مکمل سيستم عصبي بدن انسان را تحريک کرده و کاري مي کند تا متابوليسم بدن تسريع پيدا کند و سوخت و ساز آن بالا رود. برخي از نوجوانان براي کاهش وزن و يا افزايش انرژي بدن خود از افدرين استفاده مي کنند. لازم به ذکر است که مصرف اين ماده براي هيچ يک از گروه هاي سني تجويز نمي شود. مکمل هايي که داراي افدرا هستند را مي توان در شمار خطرناک ترين و مضرترين مکمل ها قرار داد. شواهد گوياي اين مطلب هستند که اين مواد سبب بروز بيماري هايي نظير: مشکلات قلبي و سکته شده و گهگاه حتي مرگ را نيز با خود به همراه مي آورند.
آيا مکمل ها از من ورزشکار بهتري مي سازند؟
مکمل هاي ورزشي تاکنون به طور مصوب بر روي نوجوانان و کودکان تست نشده اند. اما تحقيقاتي که بر روي بزرگسالان انجام شده، حاکي از اين مطلب هستند که حتي بهترين انواع آن ها، قادر به برآوردن وعده هاي داده شده، نمي باشند. اغلب آن ها نمي توانند شما را قدرتمندتر سازند و تقريباً هيچ يک از آن ها نمي توانند سرعت شما را بالا برده و مهارت هايتان را افزايش دهند.
بيشتر فاکتورها، به توانايي فردي ورزشکار بستگي دارد- از قبيل رژيم غذايي، ميزان خواب و استراحت، مسائل وراثتي و ژنتيکي و برنامه ورزشي- و حقيقت اين جاست که مکمل هاي ورزشي صرفاً شما را در ريسک بالايي براي ابتلا به بيماري هاي مختلف قرار مي دهند. بنابراين به جاي اين که براي تقويت بدن و بدست آوردن نيرو و توان خود به مکمل هاي ورزشي روي بياوريد، بهتر است به دنبال پيروي از يک رژيم غذايي سالم و انجام تمرين هاي مکرر ايروبيک باشيد.
نکاتي براي مقابله با فشار موجود بر روي ورزشکاران در مسابقات
تصاويري که براي تبليغ مکمل هاي ورزشي استفاده مي شوند، معمولاً شما را به اشتباه مي اندازند چرا که هميشه در آگهي ها از مدل هاي خوش اندام و قوي هيکل استفاده مي کنند. بايد همواره به خاطر داشته باشيد که هدف مبلغين، صرفاً بالا بردن ميزان فروش مکمل هاست. به اين دليل که مکمل ها تحت نظر سازمان جهاني مواد غذايي قرار نمي گيرند، فروشنده ها هيچ گونه الزامي مبني بر هشدار دادن به مردم در مورد تاثيرات جانبي منفي اين مواد ندارند. نوجوانان و کودکان علاقه بسيار زيادي به مصرف اين مکمل ها از خود نشان مي دهند، چرا که بدن آن ها رشد آرامي در پرورش ماهيچه ها دارد و شرکت هاي توليد کننده مکمل نيز وانمود مي کنند يک راه حل آسان و سريع همين محصولات خودشان هستند.
پول خود را بي خودي صرف مکمل هاي گران قيمت و خطرناک نکنيد. در عوض براي اين که در مسابقات خوش بدرخشيد، موارد زير را امتحان کنيد:
• اولويت استراحت کردن.
در اکثر پژوهش ها اثبات شده که نوجوانان و جوانان در طول شبانه روز بايد 8 ساعت استراحت کنند. آيا شما اين کار را انجام مي دهيد؟ هنگامي که خسته و کسل، از تمرين به خانه باز مي گرديد، نبايد تا دير وقت بر روي تکاليف خود کار کنيد. سعي کنيد که حجم بيشتري از درس هاي خود را در روزهاي تعطيل و آخر هفته ها انجام دهيد تا ساير روزها بتوانيد زمان بيشتري را به استراحت کردن اختصاص دهيد. اگر پس از مدرسه بايد سر يک کار نيمه وقت برويد، حداقل در فصل ورزش اين مقدار ساعت ها را به حداقل ميزان خود برسانيد.
• تمدد اعصاب.
تحصيل، کار و ورزش شما را مجبور مي کند که سراسيمه از يک کار به کار ديگر برويد. اما اگر بتوانيد چند لحظه را براي بدست آوردن آرامش و تمدد اعصاب صبر کنيد، آن وقت از بازده بالاتري برخوردار مي شويد. سعي کنيد تصوير پيروزي خود را در مسابقات بعدي مجسم کنيد. آرام يک جاي ساکت بنشينيد و روي تنفس خود تمرکز کنيد؛ اين امر زنگ تفريح کوتاهي به شما داده و سبب مي شود که براي انجام فعاليت بعدي آمادگي بيشتري پيدا کنيد.
• غذاي سالم.
غذاهاي سرخ شده، پرچرب و شيرين بر روي عملکرد شما تاثير زيادي مي گذارند. سعي کنيد حتي الامکان از غذاهايي نظير گوشت آب پز، غلات، سبزيجات، ميوه هاي تازه و لبنيات کم چرب استفاده کنيد. البته اگر سالي يکبار، پيروزي خود را همراه با دوستانتان در پيتزا فروشي جشن بگيريد، اصلاً جاي نگراني وجود ندارد. اما بهتر است غذاها و ميان وعده هايي را انتخاب کنيد که وزن بدن شما را ثابت نگه داشته و کارايي بدنتان را نيز افزايش دهد.
• خوردن مکرر.
گاهي اوقات نوجوانان عادت پيدا مي کنند که صبحانه ميل نکنند، بعد نهار را زودتر از موعد صرف مي کنند و انتظار دارند که در بازي که بعدازظهر قرار است در آن شرکت کنند، نتيجه مطلوبي بدست آورند؛ اما معمولاً با اين روش به سرعت از پا در مي آيند، به اين دليل که انرژي کافي براي ادامه فعاليت هاي روزانه خود را از دست مي دهند. عدم مصرف غذا به اندازه کافي، نوجوانان را در معرض خطر گرفتگي عضلات قرار مي دهد. بنابراين بايد از خوردن نهار در روزهاي مسابقه اطمينان خاطر حاصل کنيد. اگر پيش از شروع مسابقه احساس گرسنگي به شما دست داد، بهتر است ميان وعده هاي راحت و کم حجمي را در کيف دستي خود همراه داشته باشيد، مثل: ميوه، کلوچه و يا پنير حلقه اي. هم چنين پس از اتمام تمرينات بايد غذاي خوبي بخوريد.
• پرهيز از مواد زيان آور.
نوشيدن مشروبات الکلي، سيگار کشيدن و استفاده از موادمخدر در شمار گزينه هاي نادرست قرار مي گيرند. سيگار کشيدن، ظرفيت هواي ذخيره شده در ريه ها را کاهش داده و موجب مي شود که نتوانيد به درستي تنفس کنيد. الکل، واکنش شما را کند کرده و شما را خسته مي کند. مواد مخدر نيز هماهنگي دست و چشم را پايين آورده و هشياري شان را نيز تا حد بسيار زيادي کاهش مي دهد. هم چنين اگر شما در حين استفاده از چنين موادي دستگير شويد، بايد با تيم خود خداحافظي کنيد. تعداد قابل توجهي از مدارس، هيچ گونه نرمشي در اين مورد از خود نشان نمي دهند.
• آموزش شديدتر و زيرکانه تر.
اگر احساس مي کنيد که در حين بازي بسکتبال نفس کم مي آوريد، بايد بر روي سيستم قلبي- عروقي خود بيشتر کار کنيد. اگر مي خواهيد در بازي فوتبال از عضلات پاي قويتري برخوردار باشيد، بايد تحت نظر يک پزشک و مربي با تجربه، تمرين هاي ثابت نگه داشتن وزن و تقويت ماهيچه ها را به صورت مکرر تکرار کنيد. در اين جا بايد اضافه کرد که پيش از اين که هر تغييري در برنامه غذايي و يا تمرين هاي خود بدهيد، حتماً با پزشک خود مشورت کنيد. حتماً مي دانيد که يک شبه نمي توانيد تمام روياهايتان را متحقق سازيد. افزايش توانايي و نيرو در طول زمان و با تلاش و کوشش هم روش مطمئن تري است، و هم به نفع بدنتان مي باشد.
• مشورت با متخصصين.
اگر نگران وزن خود هستيد و احساس مي کنيد که رژيم غذايي تان مي تواند بر روي عملکرد تان تاثير بسزايي داشته باشد، با پزشک خود مشورت کنيد و يا مسئله را با متخصص تغذيه در ميان بگذاريد تا شما را در مسير درست هدايت کنند. مربي هاي ورزش نيز مي توانند به شما کمک کنند تا در هنگام تمرين، بيشتر بر روي نقاط ضعف خود تمرين کنيد. اگر باز هم راضي نشده ايد که: "مکمل هاي ورزشي به هيچ عنوان نمي توانند به شما کمک کنند" مي توانيد در اين باره با پزشک و يا داروساز صحبت کنيد. پزشکان مي توانند جايگزين مناسبي با توجه به فيزيک بدن و ورزش هايي که انجام مي دهيد به جاي مکمل ها به شما پيشنهاد دهند.
منبع:www.khanevadeyema.com