كار انسان ، محصول متغيرهاي متعددي است . در برخي مواقع كار متأثر از متغيرهاي انساني همانند شخصيت ، ادراك ،نگرش ها، انگيزش ، گروه ، تفاوت هاي فردي ، هوش ، استعداد ، رغبت و... است و گاهي اوقات تحت تأثير متغيرهايي كه ماهيت فيزيكي دارند قرار مي گيرند . اين متغيرها را "شرايط محيط كار" مي گويند.
بديهي است كه شرايط نامطلوب كار نه تنها بازدهي بلكه نارضايتي و ميزان استرس را تحت تأثير قرار مي دهد . امروز ثابت شده است كه شرايط ديگر محيط كار از جمله ميزان روشنايي، تكنولوژي ، سر و صدا ، موسيقي ، ساعات كار ، استراحت ، تعطيلي هفتگي ، شرايط آب و هوايي ، رنگ و طراحي و دكوراسيون محل كاربر عملكرد فرد تأثير دارند.

استرس در محيط كار
 

تغيير در فعاليت هاي كاري هم چون فن آوري جديد يا تغيير اهداف ، ممكن است باعث ايجاد استرس در فرد شود و يا به درون ساختار سازمان راه يابد . استرس سازماني را مي توان بامقياس كارگريزي و كيفيت كار اندازه گيري كرد.

فاكتورهاي استرس در محيط هاي كاري
 

هر محيط كاري ، فاكتورهاي استرس مخصوص خود را دارد . در زير عوامل استرس شناخته شده در محل كار ذكر شده است .
ـ پيچيدگي و تعداد ابزار مورد استفاده در محيط كار
ـ وضعيت هاي محيطي غير طبيعي (گرما ، صدا ، ارتعاش ، روشنايي ، مواد سمي و...)
ـ بار كاري فيزيكي و فكري و نتايج بكارگيري ارگونومي
ـ جنبه هاي بهداشتي ارگونومي پيشگيري از بيماري ها و اختلالات ناخواسته
ـ حذف طراحي بهينه ايستگاه هاي كاري
ـ بهترين استفاده از انرژي تلاش كاري
ـ بهترين استفاده از منابع و قابليت هاي كارگر

استرس سازماني
 

استرس روي سازمان ها و افراد شاغل در آن تأثير مي گذارد . تأثير استرس سازماني با افزايش ميزان كارگريزي ،تعويض زود هنگام كاركنان ، ارتباط نامناسب با ارباب رجوع ،كاهش ميزان امنيت شغلي ، عدم سلامت محيط كار ، كنترل ضعيف كيفيت محصولات و ...ارتباط دارد . به بيان ديگر هر چه ميزان استرس سازماني بالاتر باشد ، عوامل ذكر شده از فراواني بيشتري برخوردارند . چنان چه ميزان استرس سازماني به طور چشم گيري افزايش يابد ، فرد ممكن است مبتلا به سندرم سازماني شود.

سندرم سازماني چيست ؟
 

اين سندرم (به طور كلي سندرم به تعدادي از خصوصيات و رويدادها گفته مي شود كه به نظر مي رسد با هم ديده مي شوند يا به نحوي وابسته و هماهنگ هستند ، و به طور اختصاصي تر مجموعه علائمي است كه با هم ديده مي شوند و مي توان آن ها را حاكي از يك بيماري يا ناهنجاري خاص تلقي كرد) ، زماني ايجاد مي شود كه فرد اجازه ابراز عقيده نداشته باشد ، امكان تخليه هيجان فراهم نباشد و امنيت شغلي وي به حداقل ممكن رسيده باشد.

دلايل استرس هاي كاري
 

ـ شيفت هاي كار (مانند كارگران و پرسنل بيمارستاني به ويژه پرستاران)
يكي از عوامل عصبي بودن و اضطراب در محيط كار، افزايش شيفت هاي كاري است . قبل از جنگ جهاني دوم فقط 15 درصد از كارگران شب كار بودند ، اما اخيراً تمايل به دستيابي به توليد بالا باعث شده كه اكثر كارخانجات 24 ساعته و در سه شيفت كار كنند.
شيفت هاي كاري باعث بر هم خوردن ساعت بيولوژيك كاركنان شده كه پيامد آن بروز خستگي ، كج خلقي ، بي خوابي ، بي اشتهايي ، عدم تمركز و ضعف حافظه است . كاركناني كه به شكلي كم خوابي دارند و توليد هورمون سروتونين بدنشان به ميزان 20 درصد كاهش پيدا مي كند دچار افسردگي مي شوند.
طبق تحقيقات انجام شده كارگران شب كار دو برابر بيشتر نسبت به روز كارها تمايل به كشيدن سيگار دارند. لذا احتمال حمله قلبي بعد از پنج سال در آن ها دو برابر مي شود.
ـ‌ساعات كار زياد
مطالعات نشان داده كه شرايط كاري در اكثر كارخانجات نسبت به گذشته مضرتر شده است . فشار به پرسنل جهت كار بيشتر و اضافه كار براي كسب بهره وري بالاتر باعث شده كه كاركنان كمتر به مسايل خانوادگي بپردازند و احساس مي كنند بين كار و روابط خانوادگي مي بايست يكي را انتخاب كنند كه اين مسئله باعث عدم رضايت آن ها مي شود.
ـ اذيت و آزارهاي شغلي
عدم رسيدگي به شكايات و پرداخت غرامت به كاركنان ، كارهاي تكراري ، رقابت غير معمول بين پرسنل و ناديده گرفتن خواسته ها باعث كاهش روحيه پرسنل ، افزايش حملات رواني و خشونت هاي شغلي مي شود.
ـ حقوق كم
عدم پرداخت حقوق و امكانات مناسب و اختلافات بين نتايج كار و ارزيابي عملكرد انجام گرفته، خصوصاً هنگامي كه اين اختلافات ناشي از تعصبات نژادي و مسايل جنسيتي باشد باعث نااميدي در پرسنل مي شود.
ـ كوچك شدن سازمان ها
عدم امنيت شغلي به دليل كوچك شدن سازمان ها در اثر تجديد ساختار و مهندسي مجدد كه راه كارهايي براي مقابله با كم شدن حاشيه سود و سهم بازار و بهره وري است ، عاملي براي بروز پرخاشگري مي باشد.
ـ‌سيستم مديريت
تكنيك هاي سنتي مديريت در جهت جلوگيري از نااميدي و عصبيت در كار بي اثراست و اين مسئله خصوصاً در يك مديريت سلسله مراتبي و استبدادي بيشتر نمايان مي شود. شركت ها به دليل كمبود متخصصاني در امر اضطراب و افسردگي و هم چنين عدم توجه پرسنل به بيماري هاي مغزي و رواني خود به علت جايگاه بد اجتماعي آن و اولويت قرار ندادن اين مشكل توسط سازمان ها باعث كاهش قابليت پرسنل و به وجود آمدن افسردگي شده اند.

اثرات اضطراب در محيط كار
 

بروز اضطراب مي تواند منشأ بسياري از مشكلات كاري داخلي و خارجي باشد.
ـ‌رفتارهاي تهاجمي انفعالي
كاركنان گاهي براي تخليه عصبانيت خود در محيط كارشان به رفتارهاي غير خشونت آميز دست مي زنند. امروزه اين رفتارهاي كاركنان پرهزينه تر و زيركانه تر شده است كه از اين جمله مي توان به خرابكاري ها ، دزدي وويرس هاي كامپيوتري اشاره كرد كه همه ساله ميلياردها دلار به اقتصاد جهاني ضرر مي رساند.
ـ جريانات منفي
عصبانيت در محيط كار باعث شكاف بين كاركنان و ايجاد محيطي خصمانه مي شود. نارضايتي كاركنان باعث كاهش رضايت شغلي ديگر كاركنان خواهد شد كه اين مسئله موجب گسترش ناخرسندي در سازمان مي شود .اولين گام در ايجاد يك محيط سالم ، ارايه سبكي از مديريت است كه بر پايه اصول انساني استوار باشد . درك نياز پرسنل و آشنايي و به كارگيري «مديريت استرس» باعث رضايت بيشتر و افزايش سلامت پرسنل مي شود. هم چنين شركت هايي كه فرهنگ حمايت مثبت همراه با احترام و قدرداني از كاركنان در آن جا جريان دارد كارمندانشان كمتر آسيب ديده و خشونت درآن جا كاهش مي يابد.
استراژدي مديريت مشاركتي و كار تيمي به دليل مشاركت دادن افراد در تصميم گيري ها با خويش و سازمان خود باعث افزايش سعي و تلاش و در نتيجه افزايش بهره وري مي شود . قدرت و اختيار نيز اثر مثبت بر كاركنان مي گذارد.
نكته مفيد :مصرف چاي پررنگ در بروز سنگ كليه تأثير زيادي دارد. توصيه مي شود چاي را به صورت كم رنگ بنوشيد و ترجيحاً از چاي سبز استفاده كنيد.
منبع:نشريه تغذيه و سلامتي ،شماره 80.