راه ماندگارى و شيوه پويايى در زندگى‏

«ازدواج» و «تشكيل خانواده»، راهى براى جاودان ماندن نسل انسان است و اساسى‏ترين بنيان در زندگى محسوب مى‏شود.(1) اين گام مهم و مؤثر با انديشه‏ها و انگيزه‏هاى متفاوتى انجام مى‏پذيرد كه همراه هر يك، خطرات يا بركات بسيارى را به دنبال دارد.انگيزه‏هاى «عادى و مادى»، مثل تأمين غرايز طبيعى و انگيزه‏هاى «عالى و الهى»، همانند رسيدن به كمال، تبديل شخصيت فردى انسان به شخصيت اجتماعى، درك و دريافت صفات برجسته انسانى و آسمانى، همه و همه در شكل‏گيرى روابط پس از ازدواج تأثير بسزايى دارند. تركيبى از انگيزه‏ها نظير نياز به هم‏صحبتى، فرار از تنهايى، داد و ستد عاطفى، سر و سامان يافتن روحى، تداوم و بقاى نسل و اطاعت امر خداوند در مسير گزينش همسر، دست به دست هم مى‏دهند و نقطه آغاز حركت به سوى ازدواج را فراهم مى‏كنند.
بى‏گمان داشتن انديشه‏اى روشن و انگيزه‏اى شفاف براى ازدواج و تشكيل خانواده آغاز شايسته و براى تداوم زندگى و مقابله با دشوارى‏ها، سختى‏ها و سنگلاخ‏هاى امروز و فرداى زندگى مشترك، امرى بايسته محسوب مى‏شود؛ از اين‏رو، ازدواج‏هاى تحميلى، احساسى و هوسى، اراده جوانان را براى رويارويى با دشوارى‏ها به شدت سست مى‏سازد و از هر گونه پيشامدى، آنان را مى‏ترساند. بدين خاطر، مهم‏ترين عامل براى آمادگى دختران و پسران جوان در امر ازدواج، شناخت درست و دقيق از تشكيل خانواده و مسئوليت‏پذيرى هر يك در لحظات گوناگون زندگى است.
به يقين در پرتو اين شناخت، اراده و انگيزه‏اى والا نصيب زوج و زوجه مى‏شود كه در كوتاه‏ترين زمان «شخصيت فردى» آنان به «شخصيت اجتماعى» گسترش مى‏يابد و خود را مسئول حفظ و حراست همسر، آبروى خانواده و تأمين نيازهاى امروز و فرداى فرزندان مى‏بينند. به همين دليل تمامى هوش و درايت و استعداد و ابتكار خود را در انجام اين اهداف به كار مى‏گيرند تا شخص شايسته، مفيد و مؤثرى در جامعه محسوب شوند و ضريب خطاى هر يك در مسير پر فراز و فرود زندگى كم و كمتر گردد.(2)
هر يك از ما با هر مقدار از عمر، بسيارى از افراد را ديده‏ايم كه پيش از ازدواج و پذيرش مسئوليت خانواده، دچار روزمرّگى و احساسات سطحى و اسير سبكسرى، بى‏مبالاتى و حتى هرزگى بوده‏اند؛ اما پس از تشكيل خانواده، نوعى بزرگى و بزرگوارى، متانت و ديانت در انديشه‏ها و شيوه‏هاى آنان پديد آمده است، به گونه‏اى كه در زمانى اندك و غير قابل باور، رفتارى زيبا و زرّين و شيرين و دلنشين پيدا كرده‏اند.
استاد شهيد آيت‏اللَّه مطهرى، بركات بى‏مانند ازدواج و تشكيل خانواده را كه هيچ گاه قابل جايگزين‏سازى نخواهد بود، اين گونه توصيف مى‏نمايد:
«يك خصايص اخلاقى هست كه انسان جز در مكتب تشكيل خانواده نمى‏تواند آنها را كسب كند. تشكيل خانواده، يعنى يك نوع علاقه‏مند شدن به سرنوشت ديگران ... اخلاقيون و رياضت‏كش‏ها كه اين دوران را نگذرانده‏اند، تا آخر عمر يك نوع «خامى» و يك نوع «بچگى» در آنها وجود داشته است. يكى از علل اينكه در اسلام ازدواج يك امر مقدس و يك عبادت تلقى شده است، همين است ... ازدواج، اولين مرحله خروج از خودِ طبيعى فردى و توسعه پيدا كردن شخصيت انسان است ... يك پختگى هست كه اين پختگى جز در پرتو ازدواج و تشكيل خانواده پيدا نمى‏شود، در مدرسه پيدا نمى‏شود، در جهاد نفس پيدا نمى‏شود، در نماز شب پيدا نمى‏شود، با ارادت به نيكان هم پيدا نمى‏شود، اين را فقط در همين جا [يعنى ازدواج و تشكيل خانواده ]بايد به دست آورد.»(3)