تحصيل و ازدواج

جاي خوشبختي و سعادت است که جوانان امروز –اکثرا- خواهان ادامه ي تحصيلات علمي اند و به تحصيلات پايين، اکتفاء نمي کنند. اما بايد توجه داشت که اين عمل مثبت و پسنديده، نقاط منفي و ناپسندي را به دنبال نياورد.
متأسفانه در جامعه ي ما، اين عمل خوب و پسنديده، مسائل ناپسند و زيانبار و گاهي فاجعه آميزي را به دنبال خود آورده است و اين بخاطر اصل موضوع يعني ادامه ي تحصيلات نيست؛ بلکه ناشي از اشتباهات و کج سليقگي هاي خود ماست. اين خود ما هستيم که امر مفيد و کمال آفرين تحصيلات و علم را به انحراف کشانده ايم.

اصل مشکل

براي رسيدن به درجات عالي تحصيل، لازم است پسر و دختر تا حدود 25 سالگي و حتي بالاتر، تحصيل کنند و تحصيل کردن را با ازدواج و پذيرفتن مسؤوليت زندگي مشترک، مغاير در غير عملي مي دانند.

بررسي اين مشکل

اين مشکل و مانع، مانند بسياري از موانع ديگر بر سر راه ازدواج، حقيقي و واقعي نبوده بلکه مصنوعي و ساختگي است و با «برنامه ريزي» و «حساب شده عمل کردن» مي توان بخوبي آن را بر طرف کرد؛ بلکه مي توان از «ازدواج»، «نردباني» براي بالا رفتن و پيشرفت در تحصيلات و مدارج علمي ساخت!
اينک در مقدمه ي بحثها بيان شد که: «مرد و زن، مکمل همديگرند و در کنار هر مرد موفقي، زني شايسته بوده و در کنار هر زن سعادتمند، مردي لايق وجود داشته است»، شامل تحصيلات علمي هم مي شود و بسياري از دانشمندان، به خاطر همراهي و فداکاري و همکاري همسرشان، موفق به رسيدن به مدارج عالي عملي شده اند.
پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله بعد ازازدواج حضرت علي و فاطمه زهراء، به ديدنشان رفتند و به عروس و داماد تبريک گفتند. آنگاه رو به حضرت علي کرده و فرمودند: «همسرت را چگونه يافتي»؟ داماد، سر به زير انداخت و با حياي معصومانه اش گفت: «نعم العون علي طاعة الله»: همسرم، ياور و همراه خوبي است در راه اطاعت خدا. سپس همان سؤال را از حضرت فاطمه کردند و او نيز جوابي همانند جواب همسرش داد. (درود خداوند بر اين خاندان شريف)
تحصيلات علمي، از شريفترين اطاعتها و عبادتهاي خداوند است که همسران مي توانند يکديگر را در اين راه ياري کنند و به هم دلگرمي و اميد دهند و همديگر را تشويق به ادامه ي راه کنند و حتي مي توانند –به قول طلاب علوم اسلامي- با هم «هم مباحثه» باشند!
در پرتو ازدواج، آرامش و تعادل روحي و فکري براي هر دو به وجود مي آيد که در موفقيتشان در تحصيلات علمي، بسيار مؤثر است.
دانشجوياني که مي گويند: «بايد صبر کنيم تا تحصيلاتمان را به جايي برسانيم و مدرک تحصيلي مان را بگيريم و آنگاه کار کنيم تا پولدار شويم و زندگي شخصي مان را روبراه کنيم و سپس ازدواج کنيم.» بايد به اين نکته ي مهم توجه داشته باشند که با عقب انداختن ازدواج، ممکن است دچار ناراحتيهاي روحي و جسمي شوند و پس از گذراندن آن مراحل، ديگر سلامتي و شادابي و حوصله اي نداشته باشند که زندگي سعادتمندانه اي تشکيل دهند و از آن لذت و بهره ببرند!
اين مشکل در بين طلاب علوم اسلامي، کمتر مطرح است. بسياري از طلاب با اينکه – معمولا- وضع مالي شان پايينتر از دانشجويان ديگر است،- تقريبا- به موقع ازدواج مي کنند و تحصيلاتشان را هم ادامه مي دهند.
راه حلهاي اين مشکل نيز –همانند مشکلات مالي و اقتصادي – دو نوع است: دراز مدت و کوتاه مدت. درباره ي دراز مدت ها، که مربوط به دولت و دانشگاهها و بزرگان قوم و... مي شود، فعلا صحبتي نمي کنيم، بلکه مي پردازيم به کوتاه مدتها، که بيشتر به خود دانشجويان و پدران و مادران و خودمان مربوط مي شود.

اينک راه حلها:

1- بيرون کردن اين فکر: «تحصيلات، با ازدواج سازگار نيست» از ذهن خود

«فکر»، «عمل» را به دنبال مي آورد. اينکه فکر کنيم: «با ادامه ي تحصيلات نمي شود ازدواج کرد»، مشکل اساسي ماست در اين موضوع. بايد ابتداء و قبل از هر کار ديگر، اين فکر غلط را از ذهنمان بيرون کنيم. اگر چنين کرديم، آنگاه راه حل مناسبي به ذهنمان خواهد آمد و زمينه براي رفع اين مشکل، فراهم خواهد شد.
هيچ دليل منطقي وجود ندارد که تحصيلات با ازدواج سازگار نيست؛ بلکه بر عکس، اگر ازدواج، صحيح انجام گيرد و همسر کفؤ و متناسب و شايسته اي انتخاب شود، پشتوانه ي خوبي براي ادامه ي تحصيلات خواهد بود و مي تواند انسان را در رسيدن به اهداف علمي و تحصيلي، ياري کند. ما اين را در زندگي بسياري از طلاب علوم ديني و بعضي از دانشجويان علوم ديگر، مشاهده و تجربه کرده ايم.
بله، اگر همسر دانشجو و دانش آموز(چه پسر و چه دختر و در تمام رشته هاي علوم) متناسب با او نباشد و بين دو همسر، هماهنگي فکري و عقيدتي و... وجود نداشته باشد و به اصطلاح «باهم جور در نيايند»، مشکلاتي به وجود خواهد آمد که قابل انکار نيست. اين را هم مي شود با دقت در انتخاب همسر و رعايت معيارها و شروط انتخاب همسر –که در آينده بيان خواهد شد- حل کرد.

2- نامزدي شرعي و قانوني

دختر و پسر دانشجو و دانش آموز، مي توانند با مقدمات ساده و کم خرج و بدون تشريفات، نامزد شوند و عقد شرعي و قانوني کنند و رسما همسر همديگر شوند؛ اما «عروسي» عرفي را به تأخير بيندازند. رفت و آمد و معاشرت، داشته باشند و به تحصيلات هم ادامه دهند تا در فرصتي مناسب، عروسي کنند و زندگي شان را مشترک نمايند. در اين صورت، از انحرافات و زيانهاي مجرد بودن در امان خواهند ماند و از آرامش و فائده هاي همسرداري بهره مند خواهند شد.
اينکه بعضيها مي گويند: «اگر دختر و پسر نامزد شوند، حواسشان از درس پرت خواهد شد و ديگر به درسشان نمي رسند»، اشتباه محض است؛ بلکه بر عکس، وقتي نامزد شدند، خيلي بهتر حواسشان جمع درس مي شود؛ زيرا: افکار پريشان و آلوده، از سرشان بيرون مي رود و دل و فکر و چشمشان از جاهاي ديگر جدا و منصرف مي شود و متوجه همديگر مي گردند. از طرف ديگر: احساس مسؤوليت بيشتري نسبت به زندگي آينده شان مي کنند. در نتيجه، بهتر درس مي خوانند تا زودتر زندگي شان را سروسامان بدهند و زندگي مستقلي ايجاد کنند.
البته اين را تأکيد مي کنيم که: مقدمات اوليه ي نامزدي و عقد، نبايد خرج زياد و دردسر براي پسر و دختر به وجود آورد. اگر هم مراسم جشن عقد مي خواهند بگيرند، ساده و بدون مخارج کلان باشد.
پدر و مادران و بزرگترها نيز بايد ياور نوجوانان باشند و سعي درراه انداختن زندگي عزيزانشان داشته باشند و بکوشند هزينه و باري بر دوش آنان تحميل نکنند و به بهانه و عنوان «آداب و رسوم»، سدي بر سر راه آنان ايجاد نکنند.

3- کمک والدين به دختر و پسر

پدر و مادرها مي توانند در ازدواج دانشجويان و دانش آموزان، نقش فراواني داشته باشند و دختر و پسرشان را ياري کنند تا هم تحصيلاتشان را انجام دهند و هم ازدواج کنند و از نعمت همسر بهره مند شوند و هم از زيانها و مفاسد و خطرات مجرد بودن محفوظ بمانند. به اين صورت که: والدين دختر و پسر، عاقلانه بينديشند و حساب کنند که: «ما که فعلا مخارج زندگي اين دختر و پسر را داريم مي دهيم، چه اشکال دارد همسرشان دهيم و چند سال ديگر هم مخارجشان را تأمين کنيم تا تحصيلاتشان تمام شود و سر و سامان بگيرند و از ما جدا و مستقل و بي نياز شوند؟ چه فرقي مي کند؟ اگر چند سال ديگر هم مجرد بمانند بايد که خرجشان را بدهيم، پس بهتر است ازدواج کنند و ما باز همين خرج را چند سال ديگر ادامه دهيم. اينطور بهتر است از آنکه فرزندان دلبندمان بدون همسر و تنها بمانند و از اين دوران بهار نوجواني، که فصل ازدواج است، بي بهره شوند و يا –خداي ناخواسته- دچار انحرافات و مفاسد و بيماريهاي روحي و جسمي گردند.»
اگر پدر و مادر اينگونه فکر کنند، حتما به نتيجه ي مطلوب خواهند رسيد.
هر لطمه اي به پسر و دختر بخورد، زيانش مستقيما متوجه پدران و مادران مي شود و مسؤولند. و هر سعادتي هم نصيب آنان شود، بهره و خوشبختي اش نصيب پدر و مادرها نيز خواهد شد. پس چه بهتر که به خاطر خشنودي خدا و براي سعادت فرزندانشان-که سعادت خودشان هم هست- آنان را در اين امر مهم ياري کنند.
پدر و مادر و بزرگترهاي دختر و پسر، بازهم بنشيند و صحبت کنند و با توافق و تفاهم به يک تصميم مشترک برسند و دست به دست همديگر داده، يک زندگي ساده و آبرومندي براي فرزندانشان فراهم کنند و آنان را ياري نمايند تا بتوانند در کنار يکديگر با خوشبختي زندگي کنند و به تحصيلاتشان هم ادامه دهند.
اجر اخروي و پاداش الهي اين کار، آنقدر زياد و عظيم است که به قلم و بيان نمي آيد.

4- جلوگيري از بچه دار شدن

يکي از مشکلاتي که براي «ازدواج در دوران تحصيلات علمي» بيان مي شود، «بچه دار شدن» و حفظ و نگهداري آن است.
حل اين مشکل، بسيار آسان است. مي توان تا پايان دوران تحصيل، با توافق همديگر، از بچه دار شدن جلوگيري کرد. راههاي جلوگيري مشروع وسالم و آسان هم فراوان است.
پس، اين هم مشکلي نيست که مانع ازدواج در دوران تحصيلات باشد.

5- قناعت

«قناعت» گنجي است بي پايان (1) و پشتوانه ي محکمي است براي همه، مخصوصا دانشجويان و دانش آموزان متأهل.
دانشجويان و دانش آموزانو تحصيل کرده ها-که براي رهايي خود و ديگران از قيد و بندهاي جهل و خرافات، مبارزه و تحصيل مي کنند –نبايد خودشان گرفتار خرافات و تشريفات و آداب و رسوم جاهلي و خلاف عقل و شرع شوند.
برادر و خواهر نوجوان! در زندگي دانشمندان و افراد مؤفق، مطالعه کن و بنگر که اکثر آنان، زندگي ساده و قانعانه و بي تشريفاتي داشته اند. اصلا ممکن نيست که انسان دچار اسراف و ولخرجي و تشريفاتي باشد و بتواند در مسائل علمي و پژوهشي و صنعتي، پيشرفت کند؛ زيرا –همانگونه که قبلا بيان شد- تشريفات، همانند تارهاي عنکبوت است که انسان را گرفتار مي¬کند و از موفقيت و ترقي، باز مي¬دارد. به خود سخت نگيريد. زندگي را بر خود دشوار نکنيد.

6- انجام کارها و امور زندگي بطور مشترک

وقتي زن و شوهر، هر دو «محصل» باشند، بايد کارهاي منزل را مشترکا انجام دهند و نگذارند بر دوش يک نفر سنگيني کند.
خداوند براي زن و شوهري که در امور زندگي، ياور همديگر باشند، اجر و پاداش فراواني قرار داده است. انجام مشترک امور زندگي، محبت نسبت به يکديگر را افزايش مي دهد و براي هر دو، دلگرمي بيشتري به وجود مي آورد.
البته زن و شوهري که هر دو مشغول علم و دانش هستند، در امور علمي و درسي هم به خوبي مي توانند همديگر را ياري کنند. چه شيرين و لذتبخش و رشد دهنده است زندگي مشترکي که هر دو رکن آن، هم¬هدف، هم¬جهت، همکار، ياور و هم مباحثه باشند!

سخني با پدران و مادران در اين باره

اين روزها مد شده که هرگاه صحبت از خواستگاري و ازدواج پيش مي آيد، پدر و مادران (مخصوصا والدين دختر) مي گويند: «فرزندمان مي خواهد درس بخواند؛ هنوز وقت ازدواجش نرسيده»!
پدر و مادر عزيز! اين حرف شما خلاف اسلام و عقل است و حتي خلاف ميل و خواسته ي دروني فرزندانتان مي باشد. مگر شما دوران نوجواني خودتان را فراموش کرده ايند؟! شما که اندازه و همسن اينان بوديد، همسر نمي خواستيد؟! قاعدتا نبايد فراموش کرده باشيد. پس چرا اکنون با ازدواج اين جوانان مخالفت مي کنيد؟ مي دانيد که هر لطمه اي به اينان بخورد، دودش مستقيما به چشم خودتان مي رود؟ متوجه باشيد که معمولا فرزندانتان، مخصوصا دختران، خجالت مي کشند که صريحا بگويند: «همسر مي خواهيم»؛ حتي ممکن است -به ظاهر- جواب منفي و رد هم بدهند (مخصوصا دختران)، اما در درونشان غوغايي برپاست.

پي نوشت

1- «القناعة مال لا ينفد» نهج البلاغه صبحي صالح، حکمت 57.