پيشگفتار

هر پسر و دختري که پا به دوران جواني مي‏گذارد، بزرگترين آرزويش ازدواج و ايجاد کانون گرم و پر مهر خانواده است، تا يار و مونس و محرم راز پيدا کند و از نعمت زندگي مشترک زناشويي، استقلال و آزادي بيشتري بهره‏مند گردد. پسران و دختران جوان سعادت خود را در سايه زندگي مشترک جستجو مي‏کنند. چنين ميلي بطور طبيعي و فطري در انسانها وجود دارد و نمي‏توان از آن صرف نظر کرد. آري بزرگترين پناهگاه مطمئن براي جوانان، کانون گرم خانوادگي است که مي‏توانند اضطرابهاي دروني خود را در آن به اطمينان، استقامت و آرامش تبديل کنند و غمها و نگرانيهاي خود را از ياد ببرند. امر ازدواج و تحقق آن در جامعه بايد براي همه کس آسان باشد. چرا که اين امر يک ضرورت حياتي است، مانند آب و نان که در هر جامعه‏اي از همه کالاها ضروري‏تر و مهم‏تر است.
ولي متاسفانه در جامعه امروزي ما روز بروز بر تشريفات، سنگيني مهريه‏ها، اسرافها و تجمل‏گرايي‏ها افزوده مي‏شود! که تحمل پي‏آمدهاي آن براي عموم افراد جامعه دشوار و چه بسا براي بعضي غير ممکن مي‏باشد، و پدر و مادران هم هيچ توجهي به اين امر مهم نمي‏کنند. بلکه بعضي از پدران و مادران با رقابتهاي غلط، فرزندان خود به ويژه دختران جوان خود را به سوي بدبختي سوق مي‏دهند. دختري که هنوز در سنين نوجواني بسر مي‏برد و در اول راه است، مادران با توقعات زياد، آن هم نا معقول و غير ممکن، باعث تباه شدن دو انساني که به هم پناه مي‏آورند، مي‏شوند. مادران بجاي اينکه دختران خود را به سازگاري، ساده زيستي و ارزشهاي انساني راهنمايي کنند، تشريفات و زرق و برق ظاهري را در چشم فرزند جوان خود بزرگ جلوه مي‏دهند.
جاي بسي تاسف است که پرده‏هاي ضخيم غفلت و ناداني چشم و گوش و دل برخي افراد ظاهر بين را چنان بسته است که همه ارزشها و سعادت و عاقبت و عافيت و راحتي فرزندان خود را در سايه پول، تجمل و ژست و خوش تيپ بودن و حسن قيافه مي‏جويند! شگفتا که اينان راه شقاوت مي‏پويند!.
ما بهترين راه و روش زندگي را در کلام و عمل پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و خاندان پاکش مي‏يابيم و احکام اسلام را روشنترين آينه زندگي سعادتمند مي‏بينيم پس بهتر آن است که به آيين اسلام روي آوريم و سيره رهبران آسماني آن را سرمشق زندگي خود سازيم تا شايد از فتنه‏هاي روزگار در امان باشيم.
مقاله اي که در پيش روي شما عزيزان قرار دارد حاوي چهل حديث نوراني و راهگشا از پيشوايان معصوم عليهم السلام است. مترجم بنابر وظيفه خود، اين مجموعه را گزينش، تنظيم و ترجمه کرده و تحت عنوان چهل حديث «ازدواج‏» به همه جواناني که در اول راه زندگي‏اند، تقديم مي‏نمايد.
و ما هر راه ديگري را که نشان دهيم به روشني راه آن پيام‏آوران سعادت ابدي بشر نخواهد بود. و مردم ما به خوبي اين حقيقت را مي‏دانند و به حرف هيچ حکيم و دانايي به اندازه سخن پيشوايان معصوم خود، دل نبسته‏اند و نخواهند بست و ايمان دارند که:
«کلامکم نور و امرکم رشد...». (1)
و السلام علي من اتبع الهدي 20 جمادي الثاني 1416-23/8/74 (روز ولادت حضرت فاطمه زهرا «عليهما السلام‏») قم-محمد رحيم بيگ محمدي اندريان
‏قال الله تعالي: و انکحوا الايامي منکم و الصالحين من عبادکم و امآئکم ان يکونوا فقرآء يغنهم الله من فضله و الله واسع عليم.
پروردگار متعال مي‏فرمايد:
مردان بي زن و زنان بي شوهر، بردگان و کنيزان صالح را تزويج کنيد. چنانچه آنان فقير باشند، خداوند از فضل خود غني و بي نيازشان مي‏سازد. که خداوند رحمتش وسيع و به احوال بندگان خود آگاه است.
«سوره نور، آيه 32»

فصل اول: فضيلت ازدواج

1. تاثير ازدواج

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
اذا تزوج الرجل احرز نصف دينه.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
کسي که ازدواج کند، نصف دينش را حفظ کرده است.
مستدرک الوسائل، ج 14، ص 154.

2. ازدواج در هنگام تنگدستي

قال الامام الصادق عليه السلام:
من ترک التزويج مخافة الفقر فقد اساء الظن بالله-عز و جل-، ان الله- عز و جل - يقول: «ان يکونوا فقراء يغنهم الله من فضله.» (2)
امام صادق عليه السلام فرمودند:
هر کس از ترس فقر ازدواج نکند نسبت‏به لطف خداوند بدگمان شده است. چرا که خداوند مي‏فرمايد: اگر آنان فقير باشند خداوند از فضل و کرم خود بي نيازشان مي‏کند.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 251

3. ازدواج رحمت است

قال النبي صلي الله عليه و آله و سلم:
يفتح ابواب السماء بالرحمة في اربع مواضع: عند نزول المطر، و عند نظر الولد في وجه الوالدين، و عند فتح باب الکعبة، و عند النکاح.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
درهاي رحمت آسماني در چهار وقت گشوده مي‏شود:
1- موقع بارش باران.
2- زماني که فرزند به چهره پدر و مادرش مي‏نگرد.
3- هنگام گشوده شدن در کعبه.
4- هنگام برپايي مراسم عقد و عروسي.
بحار الانوار، ج 103، ص 221

4. آفات بي همسري

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
اکثر اهل النار العزاب.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
بيشترين اهل جهنم انسانهاي بي همسر هستند.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 251

فصل دوم: وظيفه توانگران

5. تلاش در ازدواج بي همسران

عن الصادق عليه السلام قال:
من زوج اعزبا کان ممن ينظر الله- عز و جل-اليه يوم القيامة.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
کسي که مجردي را تزويج کند و امکان ازدواج او را فراهم نمايد از کساني است که در قيامت‏خداوند به آنان نظر لطف مي‏کند.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 45

6. در سايه عرش

قال موسي بن جعفر عليه السلام:
ثلاثة يستظلون يظل عرش الله يوم القيامة، يوم لا ظل الا ظله: رجل زوج اخاه المسلم او اخدمه او کتم له سرا.
امام کاظم عليه السلام فرمودند:
سه دسته در روز قيامت، روزي که سايه و پناهي جزء سايه خداوند نيست، در سايه و پناه خدا هستند:
1-مردي که زمينه ازدواج برادر مسلمانش را آماده نمايد.
2- مردي که (به برادر مسلمانش خدمت کند.)
3-کسي که سر برادر مسلمانش را بپوشاند.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 46

7. منظور نظر حق

قال الامام الصادق عليه السلام:
اربعة ينظر الله اليهم يوم القيامة:
من اقال نادما او اغاث لهفان او اعتق نسمة او زوج عزبا.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
چهار کس در قيامت مورد نظر پروردگارند:
1-آنکه چون طرف معامله پشيمان شود، معامله را برگرداند.
2- کسي که غم از دلي برگيرد.
3- کسي که برده‏اي را آزاد کند.
4- کسي که بي همسران را به ازدواج درآورد.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 46

8. بهترين وساطت

قال اميرالمؤمنين علي عليه السلام:
افضل الشفاعات ان تشفع بين اثنين في نکاح يجمع الله بينهما.
حضرت علي عليه السلام فرمودند:
از بهترين شفاعتها، شفاعت‏بين دو نفر در امر ازدواج است تا اينکه خداوند آنان را مجذوب يکديگر گرداند.
تهذيب، ج 7، ص 405، وسائل الشيعه، ج 20، ص 45

فصل سوم: ديدار قبل از ازدواج

9. ازدواج با دينداران

عن النبي صلي الله عليه و آله و سلم قال:
من تزوج امراة لمالها وکله الله اليه، و من تزوجها لجمالها راي فيها ما يکره، و من تزوجها لدينها جمع الله له ذلک.
از پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم نقل شده است:
هر که با زني به خاطر مالش ازدواج کند، خداوند او را به مال وي واگذار مي‏کند، و هر که با او به خاطر جمال و زيبائي‏اش ازدواج نمايد، در او چيزي را که خوشايند او نيست، خواهد ديد، و هر که با وي به خاطر دينش ازدواج کند، خداوند تمامي اين مزايا را براي او جمع مي‏کند.
وسائل الشيعه، ج 14، ص 31

10. ديدار قبل از وصلت

عن الصادق عليه السلام قال:
لا باس بان ينظر الرجل الي المراة اذا اراد ان يتزوجها. ينظر الي خلفها و الي وجهها.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
مانعي ندارد که مرد قامت و صورت زني را که قصد ازدواج با او دارد، ببيند.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 88

11. ديدار عروس و داماد قبل از ازدواج

عن محمد بن مسلم قال: سالت ابا جعفر عليه السلام‏عن الرجل يريد ان يتزوج المراة، اينظر اليها؟ قال: نعم انما يشتريها باغلي الثمن.
محمد بن مسلم مي‏گويد: از امام باقر عليه السلام پرسيدم:
مردي که مي‏خواهد با زني ازدواج کند آيا حق دارد او را ببيند؟
امام عليه السلام فرمودند: آري، چون در برابر آن بهاي سنگيني مي‏پردازد.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 88

12. سؤال از اوصاف

قال علي عليه السلام:
اذا اراد احدکم ان يتزوج فليسال عن شعرها کما يسال عن وجهها فان الشعر احد الجمالين.
حضرت علي عليه السلام فرمودند:
هر وقت‏يکي از شما، بخواهد، ازدواج کند، از اوصاف موي سر زن نيز سؤال کند همچنانکه از چگونگي رخسار او مي‏پرسد. چون که موي زن يکي از دو زيبايي (مو و صورت) اوست.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 254

فصل چهارم: عروس و داماد شايسته

13. خواستگار مذهبي و خوش اخلاق

قال الامام الرضا عليه السلام:
اذا خطب اليک رجل رضيت دينه و خلقه فزوجه و لا يمنعک فقره و...
امام رضا عليه السلام فرمودند:
هنگامي که مردي از شما خواستگاري کرد که از دين و اخلاق او راضي بوديد به ازدواج با او رضايت دهيد. و مبادا فقر او ترا از اين رضايت‏باز دارد و...
ميزان الحکمة، ج 4، ص 280

14. داماد هم شان

قال النبي صلي الله عليه و آله و سلم:
اذا جائکم الاکفاء فانکحوهن و لا تربصوا بهن الحدثان.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
وقتي که اشخاص هم شان به خواستگاري دختران شما آمدند، به آنها دختر دهيد و در کار آنها منتظر حوادث نباشيد.
نهج الفصاحه، ص 37، ح 193

15. عروس شايسته

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
ما استفاد امرء فائدة بعد الاسلام افضل من زوجة مسلمة تسره اذا نظر اليها، تطيعه اذا امرها و تحفظه اذا غاب عنها في نفسها و ماله.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم‏فرمودند:
پس از اسلام، هيچ نعمتي براي مرد بهتر از زن مسلماني نيست که هر گاه به او بنگرد، مسرورش کند و هر گاه به او فرمان دهد، اطاعتش نمايد و در غياب او حافظ ناموس و مالش باشد.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 255

فصل پنجم: انتخاب سرنوشت

16. دقت در انتخاب

قال الامام الصادق عليه السلام:
انما المراة قلادة فانظر ما تتقلد.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
زن همانا گردنبندي است، نيک بنگر که چه گردنبندي را به گردنت آويزان مي‏کني.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 33

17. وصلت نکردن با خانواده ناشايست

عن النبي صلي الله عليه و آله و سلم قال:
اياکم و خضراء الدمن، قيل: يا رسول الله و ما خضراء الدمن؟ قال: المراة الحسناء في منبت السوء.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
بپرهيزيد از سبزه‏هايي که در مزبله مي‏رويد. عرض شد: يا رسول الله! سبزه‏هايي که در مزبله مي‏رويد چيست؟ حضرت صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:زن زيبايي که در خانواده پست و ناشايست‏بوجود آمده باشد.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 256، مکارم الاخلاق، ص 205

18. ازدواج با دوشيزگان

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
تزوجوا الابکار فانهن اعذب افواها و ارتق ارحاما و اسرع تعلما و اثبت للمودة.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
با دختران باکره ازدواج کنيد زيرا که دهان آنان شيرين و رحمشان مناسبتر است و زود چيزي را ياد مي‏گيرند و محبتشان پايدارتر است.
بحار الانوار، ج 103، ص 237

19. رضايت داماد

سئل عن الصادق عليه السلام:
اني اريد ان اتزوج امراة و ان ابوي اراد غيرها. قال: تزوج التي هويت ودع التي هوي ابواک.
کسي از امام صادق عليه السلام سؤال کرد:
من مي‏خواهم با زني ازدواج کنم ولي پدر و مادرم مايلند با ديگري ازدواج کنم. امام عليه السلام فرمودند: با زني که خودت مايل هستي ازدواج کن، و زني را که پدر و مادرت [بدون رضايت تو] انتخاب کرده‏اند، رها کن.
تهذيب، الاحکام، ج 7، ص 392

فصل ششم: آداب خواستگاري

20. سهولت‏خواستگاري

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
ان من يمن المراة تيسير خطبتها.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
از نشانه‏هاي برکت زن آن است که خواستگاريش بي تکلف و آسان انجام گيرد.
کنز العمال، ج 16، ص 322، ح 44721

21. آداب خواستگاري

قال النبي صلي الله عليه و آله و سلم:
لا يخطب احدکم علي خطبة اخيه.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
هيچ يک از شما زني را که ديگري خواستگاري مي‏کند، خواستگاري نکند. [تا اينکه با او ازدواج کند و يا اينکه منصرف شود. اگر منصرف شد خواستگاريش بلامانع است.]صحيح مسلم، ج 2، ص 1034، ح 56

22. خواستگار شرابخوار

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
شارب الخمر لا يزوج اذا خطب.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
شرابخوار اگر تقاضاي ازدواج کرد قبول نکنيد.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 79

فصل هفتم: آداب عروسي

23. مراسم عروسي در شب

قال الامام الرضا عليه السلام:
من سنته [رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم]التزويج‏بالليل، لان الله تعالي جعل الليل سکنا و النساء انما هن سکن.
امام رضا عليه السلام فرمودند:
مراسم عروسي در شب، سنت پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم است، چرا که خداوند شب را مايه آرامش قرار داده و زن هم آرامش خاطر است.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 91

24. سور عروسي

قال النبي صلي الله عليه و آله و سلم:
لا وليمة الا في خمس: عرس او خرس او عذار او وکار او رکاز.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
سور و وليمه در پنج مورد است:
1- عروسي 2- تولد اولاد 3- ختنه کردن نوزاد 4- خريدن خانه 5- بازگشت از سفر مکه.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 263

25. وليمه در عروسي

قال الامام الصادق عليه السلام:
ان رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم حين تزوج ميمونة بنت الحارث اولم عليها و اطعم الناس الحيس.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم در هنگام تزويج «ميمونه‏» دختر «حارث‏» وليمه داد و با غذاي معجون خرما از حاضرين پذيرايي فرمود.
فروع کافي، ج 5، ص 368.

26. طعام دادن در عروسي

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
ان من سنن المرسلين الاطعام عند التزويج.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
سور دادن و اطعام در ازدواج، از سنت پيامبران است.
فروع کافي، ج 5،ص 367

فصل هشتم: مهريه و جهيزيه

27. برترين زنان امت

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
افضل نساء امتي اصبحهن وجهان و اقلهن مهرا.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
بهترين زنان امت من زناني هستند که خوشروتر و مهريه ايشان کمتر باشد.
من لايحضره الفقيه، ج 3، ص 252

28. کمي مهريه برکت زن

قال الامام الصادق عليه السلام:
ان من برکة المراة قلة مهرها.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
از برکات زن کمي مهريه اوست.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 254

29. سنگيني مهريه

قال اميرالمؤمنين علي عليه السلام:
لا تغالوا بمهور النساء فتکون عداوة.
حضرت علي عليه السلام فرمودند:
مهريه زنها را سنگين نگيريد که موجب کدورت و دشمني گردد.
وسائل الشيعه، ج 15، ص 11

30. جهيزيه بي منت

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
لو ان جميع ما في الارض من ذهب و فضة حملته المراة الي بيت زوجها ثم ضربت علي راس زوجها يوما من الايام، تقول: من انت؟ انما المال مالي، حبط عملها و لو کانت من اعبد الناس الا ان تتوب و ترجع و تعتذر الي زوجها.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
اگر تمام چيزهايي که در روي زمين از طلا و نقره وجود دارد و زن آنها را به خانه شوهرش بياورد. آنگاه يک روز از روزها بر سر شوهرش منت‏بگذارد و بگويد تو کيستي؟ اين اموال مال من است. در اين صورت اجر و عمل زن از بين مي‏رود اگر چه از عابدترين مردم باشد. مگر اينکه توبه کند و برگردد و از شوهرش عذرخواهي کند.
مکارم الاخلاق، باب 8، ص 202

31. مهريه چيست؟

عن ابي جعفر عليه السلام قال:
الصداق ما تراضيا عليه من قليل او کثير فهذا الصداق.
امام باقر عليه السلام فرمودند:
مهريه همان چيزي است که طرفين بر آن توافق مي‏کنند، کم باشد يا زياد.
فروع کافي، ج 5، ص 378

32. ندادن مهريه

عن ابي عبدالله عليه السلام قال:
من امهر مهرا ثم لا ينوي قضاءه کان بمنزلة السارق.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
کسي که مهريه‏اي (براي زن قرار دهد) و قصدش اين باشد که به او ندهد او همانند دزد است.
فروع کافي، ج 5، ص، 383.

فصل نهم: از خانه پدر تا خانه شوهر

33. خانه دوست داشتني

قال الامام الصادق عليه السلام:
ان الله يحب البيت الذي هو العرس.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
خداوند خانه‏اي را که در آن عروسي انجام گرفته، دوست مي‏دارد.
وسائل الشيعه، ج 22، ص 7

34. بيداري در شب عروسي

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
لا سهر الا في ثلاث: متهجد بالقرآن، او في طلب العلم، او عروس تهدي الي زوجها.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
شب بيداري روا نيست، مگر در سه مورد:
1-تلاوت قرآن.
2-تحصيل علم.
3-بردن عروس به خانه داماد.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 92

35. بدرقه عروس

امر النبي صلي الله عليه و آله و سلم بنات عبدالمطلب و نساء المهاجرين و الانصار: ان يمضين في صحبة فاطمة عليها السلام و ان يفرحن و يرجزن و يکبرن و يحمدن و لا يقلن ما لا يرضي الله.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم امر فرمود، دختران عبدالمطلب و زنان مهاجر و انصار در شب عروسي حضرت فاطمه عليها السلام به همراه او بروند و شادي کنند، شعر و سرود بخوانند، تکبير و حمد بگويند. و از گفتن حرفهايي که خدا بدان راضي نيست، بپرهيزند.
مستدرک الوسائل، ج 14، ص 198

36. زفاف و مهماني

عن الصادق عليه السلام قال:
زفوا عرائسکم ليلا و اطعموا ضحي.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
مراسم عروسي را در شب و مهماني را در روز انجام دهيد.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 262

37. دعاي شب زفاف

قال الصادق عليه السلام:
اذا دخلت عليک اهلک فخذ بناصيتها و استقبل بها القبلة و قل: اللهم... فان قضيت لي منها ولدا فاجعله مبارکا سويا.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
چون همسرت به خانه تو آمد، دست‏بر پيشانيش بگذار، و رو به قبله‏اش برگردان و [دعا کن و] بگو: خداوندا!... اگر از اين همسرم، فرزندي براي من تقدير نمايي، فرزند مبارک و سالم عنايت فرماي.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 263

38. هفته عروسي

سئل عن ابي عبدالله عليه السلام في الرجل يتزوج البکر، قال:
يقيم عندها سبعة ايام.
از امام صادق عليه السلام سؤال شد در مورد مردي که با دختر باکره‏اي ازدواج مي‏کند، امام عليه السلام فرمودند:
شوهر يک هفته در پيش او باشد.
وسائل الشيعه، ج 21، ص 339

فصل دهم: زن و شوهر خوشبخت

39. آب دادن زن به شوهر

قال الامام الکاظم عليه السلام:
ما من امراة تسقي زوجها شربة من ماء الا کان خيرا لها من عبادة سنة.
امام کاظم عليه السلام فرمودند:
هر زني که به شوهرش قدري آب آشاميدني بدهد، پاداش آن از عبادت يک ساله بالاتر است.
وسائل الشيعه، ج 20، ص 172

40. محبت‏به زن

قال الامام الصادق عليه السلام:
العبد کلما ازداد للنساء حبا ازداد في الايمان فضلا.
امام صادق عليه السلام فرمودند:
هر چه محبت مرد بر زن بيشتر گردد، بر فضيلت ايمانش افزوده مي‏شود.
من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 251

پي‏نوشت‏ها:

1.زيارت جامعه کبيره.
2.سوره نور، آيه 32.

منبع:چهل حديث ازدواج