خورشيد، هجدهم ذيحجة الحرام سال دهم هجرى، نورافكن مراسم باشكوهى بود. صداى رازآلود و شوقانگيز كاروانى عظيم در پهندشتحجاز مىپيچيد و زمزمه موزون حركت كائنات را كه در ابتهاجى ولايى، به وجد آمده بودند تشكيل مىداد. كوير تفتيده، باران وحى را مىبلعيد و نماد تشنگى هستى و عطش عالم بود.
در آن روز و در آن «نقطه عطف و عشق» سرود ديهيم دارى(= تاج داري) مولا نواخته شد و آفرينش به داشتن «على»(ع) بر خود باليد و با داشتن «ولى» بالندگى آغاز كرد. و آنگاه، پژواك اين هنگامه در بستر زمان و زمين جارى شد تا ديوارههاى قرنها و قلبها را فرو ريزد و به درياى ابديتبپيوندد.
«الحمد لله الذى جعلنا من المتمسكين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام» (1)
سپاس كه از آويختگان شهپر ولاى مولاييم.
از مجموعه صدها كتاب گرانسنگ كه در تاريخ، معارف و پيام غدير به قلم ارزشمند دانشمندان، نگارش يافته است چهارده كتاب خوب به عنوان «غديرى از دريا» و «بركهاى از تبرك»، به جوانان عزيز معرفى شده و مطالعه آنها را خواستهايم، اين كتابها كه در كتابخانههاى عمومى، در دسترس همه است، پنجرههاى نور هستند به فضاى دل انگيز «غدير»، فضايى آبى مثل آسمان و سبز مثل ايمان. پيشتر به نسل جوان كتابدوست و كتابخوان امت اسلامى درود مىفرستيم و دعاى توفيق داريم.
اگر «غديرپژوهى» و «امينىشناسى» چند متخصص كارآمد داشته باشد، بطور يقين يكى از اين معدود كارشناسان، استاد حكيمى است، در اين كتاب خود، دو گفتار راجع به غدير و عيد غدير دارند. قلم خوب و استوار ايشان سابقه نيم قرن دفاع از ارزشها را در پرونده خود دارد و غديرشناسى در فرهنگ فارسى،خدمتگزارى صادق چون او را كم ديدهاست.
1 - داستان
قطرهاى از دريا
محمد حسين صفاخواه
انتشارات قديانى
چاپ اول / 1374 شمسى
2 جلد (328 صفحه رقعى)
كتاب سال جمهورى اسلامى ايران
اين كتاب، مجموعه داستانهاى كتاب گرانمايه «الغدير»، اثر ارزشمند علامه امينى(ره) است كه به لحاظ داستان بودن، در ذائقه جوانان جامعه و عموم، خوشايندتر و خواندنىتر از نوشتههاى معمولى است و كيست كه اثر و نقش داستان را ناديده گرفته و جاذبه جادويى قصه را به هيچ انگارد. آنجا كه خدا قصه مىگويد و آنهم «احسن القصص» (2) و عبد صالح و مصلحى چون شهيد مطهرى(ره)، «داستان راستان» مىنويسد، ديگر چگونه مىتوان داستان نگفت و نخواند و نشنيد؟ چقدر زيباست اين سخن كه: «ليكن سميرك القرآن»، (3) بايد قصهگوى شبهايت قرآن باشد. اين است كه «قطرهاى از دريا» خواندنى مىشود كتابى كه «غديرى از دريا» است و بركهاى از بركتهاى الغدير، و قصهگوى خلوت جوانان و نوجوانان (4)
2 - داستان
حساسترين فراز تاريخ
جمعى از دبيران دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه
قمچاپ چهاردهم / 1362 شمسى
1 جلد (314 صفحه رقعى)
(شامل داستان غدير و مطالب غير داستانى است)
در صفحه عنوان اين كتاب مىخوانيم :
در نزد كسى كه پاك و روشنبين است آيين خداى، بهترين آيين است تاريخ جهان پر از نشيب است و فراز «حساسترين فراز تاريخ» اين است.
كتاب، از بهترين كارهاى قلمى روزگاران است، در شرايطى كه سخن از تعهد و آرمانگرايى طاقتسوز بود و توانفرسا و اصحاب قلم در قلمرو ديگرى، راه مىسپردند، اين كتاب كه به جاى نام نويسنده عنوان «جمعى از دبيران» دارد فراهم آمد و روشنگر راه غديريان زمان شد. اينها بخشى از سرفصلهاى كتابند:
داستان غدير / اهميت غدير در تاريخ / غدير در كتاب خدا / عيد غدير / صحنه تاريخى غدير / امواج غدير / فلسفه اجتماعى اين بحث / كلمات بزرگان / و نويسندگان راجع به امام على(ع) و ...
در هنگام مطالعه اين كتاب، حال و هواى «الغدير» به انسان دست مىدهد و جاذبه بخش «داستان غدير» كه جداگانه هم چاپ شده استستودنى است. (5)
شگفت معرفتى در سخنان آخر كتاب كه راجع به امام على(ع) است نهفته است و عطر نهجالبلاغه، در بخش سخنان امام(ع) جان را تلطيف مىكند گر چه از سخنان حضرت در نهجالبلاغه - بطور محدود - گزيدههايى آمده است. جوانان عزيز امروز كه بعضى از آنان، زمان تاليف كتاب را و آن فضا را درك نكردهاند كتاب را مىخوانند، كتابى كه چاپهاى چهاردهگانه آن نشان از لطف كتاب و تشنگى جامعه به معارف ناب دارد. (6)
3 - زندگينامه
علامه امينى، مصلح نستوه
سيد عليرضا سيد كبارى
سازمان تبليغات اسلامى
چاپ اول / بهار 1372 شمسى
1 جلد (128 صفحه رقعى)
ديدار با ابرار9
(كتابهاى سرى «ديدار با ابرار» كار گروهى از نويسندگان فاضل در پژوهشكده باقر العلوم(ع) سازمان تبليغات اسلامى است.)
در مجموعه كتابهاى زندگى درسآموز عالمان بزرگ كه عنوان «ديدار با ابرار» دارد يك جلد به «علامه امينى، مصلح نستوه» شناخته مىشود كه از اين «مرزبان حماسه جاويد» مىگويد، مطالعه زندگى امينى يعنى سفر به نيم قرن خانهبهدوشى براى حق، پنجاه سال كتابخواهى و غديرپژوهى خستگىناپذير، سالها و ماهها رنج و شكنجبراى گنج العرش ولايت، روزها و شبها سلوك سبز در راه مظلوميت امام على(ع) حيات طيبه امينى يعنى «عشق و ديگر هيچ». آن روز كه جوانان در خلوت خويش با امينى و افكار بلند او باشند، مرگ تهاجم فرهنگى را بايد به سرور بنشينيم ولى اگر... اگر نسل جوان ما امينى چون «امينى» را درك نكند به ناچار، خائنان بر ما خواهند تاخت كه هرگز چنان مباد. (7)
4 - نثر ادبى
غدير، بركهاى و دريايى
جواد نعيمى
سازمان تبليغات اسلامى
چاپ اول / 1370 شمسى
1 جلد (206 صفحه رقعى)
نام زيباى اين كتاب، اين قلم را به ياد يك رباعى انداخت كه خالى از لطف نيست:
سردار رشيد جبهه توحيدى منظومه عشق را تو چون خورشيدى «گنجايش بحر» در سبو، ممكن شد ز آنروز كه در غدير خم گنجيدى
«مجيد»
آرى بركهاى و دريايى، اقيانوسى گنجيده در غديرى. اين كتاب، علاوه بر مطالب خوبى كه در باره غدير دارد در بخشى با عنوان «چكاد بيكرانه دريا» نيم نگاهى به زندگى امام اميرالمؤمنين(ع) دارد كه دلهاى عاشق رابه خواندن مىخواند! (8)
5 - شعر
دريا در غدير
ثابت محمودى (سهيل)
حوزه هنرى سازمان تبليغات اسلامى
چاپ اول / آبان 1364 شمسى
1 جلد / 90 صفحه رقعى
(قالبهاى گوناگون شعر در موضوعات معارف)
به جانش داغ مظلوم غدير است كه درياى كلامش دلپذير است از او تنها همين را مىتوان گفت دلش بىانتها مثل كوير است (9)
شعر، كبوتر نامهرسان رام و آرامى استبراى ارسال پيامهاى انسانى به نسلها و عصرها البته گلوله سرخ و سوزانى نيز هستبراى دار بر دوشانى كه از شعرشان تعهد مىتراود، شعر را با «غدير» سر و سرى است «الغدير» را نگاه كنيد، اولين شعر غدير را «حسان بنثابت» با گرفتن اجازه از پيامبر(ص) در صحنه غدير و متن ماجرا سروده است. (10)
جوانان اهل ذوق و هنرمند را به مطالعه معارف غدير و پراكندن پيامهاى آن بر بال شعر و هنر متعهد مىخوانيم، نستوه نسلها، امينى و امام مظلومش على(ع) «اقيانوس آرام» قرآن و عرفان، و قلزم قدير حماسه و ايمان به ياران باهنر متعهد، «رجايى» روشن دارند. (11)
6 - حديث
ارمغان غدير
سيد عبدالله فاطمىنيا
انتشارات سروش
چهل حديث
كتابهاى به ظاهر كوچك «چهل حديث» به خاطر پيامهاى بزرگى كه دارند، خوانندگان مشتاقى يافتهاند، چاپ حدود يكصد عنوان از اين گلبرگها در موضوعات گوناگون و از سوى افراد و نهادهاى مختلف فرهنگى، گواه بر اين مطلب است، خيلى راحت، دست گرفته مىشود و از آن هم راحتتر تمام مىشود! و البته اين هم رهنمود خود صاحبان حديث است. (12)
نوشتن چهل حديثبه عنوان سنتى برگرفته از اسلام، دانشمندان ما را از ديرباز به اين تحقيق مفيد و كارآمد و ضمنا كوتاه، وادار كرده است، همين سنت، استاد فاطمىنيا را به نگارش «ارمغان غدير» خوانده است كه با همت انتشارات سروش به يك چهل حديث زيبا تبديل شده است، خوش به حال دلهاى آسمانى جوانانى كه با مطالعه حديث اهل بيت عصمت و طهارت(ع) به زندگى خويش حال و هواى معطر معارف آل الله مىدهند.
فرزند برومند علامه مصلح، امينى كبير(ره)، با ابتكارى جالب، يازده جلد كتاب الغدير پدر را در يازده فصل، خلاصه كرده و تشنگان غدير ولايت را از راه ميانبر، به سرچشمه رسانده است، اكنون اگر ما الغدير را در اين چشمانداز نگاه نكنيم خسارتى است جبرانناپذير: «گر گدا كاهل بود تقصير صاحبخانه چيست؟»
7 - تاريخ و معارف
بعثت، غدير، عاشورا
محمد رضا حكيمى
فجر
چاپ اول / حدود سالهاى 1357 شمسى
1 جلد (216 صفحه رقعى)
استاد محمد رضا حكيمى، فرزانه فرهيخته كه از پاسداران و حماسهبانان غدير است و اگر «غديرپژوهى» و «امينىشناسى» چند متخصص كارآمد داشته باشد، بطور يقين يكى از اين معدود كارشناسان، استاد حكيمى است، در اين كتاب خود، دو گفتار راجع به غدير و عيد غدير دارند. قلم خوب و استوار ايشان سابقه نيم قرن دفاع از ارزشها را در پرونده خود دارد و غديرشناسى در فرهنگ فارسى،خدمتگزارى صادق چون او را كم ديدهاست. (13)
نمايههاى اين كتاب ايشان به اين شرح است: بعثت / غدير / رحلت پيامبر(ص) / شهادت امام على(ع) / ولادت امام مجتبى(ع) / عاشورا / امام صادق(ع) / امام زمان(ع) / عيد فطر / عيد قربان / عيد غدير / جمعه.
به يقين، هيچ دانشجويى و هيچ طلبهاى از آثار بسيار ارزشمند استاد بىنياز نيست و مطالعه كتابهاى اين پيرو ولايت و عاشق عدالت را همه بايد در برنامه داشته باشيم.
8 - تاريخ و معارف
اسرار غدير
محمد باقر انصارى
نشر مولود كعبه / قم
چاپ اول / 1374 شمسى
يك جلد / 244 صفحه وزيرى
] بخشى از فهرست مطالب كتاب اسرار غدير را براى خوانندگان مىآوريمگزارش تحليلى و لحظهاى واقعه غدير / گوشهاى از ناگفتهها / تحقيقى در خطبه غدير / يك دوره كامل تاريخ غدير / تصويرى از تشكل جامعه اسلامى در دهه اول هجرى / نتيجهگيرى از خطبه غدير و ترجمه آن / اينكه عيد غدير را چگونه برپا كنيم و تقويمى از تقارن غدير با وقايع ديگر و ...
مطالب فوق و موضوعات ديگرى كه در بالا نياورديم كتاب اسرار غدير را تشكيل داده است. (14)
9 - تاريخ و معارف
حماسه غدير
محمد رضا حكيمى
چاپ اول / حدود سالهاى 1355 شمسى
1 جلد (604 صفحه وزيرى)
حماسه غدير يكى ديگر از كتابهاى استاد محمدرضا حكيمى است كه جوانان فاضل حوزه و دانشگاه به مطالعه آن مىپردازند و بر آگاهىهاى خويش در باره واقعه غدير، كتاب گرانسنگ «الغدير» و پرچمدار حركت اصلاحطلبى در سايه امامت، علامه امينى(ره) مىافزايند اين كتاب كه با آثارى از ديگر فرزانگان پديد آمده است، كار كارستانى در معارف غديراست، به نمايههايى از اين كتاب، توجه كنيد:
فلسفه سياسى / غدير / تشيع / كتاب الغدير / مطبوعات در جهان اسلام / مساله نقابت / مرجعيت / شناخت عناصر زمان / كتابهاى اسلامى فارسى / مجالس مذهبى / دعا / زيارت / كتابخانه و كتاب / علامه امينى / شهداءالفضيلة / اخوت اسلامى / نوشتههاى دانشمندان راجع به الغدير / و شعر و سرودهها...
اين فهرستسرانگشتى از آن جهت ارائه شد تا جوانان محقق و پژوهشگر، چنانچه اين موضوعات را در دست مطالعه دارند به اين ماخذ هم مراجعه كنند، ما اكنون در مقام معرفى توصيفى آنهم به بهانه عيد سعيد غدير هستيم و گر نه بايد اين كتاب و ساير آثار ايشان را با دقت و اتقان تمام به بررسى نشست، نسل جوان حوزه و دانشگاه اين فرهنگ انسانساز را پاس مىدارد و نمىگذارد اين كتابها اسير خلوت كتابخانهها باشد به جرات مىتوان گفت همين كتابها بود كه حوزه و دانشگاه را به رهبرى امام(ره) متحول كرد و اسلام عزيز و مهجور را مطرح ساخت، آن هم در دورانى كه دگرانديشان مستكبر، در غرب آرزوهايشان غنوده بودند. (15)
10 - معارف
يادنامه علامه امينى (ره)
(مجموعه مقالات تحقيقى)
محمد رضا حكيمى و دكتر سيد جعفر شهيدى
مؤسسه انتشارات رسالت
چاپ اول / 1352 شمسى
1 جلد /576 صفحه وزيرى
اين كتاب «مجلد نخست از مجموعه مقالاتى است كه به همت چند تن از دانشمندان ايرانى، به خاطر يادبود و بزرگداشت محقق جليلالقدر، عالم ربانى، حجةالاسلام، علامه بزرگوار، مرحوم حاج شيخ عبدالحسين امينى - رحمة الله عليه - نوشته شده است» (16) بعضى از موضوعات مهم و نويسندگان آنها در اين اثر معرفتآموز از اين قرار است: كتابشناسى از استاد احمد آرام / فهرستشيخ منتجبالدين از آيةالله زنجانى / سيماى انسان صالح در تربيت اسلامى از دكتر حسين رزمجو / علم درايه از استاد شانهچى / الغدير و وحدت اسلامى از استاد شهيد مطهرى / ابن ابىالحديد از دكتر محمد ابراهيم آيتى / قياس از دكتر مصطفوى / چهار كتاب اصلى علم رجال از حضرت آيتالله خامنهاى رهبر معظم / چهارصد كتاب در شناختشيعه از استاد محمدرضا حكيمى و ...
يادنامه علامه امينى نيز از كارهاى بزرگ جناب حكيمى است كه البته در اين كتاب، همراهى استاد دكتر جعفر شهيدى را نيز با خود دارند، انشاءالله ما طلاب و دانشجويان به اين گرانمايه كارها بپردازيم و انديشه معارف شيعى را بالندهتر كنيم.
11 - كتابشناسى
غدير در آيينه كتاب
محمد انصارى
نشر الهادى
چاپ اول / بهار 1375 شمسى برابر با غدير1416 ق
1 جلد (304 صفحه وزيرى)
كتابشناسىها و كتابنامهها، نقش ارزشمندى در صرفهجويى و بهرهورى وقت دارند. (17) وقت، اين نعمتبزرگى كه در نظر سادهانديشان با «طلا» مقايسه مىشود و مىگويند: «وقت، طلاست». در حالى كه اگر بخواهيم از واژه طلا و رنگ دلفريبش استفاده تربيتى كنيم بايد بگوييم «طلا، وقت است». كتابشناسىها، كارآمدند و مفيد و براى غدير، قرعه آن را به نام آقاى محمد انصارى زدهاند، «غدير در آينه كتاب»، آينهاى است از كتابهاى غديرى و ما در اين نوشته، استفادههاى فراوانى از آن بردهايم، اين كتاب زيبا داراى 304 صفحه و در بر دارنده اطلاعاتى267 كتاب در 15 قرن اسلام است، آن هم نه تنها كتابهاى فارسى كه از كتب چهار زبان: عربى، فارسى، انگليسى و اردو، اطلاعات به فارسى جمع شده است. مقدمه كتاب نيز چهار زبانه است و فهرستهاى گرهگشايى دارد، از ديگر خوبيهاى آن، آوردن خلاصه واقعه غدير است، چاپ تصوير جلد كتابها در كنار اطلاعات آنها جاى تحسين دارد. (18)
12 - چكيده الغدير
سيرى در الغدير
(خلاصه الغدير)
محمد امينى
چاپ 1370 شمسى
فرزند برومند علامه مصلح، امينى كبير(ره)، با ابتكارى جالب، يازده جلد كتاب الغدير پدر را در يازده فصل، خلاصه كرده و تشنگان غدير ولايت را از راه ميانبر، به سرچشمه رسانده است، اكنون اگر ما الغدير را در اين چشمانداز نگاه نكنيم خسارتى است جبرانناپذير: «گر گدا كاهل بود تقصير صاحبخانه چيست؟»
در اين خلاصهنويسى، بحثهاى رجالى، كارشناسى و تخصصى نيامده تا خواننده بهتر و سريعتر به غدير برسد، اين قبيل كارهاى علمى براى عصر و نسل ما بركتهاى فراوانى دارد كه بايد پژوهندگان جوان به اين سمت رو آورند و عصاره فرهنگ شيعه را بدون اطنابها و با زبان جامعه، عرضه كنند كتابهايى چون سيرى در الغدير و يا فيض القدير، مصداق كامل همين اصل قبول شدهاند كه:
آب دريا را اگر نتوان كشيد هم به قدر تشنگى بايد چشيد (19)
خورشيد، هجدهم ذيحجة الحرام سال دهم هجرى، نورافكن مراسم باشكوهى بود. صداى رازآلود و شوقانگيز كاروانى عظيم در پهندشتحجاز مىپيچيد و زمزمه موزون حركت كائنات را كه در ابتهاجى ولايى، به وجد آمده بودند تشكيل مىداد. كوير تفتيده، باران وحى را مىبلعيد و نماد تشنگى هستى و عطش عالم بود.
13 - چكيده عبقاتالانوار
فيض القدير فيما يتعلق بحديث الغدير
حاج شيخ عباس قمى(ره)
مؤسسه در راه حق
چاپ اول / 1365 شمسى
1 جلد (462 صفحه وزيرى)
يكى ديگر از كارهاى آسمانى زمينيان، كتاب عبقات الانوار، اثر دانشمند فرزانه، ميرحامد حسين هندى(ره) است. اين كتاب گرانسنگ را مرحوم حاج شيخ شيخ عباس قمى(ره)، اين محدث كارآشنا، خلاصه كرده است و عنوان را همانطور كه آمد «فيض القدير» گذاشته است، كار بسيار قابل تمجيدى استبراى آنان كه به هر دليل نمىتوانند عبقات را بخوانند. و اين خلاصهنويسىها در سيره بزرگان ما جايگاه رفيعى دارد و چه كار فرهنگى كارآمدى است تلخيص كتابهاى بزرگ و عصرى كردن آنها؟ كارى ستودنى در حد اصل نوشتن همان كتابها. و اين حركتبايد تكامل يابد، چه زيباست ما الغدير را در سطح جوانان و حتى نوجوانان بصورت خلاصه داشته باشيم و عبقات را و احقاق الحق را و تفسير بىنظير الميزان را.
با آرزوى روزى كه «دفتر اخلاص» را بگشاييم و فيض القدير حاج شيخ عباس را به عنوان خلاصه يك كتاب سترگ در مجموعه كتابهاى اوليه طلاب و دانشجويان، فاضلان و فرهنگيان قرار دهيم و كار اخلاص و تلخيص را پى گيريم. (20)
14 - معارف
پيام غدير
عذرا انصارى
مؤسسه انتشارات انصار المهدى(عج) - قم
چاپ اول / 1374 شمسى
1 جلد (144 صفحه رقعى)
پيام غدير، شامل يك دوره مسائل گوناگون غدير است كه به قلم يكى از بانوان، فراهم آمده است و طبيعى است اگر خواهران اهل مطالعه و پژوهشگر بينديشند كه نقش زنان در انقلاب غدير چگونه بوده؟ و بروند به سوى روشنتر كردن اين جايگاه. زنان راوى، مورخ، شاعر و محدث غدير، موضوع مطالعات خوب و مفيدى استبه ويژه اگر اين كاوشها توسط خواهران دانشجو و طلبه انجام پذيرد.
كتاب پيام غدير را خواهران و برادران مىخوانند و پيام غدير را همه دريافت مىكنيم انشاءالله. (21)
پىنوشت ها:
1- مفاتيح الجنان، ص 510، اعمال روز عيد غدير
2- قرآن كريم، يوسف، آيه3.
3- شرح غرر الحكم، چاپ دانشگاه، ج 5، ص 51 و ج7، ص 321، ح7389.
4- غدير در آيينه كتاب، ص217، (در اين نوشته از اين كتاب خوب، بسيار برگرفتهايم).
5- كتاب پيشين، ص103، مىتوان گفت داستان غدير، خلاصه كتاب است. در73 صفحه.
6- همان، ص86.
7- نگاه كنيد به مقدمه تفسير فاتحة الكتاب از علامه امينى و معرفى آثار ديگر علمى ايشان به قلم فرزندشان در آن مقدمه.
8- غدير در آينه كتاب، ص157.
9- دريا در غدير، ص73.
10- غدير در آينه كتاب، ص 24 و براى شاعران غدير نگاه كنيد به ترجمه الغدير.
11- غدير در آينه كتاب، ص109.
12- سفينة البحار كلمة اربعين، حفظ اربعين حديث.
13- نويسنده دانشمند، جناب آقاى حكيمى، آثار ارزشمند ديگرى در باره غدير دارند كه مجال، اندك است و فاضلان فرزانه به آنها مراجعه خواهند داشت مثل «بر كرانه غدير» فصلى از كتاب يادگار روزگار جهاد و شهادت: جهشها كه در ابتدا سرود جهشها بود و بعد جهشها نام يافت، دريغ اگر اين كتاب حماسى ادبى را نخوانده باشيم.
14- غدير در آينه كتاب ص 41 و نگاه كنيد به معرفى الغدير فى التراث الاسلامى در ص 168 و مجله تراثنا شماره ويژه غدير در ص59 همين كتاب.
15- غدير در آيينه كتاب، ص89.
16- يادنامه علامه امينى، ص 15.
17- براى آشنايى با دانش كتابشناسى، نگاه كنيد به يادنامه علامه امينى(ره)، ص 1.
18- غدير در آيينه كتاب، صفحات 15 و 162، معرفى اين كتاب در خودش!
19- همان، ص 122.
20- همان، ص213، نام خلاصه ديگر عبقات، نفحاتالازهار است، در، ص 240،243، 135، معرفى اصل عبقات الانوار، آمده است.
21- همان، ص56.
منبع: ماهنامه كوثر، شماره 2