پيش از تـــولد نــــوزاد
1- با كـــــــــودك صحبــــــت كنيد
مثلاً توضيح دهيد كه خانواده شامل پدر، مادر و خواهر و برادرهاست؛ و در بسياري از خانواده‌ها تعداد فرزندان بيش از يكي است. سه چهار ماه پيش از ورود نوزاد، آماده سازي كودك را شروع كنيد. اگر كودك در سن پيش دبستان يا دبستان است اين آماده سازي را زودتر آغاز كنيد. به كودك نگوييد برايش يك دوست يا همبازي مي آوريد، زيرا او به علت خوابيدن طولاني مدت نوزاد و يا ناتواني‌اش در بازي كردن با وي، ناراحت مي‌شود.
2- به كـــودك آگاهــي بدهيد
درباره انتظار خود براي ورود نوزاد، زياد خوابيدن شيرخوار، گريه كردن و ناتواني او در بازي كردن با كودك، صحبت كنيد. همچنين عكس‌هاي دوران نوزادي خودش را به او نشان دهيد. كودكان بزرگتر گاهي درباره نحوه به وجودآمدن نوزاد و اين كه از كجا مي آيد از شما سؤال مي كنند. با توجه به سن آنها، درباره تولد و جنسيت برايشان توضيح دهيد؛ اما اگر نمي دانيد چه پاسخي بدهيد، جواب ندادن بسيار بهتر از ارائه توضيحات نادرست است.
3- كـــــودك را با خود همــــراه كنيد
اجازه دهيد او حركات جنين داخل شكمتان را احساس كند. از همكاري كودك در آماده كردن اتاق نوزاد نيز تشكر كنيد. با همديگر براي فرزند جديد هديه بخريد. به علاوه، مي توانيد از طرف نوزاد براي كودك بزرگتر هديه بخريد.
4- تغييـــــــرات لازم را به تدريج انجام دهيد
پيش از ورود نوزاد به مرور تغييرات لازم را انجام دهيد؛ زيرا اين كار فرصت سازگار شدن با شرايط تازه را براي كودك فراهم مي كند. اتاق خواب كودك را جدا كنيد و به جاي تختخواب بچگانه از تختخواب بزرگ استفاده كنيد. به كودك نگوييد علت تغييرات ورود فرزند جديد است؛ زيرا در او احساس حسادت، خشم يا طردشدن به وجود مي آيد. به او بگوييد تو بزرگتر شده‌اي و بايد در اتاق خواب مخصوص خودت بخوابي.
از ايجاد تغييرات اساسي درست در بدو ورود نوزاد جداً خودداري كنيد!
بـــراي كــودك توضيح دهيد:
به او بگوييد كه بچه چه وقت به دنيا خواهد آمد و هنگام حضور نداشتن شما در خانه چه كسي از او مراقبت خواهد كرد. هنگام رفتن به بيمارستان از كودك خداحافظي كنيد و او را از بازگشت خود مطمئن سازيد. اگر در شرايط نامناسب هستيد و يا كودك خواب است، بايد يادداشتي آماده كنيد كه در آن در باره زمان برگشت شما و احساستان نسبت به او نوشته شده باشد تا كودك خود آن را بخواند يا توسط پدر و يا يك بزرگتر بتواند از آن آگاه شود.
هنگــــام تولد فـــــرزند جديد
برنامه اي ترتيب دهيد تا كودك شما نوزاد را ملاقات كند؛ اين كار موجب كاهش احساس نگراني او درباره سلامت مادر خواهد شد. با برگزار كردن يك مراسم كوچك، تولد نوزاد را جشن بگيريد. گاهي كودكان هنگام ملاقات مجدد مادر، ساكت و نگران هستند يا تمايلي به در آغوش گرفتن مادر يا بوسيدن او ندارند. خود را براي اين گونه واكنش‌ها آماده كنيد و آنها را بپذيريد. اگر چند روز از كودك دور هستيد، از طريق تلفن و يادداشت با او در تماس باشيد.
تغييــــــرات پس از ورود نــــــــــــوزاد
توجه كنيد كه برنامه‌هاي روزانه كودك را طبق روال گذشته ادامه دهيد. او را در فعاليت‌هاي مربوط به شيرخوار شركت دهيد تا احساس طرد شدن نكند. رفتارهاي مناسب كودك را تشويق كنيد؛ مثلاً بگوييد: «از اين كه در عوض كردن لباس ِ كوچولو به من كمك كردي متشكرم. تو خيلي خوب كمك مي كني.» به او ياد بدهيد چگونه نوزاد را بغل كند و در طول روز به او اجازه بدهيد نوزاد را در آغوش بگيرد. واكنش هاي نوزاد را برايش توصيف كنيد. مثلاً بگوييد: او دوست دارد تو به آرامي با او رفتار كني. اين توضيحات موجب بهتر شدن روابط بين آنان و لذت بردن از وجود يكديگر خواهد شد. به علاوه زماني كه خانواده و بستگان شما فرزند جديد را ملاقات مي كنند به آنها يادآوري کنيد که به کودک بزرگتر نيز توجه کنند. زماني را در طول روز به كودك اختصاص دهيد و حتي سعي كنيد چند دقيقه با او تنها باشيد. احساس خود را به كودك نشان دهيد و به او بگوييد كه دوستش داريد تا او نيز احساسات خود را براي شما بيان كند.
هنگــــام شيـــــــردهـــي به نــــوزاد
هنگام شيردادن به نوزاد، پاسخگويي به رفتارهاي كودك بزرگتر دشوار است. پيش از برنامه شيردهي، كودك را سرگرم كنيد. مثلاً از اسباب بازي‌هاي جالب براي سرگرم كردن او استفاده نماييد. همچنين مي توانيد به كودك نوشيدني يا غذايي ساده بدهيد. در صورت وجود رفتار مطلوب در حين شيردهي، او را تشويق كنيد. برخي كودكان به ديدن نوزاد هنگام شيردهي و يا در كنار مادر بودن تمايل دارند. كودك را با دست ديگر در آغوش بگيريد يا دستتان را به دور گردن يا كمر او حلقه كنيد.
مشكلات رفتــــاري بـــرخي كــــودكان بعد از به دنيا آمدن فــــرزند جديد
كودكان در مقابل ورود بچه جديد واكنش‌هاي متفاوتي نشان مي دهند. مشكلات شايع آنها عبارت است از لجبازي، قشقرق به پا كردن، تحريك پذيري، رفتار خشن با شيرخوار، چسبيدن به مادر و اضطراب جدايي، مشكلات مربوط به دستشويي رفتن و شب ادراري، مشكلات خواب و تغذيه، رفتارهاي بچگانه مثل درخواست پستانك و شيشه شير و يا كودكانه صحبت كردن. بايد توجه داشت كه كودك براي سازگاري با شرايط تازه نياز به زمان دارد. رابطه او با والدين به دليل ورود خواهر يا برادر جديد تغيير خواهد كرد و شايد در اين هنگام نسبت به نوزاد احساس رنجش كند. حتي ممكن است به علت كم شدن توجه، كودك احساس كند كه والدين ديگر او را دوست ندارند و در اين هنگام رفتارهاي بچگانه از خود بروز دهد؛ از جمله مكيدن شست، با شيشه شير خوردن و درخواست اين كه مادر در دهان او غذا بگذارد. اين رفتارها نشانگر تمايل كودك براي كسب توجه پدر و مادر است. توجه اضافي در اين موارد باعث تشويق اين گونه اعمال و تداوم آنها خواهد شد. از توجه كردن خارج از حد به رفتارهاي بچگانهِ كودك جداً بپرهيزيد.
چگــــونه با اين مشكـــلات رو به رو شـــويم ؟
1- احساس كـــودك را درك كنيد
اگر مي گويد نوزاد را دوست ندارم، به او نگوييد اين احساس بد است. بلكه اجازه ابراز اين احساس را بدهيد و مجادله نكنيد؛ حتي گاهي با احساس او همراه شويد و نامطلوب بودن حضور يك فرزند تازه در جمع خانوادگي را تصديق كنيد.
2- آرامــــش كــــودك را تحسيــن كنيد
اگر كودك بيش از 30 دقيقه آرام مانده است، به كنارش برويد و با او باشيد. براي تشويق وي برنامه ريزي كنيد.
3- در رفتــارهايتان باثبات باشيد
عقيده خود را نسبت به وجود انضباط در كودك مشخص كنيد. هنگام مشاهده رفتار نامناسب، واكنش سريع نشان دهيد. با كودك بحث نكنيد و غر نزنيد بلكه عمل كنيد. او بايد بداند كه چه رفتاري از نظر والدينش مطلوب و مورد انتظار است. پدر و مادر بايد در رفتار تربيتي با كودك هماهنگ باشند.
4- بعضي از رفتـــارهاي نامناسب كـــودك را ناديده بگيريد
بعضي از رفتارها مانند كودكانه صحبت كردن را ناديده بگيريد. هنگام انجام رفتارهاي بچگانه با كودك صحبت نكنيد و به او نگاه نكنيد. در اين زمان از اتاق خارج شويد يا به كار خود بپردازيد. رفتار مطلوب كودك را تشويق كنيد.
5- در بــرابـــر بد رفتاري‌هاي جدي كــودك واكنش ســـريع نشان دهيد
رفتارهايي مانند صدمه زدن به نوزاد بايد سريع پاسخ داده شود. كودك بايستي بفهمد كه آسيب رساندن به نوزاد پذيرفتني نيست و با انضباط خاصي با او برخورد خواهد شد." در صورتيكه با رعايت نكات گفته شده، همچنان با كودك خود درباره فرزند جديد مشكل داريد، بهتر است از مشاوره روانپزشك يا روانشناس كودك بهره بگيريد.