پيش زمينه
استرس افزايش يافته درورزشکاران مي تواند منجر به اثرات منفي فيزيکي و رواني بر روي آنان و کاهش توان و کارائي ورزشکار گردد، ورزشکار عرق سرد مي کند و درباره نتيجه رقابت خود نگراني مضاعفي دارد و در مي يابد که تمرکز کافي را براي انجام رقابت ندارد. اين امر مربيان را بر آن داشت که به رشته روانشناسي ورزشي و نقش بخصوص آن در مديريت استرس ورزشکاران علاقه مند شوند و اين علاقه مندي بخصوص در مورد تکنيک هايي بود که سبب کاهش استرس و افزايش تمرکز ورزشکار مي شدند. روانشناسي ورزشي يک ابزار بسيار قدرتمند درپيروزي يک ورزشکار به حساب مي آيد و تاکيد روز افزوني بر آن مي شود. تاکيد بر چهار ويژگي ذهني ورزشکاران اساس اين رشته مي باشد که در زير به آنها مي پردازيم.
تمرکز
يک ويژگي ذهني است که در آن فرد بر کار خاصي متمرکز شده و تمام ذهن خود را معطوف آن کار و انجام بهينه آن مي کند. چنانچه ورزشکاري تمرکز مناسبي نداشته باشد نمي تواند توانايي هاي خود را به صورت موثر در جهت رسيدن به هدف که همان پيروزي بر حريف مي باشد به کار گيرد و نتيجه مناسبي را کسب نمي کند.
• نوع تمرکز در ورزش هاي مختلف تفاوت دارد :
? تمرکز پايدار : در دوهاي مسافت ، دوچرخه سواري، تنيس و اسکواش
? تمرکز لحظه اي و ناگهاني : در کريکت، گلف و رخدادهاي ميداني ( دوميداني (
? تمرکز عميق : در دوهاي سرعت و اسکي
• مختل کننده هاي تمرکز ورزشکار مي توانند موارد زير باشد :
? اضطراب و افکار منفي ورزشکار و خستگي
? رقيب ورزشي وي حين رقابت و صحبت هاي نابجاي مربي حين ورزش يا مسابقه
• راه هاي کسب تمرکز:
? لازم است ورزشکار بر راه هاي رسيدن به هدف نهايي خود تمرکز کند مثلا چنانچه ژيمناستيک کار مي کند لازم است بر مراحل انجام تکنيک هاي هر حرکتي که مي خواهد طي مسابقه انجام دهد تمرکز کند. استفاده از تصوير سازي ذهني و تصور کردن خود طي انجام آن حرکت در کسب اين نوع تمرکز بسيار مي تواند مفيد باشد.
? ورزشکار مي تواند روزهاي قبل از مسا بقه، شب قبل از مسابقه و حتي در زمان قبل از مسابقه چندين بار آنچه را که طي مسابقه انجام خواهد دارد را تمرين کند و به صورت عملي اجرا کند تا هماهنگي عصب عضله و تمرکز دروني وي تقويت گردد. اين امر کمک مي کند تا بدن ورزشکار بهترين نتيجه را کسب کند.

اعتماد به نفس
يعني اعتقاد به توانايي هاي خود. ورزشکاري مي تواند به هدف خود برسد که اين امر که وي مي تواند به هدف برسد اعتقاد داشته باشد، حتي اگر فرد توانايي رسيدن به هدف را داشته باشد اما اعتقاد به رسيدن به هدف را نداشته باشدنمي تواند به هدف برسد. هنگامي که ورزشکاراري اعتماد به نفس مناسبي داشته باشد مي تواند حتي وقتي که کارها بصورت دلخواه پيش نرود روحيه خود را حفظ کند و کماکان براي پيروزي خود اشتياق و تلاش خود را حفظ کند. براي بهبود اعتماد به نفس ورزشکار مي تواند از تصوير سازي ذهني استفاده کند به اين صورت که :
• موفقيت هاي قبلي خود را به ياد بياورد و آنها را مجسم کند تا به احساس موفق بودن و لذت پيروزي دست يابد.
• سناريو هاي شکست دادن حريف و يا انجام حرکات ورزشي را تجسم کند.
کنترل هيجانات
منظور ازکنترل هيجانات وزشکار اين است که بدانيم ورزشکار چه موقع و چرا دچار هيجانات مي شود تا بتوانيم اين هيجانات را در مسير درست هدايت کنيم. در هيجان مضر که سبب کاهش عملکرد ورزشکار مي شوند عبارتند از خشم و اضطراب
اظطراب خود را به دو صورت بروز مي دهد به صورت فيزيکي و به صورت روحي. علائم فيزيکي و جسمي اضطراب عبارتند از تعريق، تهوع ، نياز به رفتن به دستشويي و لرز و علائم روحي مربوط به اضطراب عبارتند از : نگراني، افکار منفي و گيج بودن و فقدان تمرکز. استفاده از تکنيکهاي آرامش بخش در امر کاهش و رفع اضطراب بسيار مفيدند.
هنگامي که ورزشکار خشمگين مي شود توجه و تمرکز ورزشکار به سمت عامل ايجاد کننده خشم معطوف مي شود لذا از توجه و تمرکز بر کار اصلي ورزشکار منحرف مي شود و کارايي ورزشکار کاهش يافته و اعتماد به نفس وي از بين مي رود و به راحتي شکست مي خورد. آموزش روش هاي کنترل خشم مي تواند کمک شاياني به ورزشکار بکند.
پشتکار و تعهد ورزشي
کارايي و موفقيت ورزشکار به اين امر بستگي دارد که طي سال ها ورزش در زمينه راه هاي مختلف کسب آمادگي پشتکار مناسبي داشته باشد. يک ورزشکار براي موفقيت در امر ورزش بخصوص وقتي که به صورت حرفه اي انجام گيرد لازم است که بسياري از مسائل زندگي و روابط خود با خانواده ، دوستان و ..... را دوباره تنظيم کند و اين امر پشتکار مضاعف را مي طلبد.
عللي که مي تواند تعهد پشتکار ورزشکار را تحليل ببرد عبارتند از :
• عدم مشاهده پيشرفت در امر ورزشي
• آسيب هاي ورزشي
• فقدان علاقه کافي به انجام ورزش مربوطه
• اضطراب هاي مرتبط با ورزش و رقابت
• عدم تعهد به انجام وظايف در ساير هم تيمي ها
بسياري از افراد مثل مربي، دوستان، پزشک تيم و .... مي توانند با دادن انرژي مثبت و فيدبک مثبت به ورزشکاران بخصوص در دوران آسيب ديدگي، کارائي پائين و بيماري انگيزه و پشتکار و تعهد ورزشکار را حفظ و افزايش دهند و به اين ترتيب شروعي دوباره را براي وي متصور باشند.

منبع: موسسه طب ورزش پارس