اعتقادات اساسي
اعتقادات اساسي اين فرقه، آميخته‌اي از مفاهيم (تاحدودي كفرآميز) ديني و بدعت‌هاي خاص بهره‌هاي داوودي است. آنها معتقدند:
1. تنها يك خدا وجود دارد.
2. قرآن، كتاب ديني شيعيان بهره است و كليه ي اين فرقه‌ها بايد در فراگيري مفاهيم آن بكوشند؛ هرچند تنها داعيان و معدودي از بزرگان مذهبي به باطن قرآن وقوف دارند. حضرت‌محمد صلَّي الله عليه و آله پيامبرخدا و حضرت علي عليه السّلام وصي و شريك اوست و همواره جانشين پيامبراكرم صلَّي الله عليه و آله به شمار مي‌رود(هوليستر، 1373، ص319).
3. امامان، مكمل پيامبران هستند؛ با اين تفاوت كه پيامبران مبلغان شرايع ظاهري و امامان مبلغان شرايع باطني اسلام مي‌باشند.
4. نسل شيعيان فعلي از حضرت‌علي عليه السّلام نشأت مي‌گيرد كه بعد از پيامبرصلَّي الله عليه و آله داراي بالاترين درجه ي تقديس و احترام است (A Glance at Bohra Jimaat, 1995, P.13).
5. پس از حضرت علي عليه السّلام كه مقامي بالاتر از امام دارد و «اساس» خوانده مي‌شود (بنياد دائرةالمعارف تشيع، 1378، ص528) ساير امامان بهره داوودي عبارتند از: امام حسن عليه السّلام، امام‌حسين عليه السّلام، امام‌زين‌العابدين عليه السّلام، امام‌محمدباقر عليه السّلام، امام‌جعفرصادق عليه السّلام، اسماعيل، محمدبن‌اسماعيل، عبدالله، احمد، حسين(مستور)، مهدي عبيدالله، القائم بامرالله، المنصور بالله، المعزالدين الله، العزيز بالله، الحاكم بامرالله، الظاهر الاعزاز دين‌الله، المستنصر بالله، المستعلي بالله، الآمر باحكام‌الله و ابوالقاسم‌الطيب (نوبختي، 1365، ص261).
بهره‌ها سلسله ي خلفاي فاطمي را تا الآمر باحكام‌الله به عنوان امام قبول دارند، ولي چهار خليفه ي بعد از او، الحافظ لدين‌الله، الضافر بامرالله، الفائز بالله و العاضدلدين‌الله را امام نمي‌دانند (يحيي‌الامين، 1378، ص87). امام بيست و يكم آنها طيب، بنا به عقيده ي بهره‌ها از نظر غائب شده است.(1)
6. مقام اسماعيل از ساير امامان بالاتر است؛ چون هر امام هفتمي مقام والاتري نسبت به شش امام قبلي دارد.
7. از تمام انبياء گناه صادر شده است؛ چون آنان مراتبي كه مستحق آن نبوده‌اند از خداوند متعال درخواست كرده‌اند، ولي حضرت‌علي عليه السّلام و امامان نسل او هيچ‌گاه گناه نكرده‌اند؛ چون هيچ‌وقت از خداوند آنچه را كه لايق آن نبوده‌اند، نخواسته‌اند.
8. ابليس مرده است، ولي هركس با امام زمان خود مخالفت كند، ابليس است.
9. اگر امامي مرتكب فواحش يا محرمات شود، باز در مقام امامت باقي خواهد ماند.
10. آغاز ظهور ائمه از شهر مدينه بوده است و طي سال‌هاي1000 تا 1200ميلادي اين مكتب در قاهره (مبدأ مذهب و فرهنگ فاطميه) ادامه يافته است.
11. به تمامي امامان از 21 به بعد، دستور داده شده است به طور مخفي و دور از اجتماع زندگي كنند.
12. از امام بيست و يكم به بعد، نمايندگان ائمه كه داعي مطلق ناميده مي‌شوند، به عنوان راهبر و راهنما ازطرف ائمه براي امت اسلام منصوب شده‌اند ،Bohra Believes, 1994) P.24).
اصول بنيادي
علاوه بر اعتقادات، بهره‌ها داراي چند اصل مسلم و بديهي هستند كه تمام پيروان بايد اين اصول را بپذيرند. آنچه از متن اين اصول برمي‌آيد، لزوم اطاعت بي چون و چراي آنان از امام حاضر و نماينده ي او، داعي پنجاه و دوم است؛ به گونه‌اي كه طبق اين قوانين، كسي كه از دستورات وي سرپيچي كند، به سختي مجازات و از جامعه ي خود طرد مي‌شود.
اصل1
هويت يك مؤمن و حفظ اين اعتبار، به درجات عقيده ي وي بستگي دارد. فرهنگ و آداب و رسوم امامان مقدس، نمايانگر و مشخص‌كننده ي عقيده مؤمنان است؛ لذا براي شناخت اين ارزش عالي مستور در درون مؤمنان و به كارگيري آن در راه
رستگاري و سعادت بايد با پندگيري از اعمال و رفتار امامان گذشته، به درجه ي خلوص عقيده و ايمان افزود.
اصل2
ايمان مؤمن و عقيده ي وي سازنده ي دين و دنياي اوست. از ابتداي ظهور اسلام تا كنون، آل محمد و داعيان پس از وي زندگي مملو از حُسن و زيبايي را به نحو احسن و برطبق مقررات مذهب انجام داده‌اند. در پرتو اين امر، مؤمنان بايد زندگي اجتماعي و شخصي خود را بر پايه ي راه و روش پيامبر و امامان قرار داده، در كليه ي مسائل به سوي الله،پيامبر اكرم صلَّي الله عليه و آله و امامان پس از وي روند از آنها استمداد جويند (عرب احمدي، 1379، ص258).
اصل3
فراگيري علوم و دانش‌هاي گوناگون بر هر زن و مرد مؤمن واجب و ضروري است؛ البته اين امر بايد طبق رويه و خط و مشي مشخص و خاصي بوده، مطابق با عزت و احترام به مؤمنان باشد. فراگيري علوم مذهبي و غيرمذهبي عمدتاً در راه تفاهم فلسفه ي اسلام و هدايت و ارشاد جامعه به سوي طريق حق به كار مي‌رود.
اصل4
پروردگار عالم، انسان‌ها را با هدفي عالي خلق كرده و امكانات گوناگوني در اختيار آنها قرار داده است؛ لذا جماعت بهره بايد همواره شكرگزار خداوند باشند و در راه تشكر از معبود خود گام بردارند.
اصل5
تمرينات جسمي در راه افزايش توانايي‌هاي فيزيكي و بدني و توسعه ي قواي عقلي و مذهبي جوانان لازم و ضروري است، از اين رو اجراي برنامه‌هاي مناسب ورزشي در كنار دعوت و برنامه‌هاي مذهبي، مهم و سازنده مي‌باشد (A Humble Tribeto Religious Heritage, 1994. P.26).
قوانين
جداي از اصول بنيادي، اين فرقه داراي قوانيني است كه از جمله ي مهم ترين آنها مي‌توان به موارد ذيل اشاره كرد:
1. عقيده در برگيرنده ي برائت و ولايت است. عقيده خود بر پايه ي اين دو امر قرار دارد؛ لذا پس از اينكه مؤمنان به صورت فردي و جمعي مفاهيم عالي اين امر را دريافت نمودند، بايد سر به فرمان اين عقيده- شامل قوانين، معاني و احياناً تمرينات و محرمات آن- نهند (A Glance at Bohra Jimaat, 1995, P.26).
2. قرآن‌كريم معيار و الگوي هر مؤمن در تمام زندگي‌اش است؛ لذا تمامي مؤمنان بايد ضمن قرائت روزانه آن، سعي كنند مفاهيم معنوي آن را درك نموده، اين مفاهيم را به حافظه بسپارند. مؤمنان بايد قرآن را سرمشق زندگي خود قرار دهند؛ همچنين كساني كه به طريقه ي قرآن عمل كرده، كل قرآن را حفظ مي‌كنند، مستحق دريافت جوايز و پاداش‌هايي مي‌باشند.(2)
3. بر كليه ي افرادي كه افتخار خدمت به جامعه ي بهره را داشته‌اند و در زمره ي
كاركنان آن به شمار مي‌روند، اجب و حتمي است كه از دين اسلام اطلاعات كافي داشته باشند و موجبات رضايت افراد را فراهم آورند.
4. براي انتقال مفاهيم عالي و دعوت، رهبران جامعه ي بهره بايد زبان و نوشتار دعوت را به خوبي فرا بگيرند و در راه هدايت جامعه ي خود به كار برند.
5. لباس شايسته، ظاهر مناسب و در مجموع، زيبايي از مشخصات اصلي دين اسلام به شمار مي‌رود. مؤمن بايد ضمن اهميت به اين امور، زيبايي و نظافت را در زندگي روزمره خود رعايت كند (عرب احمدي، 1379، ص259).
6. تقليد كوركورانه از اعمال و رفتار ساير افراد جماعت و عدم تفكر در تعاليم مذهبي امري ناپسند به شمار مي‌رود؛ لذا مؤمنان بايد با ايمان كامل و فكر باز به اين مذهب بگروند. جماعت نيز موظف است با احداث مدارس، مساجد، مكان‌هاي عبادت، مؤسسات آموزشي و جماعت‌خانه‌ها، آنان را در راه رسيدن به اين ايمانِ قلبي ياري دهد.
7. زبان عربي، زبان اسلام و زبان همه ي مذاهبِ نشأت گرفته از اسلام است. براي درك كامل اسلام و مفاهيم عالي آن بايد تدبيري انديشه شود كه همه ي پيروان بهره به عربي مسلط شوند و يا حداقل بتوانند از آن استفاده كنند.
8. زنان بهره بايد فاطمه ي زهرا عليها السَّلام را همواره سرمشق و الگوي خود قرار دهند و در حفظ شرف و حرمت خود كوشا باشند؛ آنان همچنين بايد به فرزندان خود راه و رسم زندگي اين چنين را بياموزند.
9. فرهنگ اسلام يكي از غني‌ترين فرهنگ‌هاي جهاني است كه با بهره‌گيري از تعاليم اسلامي به اوج شكوفايي خود رسيده است. كساني كه با وارونه جلوه دادن اين فرهنگ سعي در تقليد از ساير فرهنگ‌هاي منحط
غربي دارند، دشمنان اسلام به شمار رفته، بايد از جوامع اسلامي طرد شوند. (A Glance at Bohra Jimaat, 1995, P.29)
10. ازدواج براي زنان جماعت بهره امري شايسته است كه در سن مناسب و جهت برآورده نمودن نيازهاي جنسي و معنوي هر فرد، واجب و ضروري است. زني كه از اين فرمان سرپيچي كند، مؤمنه خوانده نمي‌شود.
11. تجارت و فعاليت‌هاي اقتصادي اموري هستند كه از قرن‌ها پيش براي مؤمنان پسنديده به شمار رفته‌اند، ولي كساني كه در اين زمينه‌ها فعاليت مي‌كنند، بايد مراقب باشند از راه راست غافل نشده، علاوه بر آن سعي كنند با توسعه ي صنعت و تجارت، جامعه و كشور خود را به خودكفايي و استقلال برسانند.
12. باتوجه به اينكه كودكان جامعه، آينده‌سازان اين فرقه مي‌باشند، لذا تعليمات مذهبي بايد به طور كامل به آنان آموخته شود و از جمله بايد مقدمات لازم براي اعزام آنان به جامعة السيفيه براي فراگيري زبان عربي، تعليمات اسلامي و ذخاير آل‌محمد صلَّي الله عليه و آله فراهم آيد.
13. در هر شهري جماعت بهره بايد فعاليت‌هايي در راه كمك به عموم مردم شهر خود انجام دهد.
14. جوامع بهره بايد با سياست‌هاي دولت‌ها در جهت ريشه‌كن نمودن بيكاري، فقر و بي‌سوادي هماهنگ باشند (عرب‌احمدي، 1379، ص261).
جداي از اين موارد، بهره‌ها نسبت به اجراي فرائض ديني خويش همچون نماز، زكات، (زكاة، صلاة، حق‌النفس، حق نكاح، سلامي سيدنا، دعوت، نذر مقام) روزه، حج و زيارت، جهاد، قيامت و... نيز تأكيد خاصي دارند و اين فرائض را به نحو احسن اجرا مي‌نمايند(هوليستر، 1373، ص320).
مراسم ميثاق در جامعه ي بهره‌ها
در سلسله مراتب بهره‌ها پس از شيوخ و ملاها، مردم غيرروحاني قرار دارند.هر يك از افراد بهره در جامعه ي خود، داراي جايگاه مهمي هستند؛ چرا كه هر فرد بهره طي آيين رسمي خاص عضو جامعه ي بهره‌هاي داوودي مي‌گردد. اين آئين خاص كه در واقع مراسم پيمان اطاعت و پيروي است، «ميثاق» ناميده مي‌شود. ميثاق با امام‌الطيب و از طريق داعي يا نماينده ي داعي در جماعت‌ها صورت مي‌گيرد و فرد، ضمن پذيرفته شدن در جامعه ي بهره‌ها متعهد مي‌گردد از اخلاق و آيين جماعت بهره‌ها و همچنين از داعي مطلق در تمامي امور پيروي نمايد (Salvadori, 1998, P.267).
مراسم ميثاق توسط نوجوانان بهره (اعم از پسر و دختر) كه به سن بلوغ رسيده‌اند، انجام مي‌گيرد. افرادي كه تازه به مذهب بهره گرويده‌اند نيز بايد مراسم ميثاق را به جاي آورند. در مراسم ميثاق متن قسم در برابر حضار با صداي بلند قرائت مي‌شود و حدود بيست دقيقه طول مي‌كشد و پس از اتمام آن، فرد در زمره ي مؤمنين جاي مي‌گيرد. وي پس از نائل آمدن به مذهب بهره داوودي از تمام مزايايي كه براي اعضاي جامعه بهره وجود دارد، برخوردار مي‌گردد. در مقابل بايد به تمام تعهدات خود در قبال جامعه ي بهره پايبند باشد(Ibid).
تمام شيعيان بهره، همه‌ساله در روز عيد غديرخم در مسجد بهره‌هاي شهر خود حضور مي‌يابند و ميثاق خويش را با امام و داعي بهره‌ها تجديد مي‌كنند. اين ميثاق در برابر خداوند و امام غايب صورت مي‌گيرد و مؤمنان بهره در غياب او اطاعت كامل خويش را از داعي مطلق اعلام مي‌دارند. قوانين موجود در اين ميثاق كه به ميثاق‌نامه معروف است، در دوره ي رهبري داعي فعلي بهره‌ها
سيد برهان‌الدين به صورت نويني تنظيم شده است.(3) داعي مطلق بر اجراي اين قوانين تأكيد دارد و عاملان و صاحبان دعوت در كشورهاي مختلف محل سكونت بهره‌ها را ملزم مي‌نمايد بر قبول بي‌چون و چراي اين امور از سوي اعضاي فرقه نظارت كامل داشته باشند. محتواي كلي ميثاق‌نامه ي فعلي بهره‌ها به شرح ذيل است:
1. ختنه نمودن دختران (علاوه بر ختنه پسران) كه ظاهراً سابق بر اين معمول نبوده است.
2. نظر دادن در كليه ي امور زندگي بهره‌ها حتي خصوصي‌ترين مسائل زناشويي آنان توسط داعي مطلق و يا صاحب دعوتِ داعي مطلق در آن كشور.
3. مقرر نمودن ده‌ها ماليات و عوارض، نظير سهم امام، خمس، ماليات فرزند، خانه، دارايي و... بر بهره‌ها كه بايد توسط صاحب دعوت اخذ و براي داعي مطلق ارسال گردد.
4. ممنوع بودن عقد و ازدواج، كفن و دفن مردگان، نامگذاري كودكان و برگزاري مراسم مذهبي در مساجد و حسينيه‌ها بدون اجازه ي داعي يا صاحبِ داعي مطلق در آن كشور.
5. لزوم ارسال سالانه ي ماليات‌ها، نذورات و هدايا به محل سكونت داعي با نظارت صاحبان دعوت.
6. عدم اجازه اعضاي جماعت در تفسير قوانين فعلي جماعت بهره‌ها. تنها صاحبان دعوت مي‌توانند توضيحاتي در اين خصوص به مردم منطقه ي خود ارائه دهند (Bohra Believes, 1994, P.41).
پي نوشت:
1.در کتاب فرهنگ نامه ي فرقه هاي اسلامي، امام موعود آنها مهدي منتظر خوانده شده است که غايب از انظار است(يحيي الامين،پيشين،ص 87).
2.بهره‌ها، تأكيد خاصي بر قرائت و حفظ قرآن دارند و معمولاً در مسابقات بين‌المللي حفظ و قرائت قرآن كه در كشورهاي مختلف برگزار مي‌شود، شركت مي‌كنند. بسياري از آنان در مسابقات حفظ قرآن‌كريم که همه‌ساله در كشورهاي كنيا، تانزانيا و شبه قاره‌هند برپا مي‌گردد، مقام‌هايي را نيز به خود اختصاص داده‌اند (بررسي‌هاي ميداني پژوهشگر، دارالسلام و نايروبي، 1374-1376).
3.محتواي صيغه ي ميثاق و حتي عبارت هاي آن يادگاري از زمان فاطميان است(هوليستر،پيشين،ص 317-316).
منبع:نشريه شيعه شناسي ،شماره 21