«قَدْ اَفْلَحَ من زَکّيها؛
به تحقيق هر که خود را پاک کرد رستگار شد.»
(سوره شمس، آيه9)
يگانه خالق انسان بر بام وجود او جعبه نامرئي از سلول‏هاي خاکستري به نام مغز قرار داده است که علاوه بر فرماندهي اعضا، قدرت تفکر و انديشه را نيز به او هديه کرده است، و اگر بگوييم انسان مساوي است با افکار و انديشه‏هايش، سخن به گزاف نگفته‏ايم و بالاخره اين تفکر است که غم و شادي مي‏آفريند و حرکت ايجاد مي‏کند. هدف از اين سري مقالات، پاکسازي و سپس بازسازي ذهن و رسيدن به آرامش نسبي و بهره‏برداري از نيروها، توان و استعدادهاست. اينک ادامه سخن:
در آيات الهي در چهار مورد هدف اساسي از رسالت پيامبران تزکيه و پاکسازي انسان ذکر شده است. در هر پاکسازي شناخت آفت‏ها و آلودگي‏ها مهم‏ترين اصل است. ما بايد بدانيم که روح و ذهن ما چگونه آزرده مي‏شود تا با برطرف کردن اين آزارها ذهني روشن و پاک بسازيم. اولين آفت آزاردهنده ذهن «سوء ظن يا بدگماني» است. بدگماني علاوه بر آزار، زمينه‏ساز بسياري از اختلافات خانوادگي، غيبت، گاه تجسس و يا تهمت مي‏شود. حال ببينيم خداي يگانه و معبود ما در اين مورد چه نظري دارد و چگونه آن را بيان کرده است؟ پروردگار در سوره مبارکه حجرات آيه 12 مي‏فرمايند: «اي مؤمنان، از بسياري گمان‏ها بپرهيزيد که بعضي از گمان‏ها گناه است.» ذهن ما همچون دستگاه گيرنده قوي است که با ابزار چشم و گوش پيوسته اطلاعات جذب مي‏کند. نمي‏تواني در بين مردم نباشي يا چيزي نشنوي و نبيني اما مي‏تواني وقتي شنيدي يا ديدي گمان بد نبري و نپذيري، باور نکني و ترتيب اثر ندهي و يا قضاوت نکني تا مبادا پشيماني به بار آوري.
اين موضوع در سوره مبارکه نور در داستان معروف افک مطرح شده است. خداوند کساني را که با شايعه‏پراکني و تهمت به آزار پيامبر پرداخته‏اند اين چنين با لحني تند مورد خطاب قرار مي‏دهد: «چرا هنگامي که اين تهمت را شنيديد گمان خير نسبت به خود (کساني که عضو جامعه شما هستند) نبردند و چرا نگفتيد که اين يک دروغ بزرگ است. شما به ياد آوريد زماني که به استقبال اين دروغ بزرگ رفتيد، شايعه را از زبان يکديگر مي‏گرفتيد و با دهان خود سخن مي‏گفتيد در حالي که به آن يقين نداشتيد، شما گمان کرديد که اين موضوع کوچکي است در حالي که نزد خدا بزرگ است.»
و سؤال اساسي ديگر: «چرا نگفتيد که براي ما مجاز نيست که در اين مورد سخن بگوييم. خدا به شما پند مي‏دهد که هرگز چنين کاري را تکرار نکنيد اگر ايمان داريد.» در مجموع اين آيات و فرازهاي مختلف آن حقايق تکان‏دهنده‏اي وجود دارد که تکرار آن بر ما روشن مي‏کند زير سؤال بردن افراد يک جامعه و اصولاً مخاطبان و چرا؟ چرا؟ نشان از اهميت موضوع دارد. گذشته از سوء ظن، باورهاي غلط که گاه با زمينه‏هاي تعصب همراه است، نظير شنيده‏هايي که هيچ منبع صحيح علمي در مورد آن نمي‏شناسيم نظير فال بد زدن نيز از مواردي است که در آيات الهي به آن اشاره شده است. در سوره مبارکه يس آيات 18 و 19 مي‏بينيم که مردم بدانديش به رسولان الهي مي‏گويند: «ما به شما فال بد زديم (وجود شما براي ما بديُمن بود.) و اگر دست برنداريد البته شما را سنگسار کرده و شکنجه مي‏کنيم.»
و رسولان در پاسخ مي‏گويند: «فال بدِ شما با خودِ شماست اگر بدانيد.» از اين کلام الهي به خوبي مي‏توان دريافت که گمان بد يا فال بد تراوش ذهني و افکار سياه خودِ آن افراد بوده که باعث آزارشان مي‏شده است اما آنها آن را به رسولان الهي نسبت مي‏دادند و به گفته خداوند اين نادانيِ آنهاست که حقايق را درک نمي‏کنند.
پس از امروز تلاشي نو آغاز کن، با افکار آزاردهنده با جديت مبارزه کن. تو بايد اين خار و خاشاک از ذهن پاک کني تا آرامش يابي و روشن‏تر و بهتر بينديشي. اميد که در شماره آينده ادامه سخن را پي بگيريم. ان شاءاللّه‏.
منبع: پيام زن