موضوع «خلاقيت» همواره موضوعي جالب توجه و گيرا براي مردم بوده است. از يک طرف همه، خلاقيت را ارزش و نوعي امتياز مي‏دانيم و از سوي ديگر، مردم در زمان خود رفتار مناسبي با افراد خلاق نداشته‏اند. اين امر شايد به دليل خلاقيت و ويژگي غير عادي و غير معمولي «خلاقيت» باشد.
به راستي خلاقيت چيست و خلاق کيست؟ بچه‏هايي که راه حل‏هاي جديد و مناسب پيدا مي‏کنند، بچه‏هايي خلاق هستند. اما بايد دانست که خلاقيت هوش نيست. بسياري از بچه‏هاي باهوش خلاق نيستند، اما گاهي با بچه‏هايي سر و کار داريم که به ظاهر بازيگوش و معمولي‏اند، اما انديشه‏هاي خلاقي دارند. اين دسته از بچه‏ها بر خلاف ظاهرشان ذهن پيچيده‏اي دارند.
خلاقيت سه ويژگي دارد:
1 ـ بچه‏هاي خلاق آمادگي دارند که در پي راه حل‏هاي غير معمول باشند؛
2 ـ آنان از ابراز عقايد و مفاهيم جديد لذت مي‏برند؛
3 ـ آنان از اشتباه کردن نمي‏ترسند.
بچه‏هاي خلاق به تمسخري که ممکن است متعاقب اشتباه‏شان پيش بيايد، بي‏اعتنا بوده و مشتاقند راه‏حل‏هايي که احتمال شکست در آن زياد است را بياموزند. شايد مهم‏ترين تفاوت بچه‏هاي خلاق با ساير بچه‏ها در نوع تفکر آنان باشد. بچه‏هاي عادي و معمولي معمولاً از تفکر هم‏گرا استفاده مي‏کنند يعني براي حل مسئله، ذهن‏شان را معطوف يافتن پاسخ صحيح مي‏نمايند. در عوض تفکر واگرا که اساس خلاقيت به شمار مي‏آيد نوعي فکر کردن است که وقتي يک مسئله داراي چندين پاسخ باشد به کار گرفته مي‏شود.

موانع شکوفايي خلاقيت

1 ـ اجبار به همنوايي:
اگر فرزندان به اطلاعات و دنباله‏روي از روش‏هاي متداول و قواعد خشک و انعطاف‏ناپذير مجبور و ملزم باشند، به طور چشمگيري خلاقيت در آنان نقصان مي‏يابد. والدين مسلط و قدرت‏طلب، معلمان و مديراني که نظم و انضباط افراطي را بر بچه‏ها تحميل مي‏کنند، به طور نادانسته و ناخواسته زمينه‏ساز زوال خلاقيت مي‏شوند.

2 ـ نکوهش:

ابراز عقيده و ابراز راه حل‏هاي غير معمول و خارق‏العاده يکي از نشانه‏ها و مؤلفه‏هاي خلاقيت است. بنابراين نکوهش و تمسخر بچه‏هاي خلاق باعث خواهد شد که احساس ارزشمندي آنان کاهش يابد و حالت وسواسي به خود بگيرد. با نکوهش ابراز عقايد بچه‏ها، آنها را مجبور خواهيم کرد که از بيان افکارشان دست برداشته و رفتار جرئت‏ورزانه‏شان را کاهش دهند.

3 ـ انتظار پيروزي:

انتظار پيروزي هميشگي و مدام و توقع زيادي والدين، آفت پيشرفت و ترقي بچه‏ها خواهد بود. انتظار پيروزي از هر کوشش، اغلب باعث خواهد شد که بچه‏ها از شکست‏هايشان دلسرد شده و به دنبال راه حل‏هاي نو و بديع نروند. از طرف ديگر، انتظار تشويق و پاداش زياد نيز باعث افزايش توقع بچه‏ها در هر بار موفقيت خواهد شد. در بلندمدت اين امر ديد را از شناسايي واقعيت‏ها تحريف کرده و قدرت خلاق ذهن بچه‏ها را از بين مي‏برد.

4 ـ عدم تحمل والدين:

خلاقيت به عبارتي نوعي بازي بيان عقايد و راه حل‏ها، همراه با تمايل به خيال‏پردازي، ادعا، جسارت‏ورزي و دستکاري در مفاهيم پذيرفته شده است. اغلب بچه‏هاي خلاق حالتي کودکانه دارند و کارهايشان توأم با ريخت و پاش است اما اينها تنها ظاهر قضيه است.

راههاي کمک به رشد خلاقيت

1 ـ شرکت در يادگيري خودانگيخته:
بسياري از بچه‏ها تحت فشار ديگران (مديران، معلمان، والدين) هستند. بنابراين تشويق‏شان براي جهت دادن به يادگيري چندان آسان نخواهد بود. از اين گذشته بسياري از والدين با شيوه‏هاي يادگيري خودانگيخته آشنايي ندارند. در برخي موارد هم مي‏ترسند اگر به بچه‏هايشان آزادي بيشتري بدهند تا آنان به شيوه خودشان واقعيت‏ها را کشف و دريافت کنند، چيزهاي اشتباهي را ياد گرفته و يا بچه‏ها آنچه را هدف آنان است نياموزند. والدين، در حقيقت وظيفه دارند بياموزند که چگونه مي‏توان آموخت.

2 ـ قانع نباشند:

بچه‏ها بايد اجازه داشته باشند نظرات و افکارشان را تغيير دهند و تا مي‏توانند حدس
بزنند. بگذاريد ذهن و توانايي تجسم و تصور بچه‏هايتان وحشي باشد و به هر سو که مي‏خواهد برود. از اين راه بچه‏ها مي‏توانند روابط دست‏نيافتني و بعيد را دستکاري نموده و به احتمالات ذهني متعدد دست يابند. بايد ذهن بچه‏ها عادت کند که خيلي زود قضاوت نکرده و به اولين و راحت‏ترين راه حل قانع نباشند.

3 ـ انعطاف‏پذيري:

بايد به بچه‏ها اجازه داد تا ديدگاههاي خود را عرضه کرده و از زاويه‏هاي مختلف به موضوع نگاه کنند، به فرزندانتان بياموزيد براي هر موضوع، نظرات جديدي يافته و براي هر مسئله راه حل‏هاي زيادي را در نظر گيرد.