زمانى كه پدر برايش رايانهاى خريد و در اتاقش قرار داد، دوازده سال بيشتر نداشت. والدين او گمان مىكردند رايانه مىتواند براى فرزندشان مفيد باشد.
اولين كارى كه او كرد اين بود كه به شبكه جهانى اينترنت متصل شد و پس از مدتى كوتاه، اتاقهاى گفتگو (Chat Room) و پست الكترونيكى (E - mail) را كشف كرد! براى چند هفته ابتدايى، والدينش او را كنترل مىكردند و در باره حفظ اطلاعات شخصى بر روى شبكه به او هشدار مىدادند. اكنون آنها مطمئن بودند كه فرزندشان به سراغ پايگاههاى مروج فساد و خشونت نخواهد رفت. از اين زمان به بعد، كنترل خود را قطع كردند و نظارتى بر فرزندشان در گفتگو (Chat) با دوستانش و يا بازىهاى شبكهاى او نداشتند.
مشكلات، بسيار زود خود را نشان دادند. فرزند آنها بيشتر زمانِ خود را در اتاقش و با رايانه مىگذراند و زمانى كه او را مجبور مىكردند كه بخشى از روزش را با خانواده بگذراند، ترشرويى مىكرد. نمراتش نيز سير نزولى پيدا كرده بودند. هر زمان كه از رايانهاش دور بود كجخلق بود و اغلب تا نزديكىهاى صبح روى خط (On - Line) باقى مىماند. زمانى كه والدينش او را تهديد كردند كه جاى رايانه را عوض خواهند كرد با حالتى متخاصم تهديد كرد كه به خودش صدمه خواهد زد!
علايم هشداردهنده اعتياد اينترنتى
عدم احساس گذشت زمان، در زمان روى خط بودن استفاده از ساعات خواب و استراحت براى اتصال به اينترنت آشفتگى و عصبانيت در زمان بروز وقفه بين زمانهاى اتصال به اينترنت ـ كنترل چندباره و مرتب پست الكترونيكى در هر روز كجخلقى كردن در صورت منع شدن از اتصال به اينترنت استفاده از زمان انجام تكاليف و كارهاى روزمره براى استفاده از اينترنت ترجيح اينترنت بر بودن با خانواده سرپيچى از زمان تعيينشده جهت استفاده از اينترنت دروغ گفتن در خصوص مدت زمان اتصال به اينترنت و يا اتصال دزدكى، زمانى كه كسى در اطراف نيست! ايجاد رابطه با كسانى كه روى اينترنت هستند افزايش خستگى و بداخلاقى نسبت به زمان پيش از اعتياد به اينترنت اشتياق فراوان جهت اتصال به اينترنت در زمان دورى از رايانه از دست دادن شوق شركت در فعاليتهايى كه قبلاً مورد توجه قرار داشتهاند ـ وجود حالت آشفتگى، عصبانيت و افسردگى در زمانهايى كه امكان اتصال به اينترنت وجود ندارد. در زمانى كه اين امكان فراهم مىشود حالات فوق از بين مىروند.
اعتياد اينترنتى چيست؟
اين نوع اعتياد، مشكلى در حال رشد و مولود قرن اطلاعات و اطلاعرسانى است.
دسترسى به اينترنت يك بخش حياتى در دنياى مدرن و يك ابزار مهم در آموزش كودكان است و در مدارس، خانهها و حتى مراكز خريد مورد استفاده قرار مىگيرد. تسلط استفاده از اينترنت نيز يك مهارت بسيار مهم شغلى و تجارى در سالهاى آتى خواهد بود. به علاوه، اينترنت يك رسانه سرگرم كننده و اطلاعرسان است. به هر حال، محاسن ذكرشده براى بسيارى از كاربران اينترنت اغواكننده و فريبنده است، زيرا اينترنت يك دسترسى 24 ساعته به دنيايى ناشناخته و تحريككننده را فراهم مىكند. يك كاربر اينترنت مىتواند در يك اتاق گفتگو وارد شده و خود را به جاى كس ديگرى جا بزند و يا با ديگر كاربران در هر گوشه دنيا به بازى بپردازد. با يك كليك روى موشواره (Mouse) مىتوان به دنيايى وارد شد كه در آن از مشكلات دنياى حقيقى خبرى نيست و هر آرزويى به حقيقت خواهد پيوست.
مانند اعتياد به مواد مخدر، الكل، سيگار و يا كافئين؛ اعتياد به اينترنت نيز با علايمى همچون افزايش نوسانات اخلاقى، سخن نگفتن با ديگران و قطع روابط اجتماعى مشخص مىشود. كودكان و نوجوانانى كه به اينترنت دلبستگى فراوان پيدا مىكنند و در حقيقت به آن معتاد مىشوند، براى ارضاى خود ساعتهاى متوالى بدون وقفه روى خط باقى مىمانند و زمانى كه امكان دسترسى به اينترنت را نداشته باشند دچار تشويش، لرزش دست و عصبانيت مىشوند، استراحت و آرامش را فراموش مىكنند و به اينترنت و وسوسههاى آن فكر كرده و يا خيالپردازى
مىكنند. زمانى كه فرصت استفاده از اينترنت را پيدا مىكنند، احساس نيازى غير بازدارنده به داشتن روابط احساسى در آنها بروز مىكند. نياز به روابط در دنياى غير واقعى زمانى بروز مىكند كه اين روابط در دنياى واقعى مورد بىتوجهى و غفلت قرار گرفته باشد. در حقيقت عبارت «اعتياد اينترنتى»، به طيف وسيعى از رفتارها اشاره مىكند. محققان پنج نوع اعتياد اينترنتى را شناسايى كردهاند:
1ـ اعتياد به بازىهاى شبكهاى: شامل بسيارى از فعاليتهاى مختلف اينترنتى است. افراد ممكن است در بازىهاى روى خط شركت كنند، قمار كنند و يا در حراج شركت كرده و يا خريد كنند. اين اعتياد بخصوص مىتواند براى كاربران بسيار گران تمام شود و يا صورتحساب اتصال به اينترنت و هزينه كارتهاى اينترنت را كه توسط والدين تأمين مىشوند را افزايش دهد.
2ـ اعتياد به روابط انسانى روى شبكه: ارتباطات روى خط در اتاقهاى گفتگو، اهميت بيشترى نسبت به روابط فاميلى پيدا كردهاند. به علاوه گفتگوهاى روى خط با آشنايان اينترنتى، به دنبال خود، هزينه ارتباطات در دنياى حقيقى را نيز افزايش مىدهد. به اين نكته توجه كنيد كه كاربران پس از ديدار كسى روى اينترنت مشتاق ديدن (واقعى) او مىشوند [كه بالطبع هزينههاى مرتبط را خواهد داشت]. ديدن كسى كه معلوم نيست همان كسى است كه روى اينترنت خود را معرفى كرده است يا خير؟
3ـ اطلاعات نامحدود: ميزان اطلاعات در دسترس اينترنت، نامحدود و بىشمار
است. بعضى كاربران ممكن است دچار وسوسه دستيابى به اطلاعات و طبقهبندى آنها شوند. حركت روى «وب جهانى» و استفاده از جستجوهاى گسترده در بانكهاى اطلاعاتى ممكن است تمام فعاليتهاى يك كاربر را شامل شود و البته بروز مراحل بحرانى شوق و وسوسه براى جستجوى بيشتر.
4ـ اعتياد به رايانه: زمانى كه اعتياد به اينترنت وجود ندارد، بحث اعتياد به رايانه بسيارى از موارد ذكرشده را مىپوشاند. بازىهاى رايانهاى غير شبكهاى مىتواند براى بسيارى از افراد وابستگى شديد به همراه بياورد. اين مشكل در هنگام استفاده از انواع وسايل بازىهاى رايانهاى مثل سگا (Sega) و پلىاستيشن (Play Station) نيز رخ مىدهد.
5ـ اعتياد به عكس اينترنتى: عكسهاى مستهجن و شهوتآور بر روى اينترنت به سادگى قابل دستيابىاند. زمانى كه نرمافزارهاى كنترلكننده جهت محدود ساختن دسترسى كودكان به پايگاههاى اينترنتى طراحى شدند، بسيارى از پايگاههاى غير اخلاقى نيز راههايى جهت عبور از اين موانع به وجود آوردند. يك كاربر كاركشته اينترنت نيز مىتواند به راحتى از سد اين نرمافزارها عبور كند. نوجوانان از جمله كسانى هستند كه معمولاً وقت زيادى را صرف ديدن يا جمعآورى و مبادله عكسهاى مستهجن مىكنند. حتى ممكن است در اتاق گفتگوى بزرگسالان و يا اتاقهايى كه در آنها هر كس نقش يكى از طرفين رابطه جنسى را بازى
مىكند وارد شوند كه عموما از نظر سنى بسيار مسنتر هستند. اين كودكان و نوجوانان ممكن است براى ارسال عكس و فيلم نامناسب افراد سوء استفادهگر به ديگران فريفته شوند.
معضل پرنوگرافى روى اينترنت
امكان دسترسى از طريق اينترنت به اين گونه عكسهاى غير اخلاقى از جمله مواردى است كه ذهن بسيارى از والدين را به خود مشغول كرده است. حتى اگر فرزندانشان به طور مفرط به اينترنت متصل نشوند، يك جستجوى ساده براى دستيابى به مطالب مفيد، ناخودآگاه مىتواند به سمت پايگاههاى غير اخلاقى هدايت شوند. انبوه نامههاى الكترونيكى همچون سيل به صندوق پست الكترونيكى كودكان سرازير مىشوند كه همه گونه اطلاعات و مطالب در اين زمينه را ارائه مىدهند. البته راههايى همچون استفاده از نرمافزارهاى كنترلى وجود دارد. اغلب برنامههاى پست الكترونيكى نيز قابليت فيلتر و مسدود ساختن نامههاى مختلف را دارند. هر چند همان طور كه قبلاً گفته شد بسيارى از اين دست پايگاهها، راههايى براى عبور از موانع ارائه دادهاند ولى به هر حال استفاده از نرمافزارها و كنترل پست الكترونيكى مىتواند به طور قابل ملاحظهاى احتمال دسترسى كودكان و نوجوانان را كاهش دهد.
برخى والدين نيز نگران اين مسئلهاند كه فرزندانشان، نرمافزارهاى كنترلى و نصبشده را از كار بيندازند. براى اين منظور نيز برنامههايى وجود دارند كه مىتوانند به طور نامحسوس تمامى فعاليتهاى انجام شده روى رايانه را ثبت كند. اين گونه نرمافزارها مىتوانند اطلاعاتى نظير اينكه چه پايگاههايى مورد بازديد قرار گرفتهاند و يا گفتگوهاى انجامگرفته در اتاقهاى گفتگو را نمايش دهند.
البته اين موارد توصيهشده دقيقا شبيه اين است كه شما در اتاق فرزندتان دوربين مخفى نصب كنيد، به مكالماتش گوش دهيد و يا دفتر خاطرات روزانهاش را بازرسى كنيد! حتى مىتوانيد با حضور او رايانهاش را وارسى كنيد و يا مىتوانيد محيط خصوصى او را محدود كنيد و در حقيقت ديوار اطمينان بين خود و فرزندتان را ويران كنيد. پس بهتر است راهى مؤثرتر را امتحان كنيد. با او به گفتگو بنشينيد و در مورد مسائلى كه باعث نگرانى و هراس شما شدهاند صحبت كنيد.
چه كسانى اعتياد اينترنتى را گسترش مىدهند؟
اعتياد به اينترنت مختص به سن يا طبقه خاص نيست. مردان و زنان در سراسر دنيا مىتوانند به ارتباطات اينترنتى، بازىهاى اينترنتى، جمعآورى اطلاعات و ... از طريق اينترنت معتاد شوند. شخص خاصى را نيز نمىتوانيد متهم به اشاعه اعتياد اينترنتى كنيد. افرادى كه از ضعف شديد در روابط اجتماعى رنج مىبرند كسانى هستند كه به ارتباطات اينترنتى پناه مىبرند. همچنين اينترنت مفرى است براى كسانى كه از مشكلات روانى رنج مىبرند و دچار تشويش، افسردگى و عدم اعتماد به نفس هستند. والدين بايد فرزندانشان را كه به رايانه و مودم (Modem وسيله برقرارى ارتباط بين دو رايانه و يا يك رايانه با شبكه)، دسترسى دارند براى دورى از بروز مشكلات ذكرشده از طريق اينترنت، تحت نظر داشته باشند.
پيشگيرى و درمان
استفاده از اينترنت مىتواند تجربهاى لذتبخش و آموزنده باشد. اما بهتر است پيش از صدور اجازه به كودكان و نوجوانان براى اتصال به اينترنت، در مورد قوانينى به توافق برسيد. شما مىتوانيد راهنماى زير را
به همراه فرزندانتان، پيش از اتصال به اينترنت مطالعه كنيد. با اينكه اين راهنما نمىتواند به تنهايى مانع از فريفته شدن فرزندانتان به وسيله شود، ولى مىتواند به داشتن تجربهاى سالمتر و امنتر در اينترنت كمك كند.
راهنماى حفظ ايمنى در اينترنت:
1ـ به هيچ عنوان اسم، آدرس، شماره تلفن و هر گونه اطلاعات شخصى خويش را آشكار نكنيد.
2ـ عكس خود را از طريق اينترنت و يا پست الكترونيكى براى هيچ كس ارسال نكنيد.
3ـ با كسانى كه روى اينترنت ملاقات مىكنيد، تماس تلفنى نگيريد و يا قرار ملاقات نگذاريد.
4ـ در صورت دريافت مطالب خشن، زننده، فريبنده و يا هر مسئلهاى كه آرامش شما را بر هم مىزند، آن را به اطلاع والدين يا معلمين خود برسانيد.
5ـ اين نكته را به خاطر داشته باشيد كه هر آن كس را كه روى اينترنت ملاقات مىكنيد مجبور به گفتن تمام حقايق راجع به خود و يا هر چيز ديگرى نيست. [لذا به هر كسى اعتماد نكنيد].
6ـ هيچ گاه در اتاقهاى گفتگو وانمود نكنيد كه كس ديگرى هستيد.
7ـ بدون اجازه والدين دستور خريد ندهيد و يا براى پيشنهادات مجانى ثبتنام نكنيد.
8ـ به جز به والدين، رمزهاى عبور خود را افشا نكنيد.
براى اطمينان از رعايت قوانين فوق، والدين بايد در بعضى اوقات به كار فرزندانشان نظارت كنند تا در صورت وجود، بتوانند هر كدام از علايم هشداردهنده را تشخيص دهند. در صورت بروز هر كدام از علايم اعتياد، منع كامل دسترسى به اينترنت نياز نيست و توصيه نيز نمىشود. اما ايجاد ساختارى كه نهايتا به كاهش اين دسترسى تا مرز اعتدال منجر شود، لازم است. براى مثال ساعات استفاده يك نوجوان از شش ساعت در روز به يك ساعت كاهش يابد. استفاده از وسايلى مثل ساعت زنگدار براى نشان دادن مدت زمان اتصال و نصب يك كپى از دستورالعمل فوقالذكر در اتاق فرزندتان براى اينكه به آن وفادار بماند، مىتواند مفيد باشد.
اگر رايانه فرزندتان در اتاق او و يا در محلى مجزا قرار دارد، انتقال آن به مكانى مثل آشپزخانه، اتاق نهارخورى و يا هر مكانى در منزل كه به راحتى بتوان رايانه را مشاهده كرد مىتواند به شما كمك كند. تهيه فهرستى از فعاليتهاى جايگزين براى زمانى كه روى خط نيستند، مفيد است. به تناوب، استفاده از اينترنت را با ديگر سرگرمىهاى جذاب كه قبلاً انجام مىشدند، جايگزين كنيد و زمان بگذرانيد.
استفاده مفرط از اينترنت مىتواند پوششى براى مشكلات مختلفى باشد كه فرزندتان با آن روبهروست و يا ديگر مشكلات خانوادگى، تلقى شود. در اين حالت نياز به درمانهايى خارج از خانه [به كمك متخصصان] احساس مىشود. هر چند حل اين نوع مشكلات در خانه بسيار سودمند است. از گروههاى اينترنتى كه در برخى از اجتماعات وجود دارند مىتوانيد استفاده كنيد و يا از مشاوران مدرسه و مراكز درمانى محلى كمك بگيريد. البته مراكز درمان اعتياد به مواد مخدر و الكل نيز مىتواند كمك فكرى بكند. مشخص است كه تجربيات آنها درخور اعتياد اينترنتى نيست ولى مىتوانند اطلاعات ارزشمندى در اختيار شما قرار دهند. البته مراكز درمان اين گونه از اعتياد را مىتوانيد روى اينترنت بيابيد به شرط آنكه خود دچار اعتياد نشويد
منبع: پيام زن