برادر و خواهر گرانقدر، ازدواج و تشكيل زندگى مشترك، براى شما تكاليف و مسئوليت‏هاى متعددى ايجاد مى‏كند. قبل از ازدواج، هر كدام از شما جزو عائله و افراد تحت تكفّل پدر و مادر خود بوديد و هزينه زندگى‏تان كم و بيش تأمين مى‏شد. هر كدام آزاد بوديد و مى‏توانستيد مطابق ميل خود براى گذران اوقات خويش برنامه‏ريزى كنيد. رابطه‏هاى دوستانه‏تان با رفقايتان با هيچ محذورى مواجه نبود و ... . با ازدواج، اما، هر كدام از شما مسئوليت‏هايى را پذيرفته كه بايد انجام دهد و سستى در انجام آن وظايف مشكل‏زا خواهد بود. زندگى جديد ايجاد شده، هزينه دارد كه مرد بايد تأمين كند. خانه جديد بنيان نهاده شده، رفت و آمد دارد و زن خانه بايد در نظافت و اداره آن بكوشد. زن خانه در انتظار است تا ساعت كارى مرد تمام شود و با دست پر به منزل برگردد و او از ديدنش مسرور و شادمان شود و با او به گفتگو بنشيند و مرد هم انتظار مى‏كشد تا بعد از تمام شدن ساعت كار، به خانه برگشته و در خانه‏اى تميز و مرتب با همسرى آراسته مواجه گردد و با ديدن او خستگى كار روزانه از تنش خارج شود.
عروس و داماد جديد هر كدام علاوه بر حفظ حرمت و احترام پدر، مادر، برادر، خواهر و اقوام خويش، بستگان و اقوام جديدى يافته‏اند كه بايد در حفظ حرمت و احترام آنها هم بكوشند و در رفتار خود دقت كنند تا خداى ناكرده به كسى از آنها نيز بى‏احترامى نشود و همسرش رنجه نگردد و در زندگى چالش ايجاد نشود.
كيمياى عشق ‏
موارد فوق كه از باب نمونه برشمرديم، گوشه‏اى از تكاليفى است كه با زندگى خانوادگى ايجاد مى‏شود و «تكليف» همچنان كه از نامش پيداست، با سختى و كُلفت همراه است. ما بايد راهى بيابيم تا بدان «كُلفت و سختى» انجام وظايف خانوادگى را بزداييم و تنها چيزى كه «سختى و كلفت»ها را به «شيرينى و لذت» بدل مى‏كند، «كيمياى محبت» است. اگر بين زن و مرد محبت وجود داشته باشد و هر كدام از صميم قلب ديگرى را بخواهد، انجام تكاليفى كه در قبال او به عهده دارد نه تنها برايش مشكل و سخت نخواهد بود، بلكه لذيذ و شيرين است.معمولاً همه ما شنيده‏ايم كه محبت كيميا است و مس‏هاى سختى را به طلاى خوشبختى بدل مى‏كند ولى به نظر مى‏رسد هنوز راجع به آثار اين كيمياى مهم دقت نكرده‏ايم و از آن استفاده ننموده‏ايم. براى اينكه شما عزيز همراه به اين مطلب بهتر توجه كنى و براى به كارگيرى اين كيمياى گرانقدر اقدام نمايى، مطلبى را يادآور مى‏شويم.
من و شما به عنوان يك مسلمانِ خداپرستِ موحّد، به انجام عبادات و تكاليفى در قبال خدا و بندگان موظفيم. بسيارى از ما تا آخر عمر در مرحله تكليف باقى مى‏مانيم و با سختى و زحمت در سرماى زمستان و گرماى تابستان وضو مى‏سازيم، نماز مى‏خوانيم، روزه مى‏گيريم، رنج سفر حج و دورى از خانواده و مواجهه با خطرات را بر خود هموار مى‏سازيم و به حج مى‏رويم. با جان كندن، قسمتى از اموال‏مان را به عنوان خمس، زكات و صدقه به انسان‏هاى نيازمند مى‏دهيم و ... . براى ما انجام اين كارها با سختى و كلفت همراه است ولى به اميد بهشت يا از ترس دوزخ و براى نجات از آن، اين سختى‏ها را بر خود هموار مى‏كنيم و اين اعمال را كم و بيش و صحيح و ناصحيح انجام مى‏دهيم. اما آيا تا كِى بايد اعمال عبادى و وظايف دينى براى ما تكليف و همراه سختى و زحمت باشد؟ آيا راه نجاتى نيست؟ آيا براى بزرگان دين هم اين عبادات و وظايف با كلفت و سختى همراه بوده يا بر عكس، براى آنان لذيذ و گوارا بوده است؟ اينكه مى‏شنويم مثلاً امام على(ع) هر شب صدها ركعت نماز مى‏خوانده و يا امام رضا(ع) هر سه روز يك بار تلاوت قرآن را ختم مى‏كرده است و يا امام حسن مجتبى(ع) چندين بار در عمر، اموالش را در راه خدا نصف كرده و يك نيمه آن را به فقرا بخشيده است و ...، آيا آنها هم با كسالت و رنج و سختى و با فشار آوردن بر خود اين كارها را انجام مى‏دادند يا اينكه اين اعمال آنقدر براى آنان لذت داشته است كه تا لحظه‏اى فرصت مى‏يافته‏اند، با علاقه فراوان بدان‏ها مشغول مى‏گشته‏اند؟ قطعاً نمى‏توان يك عمر با سختى و زحمت اين عبادات و اعمال را آن هم با اين وسعت ادامه داد زيرا همان طور كه در ضرب‏المثل آمده است: «القصر لا يدوم» حركتى كه طبيعى و عادى نباشد و با زحمت و سختى فراوان انجام گيرد، دوام ندارد. قطعاً براى امامان معصوم عليهم‏السلام و براى اوليا، عبادت و اطاعت خالق و خدمت به خلق از تكليف بودن گذشته و به لذت تبديل شده است و لذا نه تنها براى آنان خستگى نمى‏آورد بلكه بر شادى و سرور آنان مى‏افزود و هر چه عبادت و اطاعت و خدمت بيشتر، شاداب‏تر. آنچه سبب مى‏شود عبادت و اطاعت و خدمت از «تكليف» درگذرد و به لذت تبديل شود، «كيمياى محبت» است. آنها به خدا محبت دارند و خداوند محبوب آنان است و محبّ و عاشق به طور طبيعى در صدد جلب توجه محبوب است و براى جلب توجه محبوب به انجام كارهايى همت مى‏گ
مارد كه مورد علاقه و خواست محبوب باشد و انجام اين كارها بيشترين لذت و گوارايى را برايش دارد زيرا توجه محبوب را به او جلب مى‏كند و قدر و منزلتش را نزد محبوب بالا مى‏برد.
اين نجواى معصومين است:
«الهى لم يكن لى حول فانتقل به عن معصيتك الّا فى وقت ايقظتنى لمحبّتك؛
خدايا، مرا توانى نبوده كه بدان خود را از معصيت و نافرمانى به دايره اطاعت بكشم مگر آنگاه كه مرا با بارقه محبت خود بيدار كرده باشى.» (مناجات شعبانيه)
و امام سجاد اين گونه از خدا كيمياى محبت مى‏طلبد:
«اللهم انهج لى الى محبتك سبيلاً سهلةً اكمل لى بها خير الدنيا و الاخرة؛
خدايا، راه سهل و آسانى به سوى محبتت برايم هموار كن و بدان خير دنيا و آخرت را براى من كامل گردان.» (دعاى مكارم‏الاخلاق)
عزيزان همراه، اگر بارقه محبت الهى در قلب عبد بتابد، ديگر از تكليف و مشقّت خبرى نخواهد بود و نوبت به ابراز ارادت و جلب توجه مى‏رسد و هر كارى براى ابراز ارادت و جلب توجه لذيذ و دوست‏داشتنى مى‏گردد و بنده از انجام عبادت و اطاعت و خدمت نه تنها رنج و زحمت نمى‏كشد بلكه لذت مى‏برد. اين قانون محبت، عمومى است و همچنان كه رابطه انسان با خدا را از تكليف بالا مى‏برد و به ابراز ارادت مى‏رساند، در روابط اجتماعى و زندگى زوجين نيز اين گونه است.
اگر زن و مرد همديگر را پسنديده و اختيار كرده و به هم علاقه داشته باشند، ديگر انجام وظايف همسرى و سرمايه‏گذاردن و هزينه كردن براى اداره صحيح زندگى خانوادگى نه تنها تكليف نيست و مشقت نداشته بلكه لذيذ و شيرين خواهد شد. لازم است زندگى خانوادگى و ازدواج بر محور علاقه و محبت باشد و دو زوج جوان قبل از ازدواج با مطالعه و آگاهى و رعايت ملاك‏هاى صحيح همديگر را بيابند و بپسندند و اختيار كنند و هر كدام علاقه به طرف مقابل را در خود بيابد و آنگاه به هم جواب مثبت دهند و ازدواج كنند.
برادران و خواهران گرانقدر و جوانان عزيز ضرورى است اين ملاك را سرلوحه عمل خود قرار دهند و بنايشان بر اين باشد كه با كسى ازدواج كنند كه به او علاقه و محبت آگاهانه داشته و او را صاحب كمالات اعتقادى، اخلاقى، شخصيتى، خانوادگى و ... يافته باشند و از ازدواج با كسى كه او را نشناخته و علاقه آگاهانه به او در وجودشان جوانه نزده، پرهيز كنند و خود يا خانواده‏شان فقط به اين اميد نباشند كه بعد از ازدواج محبت حاصل مى‏شود زيرا گرچه اين مطلب ممكن است ولى صحيح نيست در اقدام مهمى چون ازدواج چنين ريسكى كرد و بر اميد محتمل، بنيانى را نهاد كه هر آن در معرض ريزش باشد.
زندگى بنا نهاده شده بر پايه محبت و عشق، پر از گذشت، تحمل، فداكارى و كوشش براى رسيدن به موفقيت است. به اظهار نظر يك كارشناس خانواده توجه كنيد:
وقتى ما كسى را دوست داريم، اصلاً حقوق مطرح نيست، همه چيزِ ما براى اوست و اگر عشق نباشد باز هم حقوق مطرح نيست! زيرا وقتى مردى زنى را دوست ندارد، كوچك‏ترين حقى براى او قايل نمى‏شود.
زن و شوهرهايى كه همديگر را دوست دارند، اصلاً اين سؤال را ندارند كه در خانه، رئيس كيست؟ اگر در خانواده‏اى اين سؤال مطرح باشد كه رئيس كيست؟، آن خانواده خودبه‏خود محكوم به شكست است. در خانواده‏اى كه محبت، محور و ريسمان الفت است، مرد مى‏گويد: من چه كار كنم كه شما خسته نشويد [و همچنين زن.(1)]
دكتر باقر ساروخانى از محققان در امر خانواده، در تبيين ازدواج‏هاى خالى از عشق آگاهانه و بنيان نهاده شده بر هوس و لذت‏طلبى فردى مى‏نويسد:
«وقتى ارزش‏هاى اساسى بر اساس لذت‏طلبى، تمتّع آنى، مصلحت‏گرايى فردى، سودگرايى، ماده‏گرايى و ابزارگرايى استوار مى‏شود، انسان‏ها صرفاً به مصالح خود مى‏انديشند و همه چيز در چارچوب امور مادى، ملموس و حتى جسمانى خلاصه مى‏شود. روابط انسانى از جمله روابط زوجيت از بُعد معنوى تهى مى‏شود و صرفاً در راه التذاذ آنى قرار مى‏گيرد. در اين شرايط روابط زوجيت نيز تحت تأثير قرار مى‏گيرد و آمار طلاق روز به روز افزايش مى‏يابد.»(2)
آنچه ازدواج‏ها را از لذت‏طلبى، مصلحت‏گرايى فردى، سودگرايى و ابزارگرايى نجات مى‏دهد و ايثار و كمال‏جويى و فداكارى و ديگرخواهى را جايگزين آن مى‏گرداند، فقط ملاط عشق و محبت است.
عشق دوسويه‏
گرچه بديهى است ولى تذكر آن باز هم مفيد به نظر مى‏رسد كه «محبت يك‏سويه» در ازدواج كارساز نيست. اگر جوانى دلداده دخترى است ولى آن دختر نسبت به اين جوان علاقه‏اى ندارد، اين جوان بايد با اين علاقه مبارزه كند و تا زمانى كه آن دختر را با معرفى خود و وجوه مثبت شخصيتى‏اش به خود علاقه‏مند نساخته، به دنبال ازدواج با او نباشد زيرا اين ازدواج اگر هم واقع شود، چون علاقه‏مند شدن طرف مقابل معلوم نيست، هر لحظه در معرض زوال و فروريختن است و بنيان با اهميت ازدواج را نبايد بر زمينه سست نهاد. چنين دلدادگان يك‏سويه‏اى بايد به اين ضرب‏المثل مشهور، خود را تذكر دهند كه: