دوستي هاي دوران کودکي و نوجواني، بنا بر تجاربي که به وجود مي آورند، در توسعه ي شخصيت نقش مهمي بازي مي کنند. رابطه با هم سالان، اين فرصت را براي کودک فراهم مي آورد تا در شرايط نسبتاً مساوي به يادگيري و تمرين و کاربرد مهارت هاي متقابل اجتماعي بپردازد.
دوستي هاي کودکانه با بالا رفتن سن به طور فزاينده اي صميمانه مي شود و تأثيرات عميق تري بر جاي مي گذارد. اين دوستي ها اولين احساسات واقعي نوع دوستي را در انسان به وجود مي آورد و استعدادهاي اجتماعي کودکان و نوجوانان را به فعليت در آورده و آنها را براي فعاليت هاي دامنه دار اجتماعي مهيا مي سازد.
نظر به اهميت روابط دوستي در اين سنين، والدين بايد از همان اوان کودکي، متناسب با سن فرزند خويش، در زمينه ي انتخاب دوست، رفتار با دوستان، و به طور کلي رفتار اجتماعي و آداب معاشرت آموزش هايي به فرزندان خود بدهند.
علاوه بر آن، نظارت هوشمندانه ي والدين- که با بالارفتن سن کودک، بايد نا محسوس تر شود- بسيار ضروري و انکار ناپذير است.
براي تأکيد بر اهميت اين موضوع، مهم ترين نکاتي را که والدين بايد در رابطه با معاشرت و دوستي هاي فرزندان خود به ياد داشته باشند و انجام دهند، به طور خلاصه ذکر مي کنيم:
1- رفتار اجتماعي و آداب معاشرت را به کودکان خود بياموزيد. (سلام و احوال پرسي، تعارفات معمول و...)
2- بهتر است به فرزندان خود اجازه دهيد در زندگي اجتماعي و فعاليت هاي آن شرکت کنند تا معاشرت و زندگي را فرا گيرند. آنها را با خود به مهماني ها و خانه ي اقوام و دوستان ببريد، و اجازه ندهيد حتي به بهانه ي درس و تکليف از اين کار طفره بروند.
3- با فرزندان خود مؤدبانه و با احترام رفتار کنيد و از رفتاري که حيثيت و اعتبار آنان را نزد ديگران به خطر مي اندازد، اجتناب کنيد تا آنها نيز احترام به ديگران را ياد بگيرند.
4- در معاشرت هاي اجتماعي، الگوي اسلامي ايراني را همواره مدّنظر داشته باشيد و مراقب باشيد که تشويق به برقراري روابط اجتماعي، به افراط و بي بند و باري کشيده نشود.
5- فرزندان خود را از آميزش و معاشرت با افراد ناشايست و لو براي لحظه اي کوتاه منع نماييد.
6- به کودکان ياد بدهيد که اگر از يک نفر تندي يا رفتار زشتي ديدند، نبايد آن را در مورد ديگر افراد خانواده، فاميل يا ديگر هم شهريان عموميت بدهند.
7- کودک را از مباهات به مال و ثروت نسبت به اقران و معاشران برحذر داريد و عادت به تواضع و برخورد خوش آيند را در او ايجاد نماييد.
8- کودکان خود را طوري تربيت کنيد که نسبت به مهمان مهربان باشند و به آنها احترام بگذارند و بنابر بينش اسلامي، مهمان را مايه ي رحمت بدانند.
9- رفتار و روابط کودکان با يکديگر را زير نظر بگيريد و به دقت مراقب چگونگي برخورد و گفتگوي آنها باشيد تا نقاط ضعف و قوت فرزند خود را در رابطه با دوستانش بشناسيد.
10- وقتي کودک به حد رشد و تميز رسيد و خوب و بد را شناخت، با نرمي و ملاطفت، و زباني که او بفهمد، صفات يک دوست خوب و علايم يک دوست بد را برايش توضيح دهيد.
11- فرزندان خود را تشويق کنيد که دوستان تازه اي براي خود انتخاب کنند، و البته زمينه ي اين کار را خودتان بايد فراهم کنيد.
12- سعي کنيد مستقيماً در دوستيابي فرزندان خود دخالت نکنيد و اجازه دهيد که خود دوستانشان را انتخاب کنند، زيرا اين امر يکي از عوامل رشد آنهاست.
13- درباره ي دوستان فرزندتان بي تفاوت نباشيد و از خصوصيات اخلاقي آنها مطلع گرديد. مي توانيد فرزندتان را تشويق کنيد که دوستانش را به خانه دعوت کند تا بهتر بتوانيد آنها را بشناسيد.
14- در صورتي که بين کودکان دعواي لفظي و جزئي بود، به آنها اجازه دهيد خودشان مسأله را حل کنند، مگر اين که متوجه شويد اوضاع بدتر مي شود!
15- به کودکان خود بياموزيد که اگر مي خواهند ديگران آنها را دوست بدارند، بايد نخست آنها ديگران را دوست داشته باشند.
16- به آنها بياموزيد يکي از رموز بزرگ دوستي آن است که با دوستانشان هميشه خوش رفتار و مؤدب باشند.
17- به آنها بياموزيد با افراد هم سن و سال خود دوستي و معاشرت کنند، نه با بچه هاي کوچک تر و يا بزرگ تر.
18- به فرزندان بياموزيد که از افراط و تفريط در دوستي، حتي با افراد خوب، بپرهيزند.
19- به فرزندانتان بفهمانيد که چرا از ارتباط و هم بازي شدن با بعضي ها مانع مي شويد.
20- به آنها بياموزيد که نبايد نيازموده و نشناخته، اشخاص را يار نزديک و يکدل خود بدانند.
21- آنها را تشويق کنيد دوستاني انتخاب کنند که حتي الامکان از خودشان هم بهتر باشند.
22- وقتي فرزندتان به سنين نوجواني رسيد، بيش تر به خطرات دوستان ناباب و نقش مخرّب آنها در زندگي او متوجه کنيد و حتماً به او پيش آگهي بدهيد. پي آمدهاي پيروي غلط از دوستان ناباب را با ذکر مثال به او گوشزد کنيد و الگوهاي غلط و قهرمانان منفي را به او بشناسانيد. و صد البته بايد رابطه ي شما با فرزندتان چنان دوستانه باشد که او با علاقه و اطمينان به سخنان شما گوش فرا دهد.
23- حتماً شرايطي فراهم آوريد که کودک با دوستان و معاشران مذهبي و تربيت يافته همدم شود. در اين صورت بخش مهمي از راه طولاني و عظيم تربيت مذهبي او را طي کرده ايد.
24- ميزان محبوبيت فرزند خود را در بين دوستان و هم سالانش بسنجيد. اگر محبوبيت او کم است، حتماً بايد در جستجوي علل و عواملش باشيد.
25- براي اين که بتوانيد به فرزند خود در ايجاد محبوبيت کمک کنيد، لازم است ويژگيهاي بچه هاي محبوب را بشناسيد و آنها را در فرزند خود ايجاد کنيد.
26- بر طبق تحقيقات انجام شده، مهمترين اين ويژگيها عبارتند از: هوش، ابتکار، شوخ طبعي و بذله گويي، برون گرايي، داشتن انگيزه ي بالا براي قبول مسئوليت، اعتماد به نفس، خوش رويي و خوش رفتاري، توان نفوذ در رفتار ديگران و...
27- سخاوتمندي يکي از خصوصيات پسنديده اي است که بايد در فرزند خود ايجاد کنيد. (البته مانند هر صفت خوب ديگري نبايد به افراط کشيده شود. )
به او بياموزيد لوازمش را به ديگران قرض دهد و از کمک به دوستانش دريغ نکند.
28- حسّ عزت نفس براي کودکان ( و حتي بزرگسالان!) ضروري است. زيرا کسي که خودش را دوست نداشته باشد، نمي تواند ديگران را نيز به درستي دوست بدارد. لازمه ي اين امر اين است که کودک ابتدا خود و خانواده اش را دوست بدارد، به پدر و مادرش احترام بگذارد و به آنها افتخار کند. به او ياد دهيد که به تمام شرايط خانواده اش افتخار کند و از چيزي ( مثلاً ماشين پدرش يا شغل او، يا...) شرمسار نباشد.
29- به طرز صحبت کردن و گفتار فرزندتان دقت کنيد. آيا او زياد پراکنده گويي مي کند؟ آيا پرحرف است؟ آيا دوست دارد دائم خبرهاي بد بدهد و نکات منفي را گوشزد کند؟... تمام اين ها در قضاوت دوستانش مؤثر است. بچه هاي محبوب مثبت انديش هستند، دوست دارند خبر خوش بدهند. در طرح مطالب اول نکته ي اصلي را مي گويند و پراکنده گويي نمي کنند. پرحرفي نمي کنند و به سخنان دوستانشان با دقت گوش مي دهند. بنابراين به اين گونه موارد بي توجه نباشيد.
30- به فززند خود بازي هاي زمان کودکي خودتان را بياموزيد تا او نيز با دوستانش بازي کند و چيز جديدي براي ارائه به آنها داشته باشد. به خصوص اين که اغلب اين بازي ها دسته جمعي و پرشور و نشاط است و نيازي به وسايل مدرن و گران قيمت ندارد. امتحان کنيد و ببينيد که فرزندانتان چه طور با علاقه از اين بازي هاي فراموش شده استقبال مي کنند. (1)

پي نوشت:

1- با استفاده از:
- جوان از نظر عقل و احساسات.
- پيوندهاي دوستي در کودکي و نوجواني.
- 2222 نکته در تربيت.

منبع: کتاب دوست اگر اينگونه مي بود