در اينكه پدر و مادر و دوست دارند كه فرزندانشان در بهترين مدارس تحصيل كنند، شكي نيست، بخصوص اگر خودشان در دوران تحصيل به دلايل مختلفي نتوانسته باشند در شرايط مناسب به ادامه تحصيل بپردازند، ناخواسته مايلند كه بهترين امكانات را براي فرزندانشان در اين زمينه فراهم كنند تا به زعم آنها، آينده بچه هايشان به مراتب بهتر از والدينشان باشد.همين امر موجب مي شود كه اغلب بدون در نظر گرفتن تواناييها، استعدادها، ويژگيهاي رواني و شخصيتي و حتي هوشي كودكان و نوجوانان، بچه ها را روانه مدارسي خاص كنند كه نه تنها جز اضطراب، افسردگي، وسواس و افت تحصيلي براي فرزندان پيامدي ندارد، بلكه مشاهده نتايج نه چندان درخشان بچه ها، خود عامل فشار رواني مضاعف براي پدر و مادر مي شود.در اين مقاله كوشيده ايم، ضمن معرفي ويژگيهاي سه تيپ شخصيتي بارز دانش آموزان به خانواده ها، در اينكه بچه هايشان را در چه نوع مدارسي ثبت نام كنند تا از استعداد، هوش و اشتياق آنها نسبت به ادامه تحصيل حداكثر استفاده شود، راهنمايشان باشيم.

فرزند حساس، دقيق و كمال گرا:

اين دسته از فرزندان از همان دوره ابتدايي نسبت به انجام تكاليف خود احساس مسؤوليت زيادي كرده، مدام مطالعه مي كنند و درس مي خوانند كه اين عملكرد آنها حتي داد والدين را نيز در مي آورد.اينها هميشه دوست دارند شاگرد اول باشند. با همكلاسيهايشان رقابت كنند، در مدرسه و خانواده مطرح باشند و اگر از سطحي كه براي خودشان تعيين كرده اند، مقداري جزيي پايين بيايند، دچار اضطراب شده و اين اضطراب تبديل به استرس و فشار رواني گرديده، به نوعي كه تمام اندامهاي بدنشان با بروز دردهاي پراكنده شامل درد معده، تپش قلب، خارش بدن، تهوع، درد قفسه سينه و... واكنش نشان مي دهند و اين واكنشهاي اضطرابي در شبهاي امتحان به اوج خود مي رسند و متأسفانه گاهي اين روال تا جايي ادامه مي يابد كه فرد را مجبور به ترك تحصيل مي كند.
شاهد اين مدعا، مراجعان متعددي است كه همه ساله به مراكز مشاوره با علايم فوق الذكر مراجعه مي نمايند، اين دانش آموزان به ويژه دختر خانمها و آن هم در مقاطع راهنمايي و متوسطه داراي باورهاي غيرمنطقي فراواني نيز هستند كه از آن جمله اند: «من بايد هميشه اول باشم - اگر افت كنم چه خواهند گفت - اگر در فلان آزمون قبول نشوم آبرويم مي رود و...» از نظر فيزيك بدني نيز اغلب آنها لاغر اندام و قد بلند هستند.

فرزند خونسرد، آرام و بي خيال

اين دسته از دانش آموزان نسبت به انجام وظايف شخصي و همچنين تكاليف درسي بي تفاوت و بي خيال هستند و اين موضوعي است كه والدين آنها به ويژه مادرانشان را به شدت رنج مي دهد.اين مادران مي گويند، زماني كه آنها امتحان دارند انگار ما امتحان داريم، يعني اضطراب ما به مراتب از آنها بيشتر است. هر چه هم مي گوييم بخوانيد، بنويسيد، مرتب باشيد، وسايلتان را كه پهن كرده ايد، جمع كنيد، تكاليف را براي آخر شب نگذاريد و... فايده اي ندارد. اينها والدين را مجبور به تهديد، سر و صدا و حتي تنبيه بدني مي كنند.
متأسفانه در اين دانش آموزان، تشويق و تنبيه فقط به عنوان يك قرص مسكن و بسيار موقتي عمل مي كند، يعني دوباره هماني مي شوند كه بوده اند و اين امر والدين را حرص مي دهد.اين دسته از كودكان با اصرار و تأكيد زياد والدين مي خوانند و مي نويسند و مدام با همه جر و بحث دارند كه اين امر گاهي تنفر كودك را از مدرسه و درس به دنبال دارد و والدين اينها نيز گروه بزرگي از مراجعان به مراكز مشاوره هستند كه به دنبال چاره جويي مي گردند.بايد گفت، مشكل اين فرزندان با ورود به مقطع راهنمايي و متوسطه كه كمتر از والدين كاري ساخته است، به مراتب بيشتر مي شود. اين فرزندان از والدين مي خواهند تا مدام كنارشان باشند، برايشان سؤال درآورند، سؤالها را پيدا كرده، پاسخ گويند و حتي زماني به جايشان بنويسند.
اينان از نظر فيزيك بدني تقريباً اغلب چاق و تپل و يا قد كوتاه هستند. البته بايد متذكر شد؛ در هر دو تيپ دانش آموز ممكن است كودكاني باهوش و خلاق نيز وجود داشته باشند كه نمي توان اگر خودشان نخواهند آنها را مجبور كرد، چون باهوشند يا استعداد لازم را دارند و بايد در اين مدارس تحصيل كنند، مگر اينكه خودشان متمايل به تحصيل در اين مدارس باشند كه بعد از شروع تحصيل نيز اگر احساس شد فشار رواني زيادي را خودش و خانواده متحمل مي شوند، بهتر است ضمن مراجعه به يك مشاور، نسبت به تغيير مدرسه او اقدام گردد.
نكته ديگري كه والدين را به ثبت نام فرزندان در اين مدارس ترغيب مي كند، سفارش برخي مسؤولان يا دبيران مدارس يا دوستان، آشنايان و اقوام آن خانواده هستند.علت ديگر، اين باور غيرمنطقي است كه چون معدلش بالاست پس باهوش است و چون باهوش است پس توان ادامه تحصيل در اين مدارس را دارد. آنها از اين مطلب غافلند كه براي تحصيل در اين مدارس علاوه بر هوش، فاكتورهاي ديگري مثل علاقه و استعداد نيز شرطهاي اساسي هستند.

دانش آموزان نرمال

منظور از دانش آموزان نرمال در اين جا دانش آموزاني است كه در دو گروه قبلي قرار نمي گيرند، بلكه آنها بدون اينكه تأكيدي بر انجام تكاليف شود، آنها را به نحو مطلوبي انجام داده، كمترين استرس و اضطراب را داشته و چه در مدرسه و چه در خانواده به عنوان افرادي نرمال از نظر شخصيتي پذيرفته مي شوند. آنان احساس مسؤوليت زيادي داشته، خودشان به صورت خودكار و با حداقل امكانات و استفاده بهينه از امكانات فراهم شده، پيشرفت علمي، حرفه اي و شغلي خود را تضمين مي كنند. در اين دانش آموزان نيز كودكان باهوش و خلاق وجود دارند.
اگر چه بعداً اشاره خواهد شد، ولي بايد گفت كه اين دانش آموزان بهترين گزينه براي مدارس خاص هستند. اينها نه مثل گروه اول حساس و خودخور هستند و نه مثل گروه دوم بي خيال و خونسرد.
مدارس را نيز مي توان در دو دسته بزرگ قرار داد: مدارس عادي و مدارس خاص كه مدارس عادي نياز به توضيح خاصي ندارند، اما در مورد مدارس خاص توضيحاتي داده مي شود.

مدارس غيرانتفاعي - نمونه مردمي - تيزهوشان، شاهد و استثنايي

اين مدارس شرايط خاصي در زمان ثبت نام و پذيرش و همچنين ارايه محتواي آموزشي دارند. اين مدارس اگر چه اسامي متفاوتي دارند، ولي محتواي آموزشي همه آنها يكي است، چون منابع آموزشي در همه آنها يكي است. اگر چه در اين جا قصد نقد و بررسي مدارس فوق الذكر را نداريم، ولي بايد متذكر شد كه تنها تفاوت آنها در ميزان حجم تكاليف درسي با شيوه ها و عناوين مختلف است، مثلاً در يك مدرسه چندين كتاب كمك آموزشي معرفي مي شود و در ديگري در هر ماه چندين آزمون به عمل مي آيد. در يك مدرسه در هفته چند ساعت اضافه با بچه ها كار مي شود و در مدرسه اي ديگر كلاسهاي فوق برنامه بيشتري گذاشته مي شود. نتيجه اينكه در اين مدارس دانش آموزان فرصت سرخاراندن نيز ندارند، چون تا دلشان بخواهد برايشان كلاس اضافه، كتابهاي كمك آموزشي، آزمونهاي گوناگون، برنامه هاي جانبي و... در نظر مي گيرند. اگر چه متوليان آموزشي در اين مدارس مدعي هستند كه هدف اساسي آنها افزايش و گسترش ابعاد علمي، مذهبي، اخلاقي و اجتماعي فراگيران است كه اثبات اين ادعا بررسي و پژوهشهاي لازم را نيز طلب مي كند.

حال مي توان به اين سؤال پاسخ داد كه چه دانش آموزي با چه شخصيتي براي تحصيل در چه مدرسه اي مناسب است؟

قطعاً خودتان به اين نتيجه رسيده ايد كه ادامه تحصيل در مدارس خاص مثل نمونه، تيزهوشان، غيرانتفاعي و شاهد كه نيازمند تلاش زياد، فعاليتهاي مطالعاتي بيشتر و انجام تكاليف مشكل تر هستند، نمي تواند براي دانش آموزان خونسرد، بي خيال و راحت از طرفي و دانش آموزان نگران، مضطرب و حساس از طرف ديگر مناسب باشد، زيرا زماني كه يك دانش آموز خونسرد و بي تفاوت در اين مدارس ثبت نام مي شود شايد نگرش والدين اين باشد كه اگر فرزندشان در اين مدارس تحصيل كند به خاطر شرايط حاكم بر آنها، اينها هم وادار به تلاش و كوشش خواهند شد كه بايد گفت، اگر چه اين مهم به ندرت اتفاق مي افتد، در اغلب موارد نيز جز استرس، عصبانيت و اضطراب والدين و اعمال فشار زياد بر كودك پيامد ديگري نخواهد داشت، به عنوان مثال كودكي كه تكاليف معمولي كتابهاي درسي اش را به درستي و به موقع انجام نمي دهد، حالا بايد فلان كتاب كمك آموزشي را كه سطحش نسبت به كتابهاي درسي بالاتر است نيز مطالعه نمايد و چند روز بعد براي فلان آزمون نيز آماده شود و... و اين جاست كه بحث و جدل والدين به ويژه مادر با فرزند شروع شده، به اعصاب خوردي هر دو منجر مي گردد. حال اگر كودك از نظر هوشي زير متوسط باشد كه مشكلات صد چندان خواهد شد. حال بايد گفت، دانش آموزان بسيار مضطرب و پراسترس نيز با وجود پيشرفت درسي خوبي كه خواهند داشت به نوعي ديگر آسيب مي بينند. آنها به دنبال رقابت شديد كه گاهي ناخواسته ايجاد شده و گاهي جو مدرسه به ويژه اظهارات و توقعات زياد دبيران گرانقدر، آن را ايجاد مي كند، مي باشند و اگر معدلشان اندك كاهشي داشته باشد استرس و هيجانات رواني را در آنها ايجاد كرده، گاهي مجبور به ترك تحصيل مي شوند. پس نتيجه اينكه بهترين تيپ شخصيتي براي اين مدارس دانش آموزان گروه سوم هستند. اگر چه بهتر است براي ثبت نام فرزندان در مدارس مختلف نكات زير را همواره مدنظر داشته باشيم:
1- اين مطلب هميشه صادق است كه بهترين مدرسه نزديكترين مدرسه است. مدرسه نزديك محل زندگي كلي از استرسهاي شما و فرزندتان را كاهش خواهد داد و هر چه كودكان از خانه دورتر باشند به همان نسبت كنترل و نظارت كمتر و اضطراب شما بيشتر خواهد بود.
پس تا جايي كه امكان دارد او را در همان مدرسه نزديك منزلتان ثبت نام كنيد حتي اگر يك مدرسه دولتي و قديمي باشد.
2- اگر فرزند شما اغلب اوقات نگران، مضطرب و با استرس است و يا در انجام تكاليف درسي خيلي بيش از اندازه دقيق و منضبط است، از ثبت نام او در مدارس شاهد و... خودداري كنيد.
3- اگر فرزند شما خيلي خونسرد و بي خيال به ويژه در انجام تكاليف درسي مي باشد، از ثبت نام او نيز در اين مدارس پرهيز كنيد، زيرا اين شما خواهيد بود كه به جاي او بايد درس بخوانيد.
البته اين دو طيف از نظر فراگيران اگر در مدارس عادي هم كه باشند، مشكل خواهند داشت، ولي در مدارس خاص مشكلات آنها به مراتب بيشتر خواهد بود.
4- اگر فرزند شما براساس نتايج تستهاي معتبر روانشناختي و اظهارنظر كارشناسان علوم تربيتي و روانشناسي بايد در مدارس استثنايي تحصيل كند، بهتر است بپذيريد و نسبت به ثبت نام او اقدام نماييد.
5- براي ثبت نام در مدارس با شرايط خاص حتماً استعدادها، تواناييها، علايق و ساير مسايل شخصيتي آنها را مدنظر داشته باشيد و بهتر است قبل از ثبت نام با يك مشاور يا روانشناس مشورت نماييد.
6- اگر حين تحصيل در اين مدارس فرزند شما دچار علايم اضطرابي شد، حتماً براي بررسي و درمان، او را به يك مركز مشاوره ارجاع دهيد و با نظر مشاور در صورت نياز نسبت به تعويض مدرسه اش اقدام نماييد.
7- هيچ گاه سعي نكنيد خواسته هاي محقق نشده خودتان را در فرزندانتان جستجو كنيد. فقط اينكه شما بخواهيد و شما دوست بداريد، كافي نيست، بلكه علاقه، استعداد، هوش و... فرزندتان نيز مهم است.
8- سعي نكنيد از ثبت نام فرزندتان در اين مدارس براي كلاس گذاشتن، پز دادن و... استفاده كنيد.