آيا درآمد شوهر در تصميم به اشتغال زنان مؤثر است؟
در خانواده‌هاي ثروتمند و يا در خانواده‌هائي که درآمد حاصل از کار همسر، نيازهاي خانواده را برآورده مي‌سازد، کار زن به‌منظور رفع نيازهاي اوليه زندگي نمي‌باشد.
براي پاسخ به اين پرسش، بايد به خانواده‌ها از نظر درآمد که به سه گروه تقسيم مي‌شوند اشاره کرد:
1) خانواده‌هاي پردرآمد:
در خانواده‌هاي ثروتمند و يا در خانواده‌هائي که درآمد حاصل از کار همسر، نيازهاي خانواده را برآورده مي‌سازد، کار زن به‌منظور رفع نيازهاي اوليه زندگي نمي‌باشد. بنابراين با توجه به اين‌که مطلوبيت خانواده، با مصرف (کالاها و خدمات)، فراغت و تعداد بچه، افزايش مي‌يابد، اشتغال زن، ترکيب کالاي مصرفي خانواده را تغيير نمي‌دهد. در اين‌گونه خانواده‌ها، کار زن، کمتر بر مطلوبيت خانواده مي‌افزايد. در بعضي از خانواده‌ها، هزينه‌هاي مرتبط با کار زن، بيش از فايده آن است.
از اين‌رو در اين‌گونه خانواده‌ها ـ خصوصاً در جوامعي که حقوق زن (مادي و معنوي) محفوظ است ـ انگيزه زن براي کار کردن کاهش مي‌يابد، زيرا مطلوبيت حاصل از کار، کمتر از عدم مطلوبيت آن است، لذا زن ترجيح مي‌دهد که وقت بيشتري را به کار خانه اختصاص دهد. در جوامعي که حقوق زن کمتر مورد توجه است و براي کار خانگي هيچ اجباري در قانون پيش‌بيني نشده است، با وجود توانائي خانواده براي تأمين نيازهاي آن، زن وارد بازار کار مي‌شود هدف از کار در اين‌صورت مشارکت اجتماعي و بيمه در برابر حوادث غيرمترقبه مي‌باشد.
2) خانواده‌هاي فقير يا خانواده‌هاي با سرپرست زن
در اين خانواده‌ها، زن سرپرست خانواده بوده يا درآمد شوهر براي برآوردن نيازهاي اساسي کافي نيست. در اين صورت راهي جز اشتغال براي زن وجود ندارد. در اين‌گونه خانواده‌ها، هرچند ممکن است هزينه کار زن (عدم رسيدگي به فرزندان، به‌هم خوردن آرامش و ...) زياد باشد، ولي با توجه به اين‌که منافع آن زياد است، مطلوبيت حاصل از کار بيش از عدم مطلوبيت آن است و زن ناگزير به اشتغال تمام وقت مي‌باشد بديهي است که در تمام خانواده‌ها، تقسيم کار در خانواده، نقش مهمي در افزايش مطلوبيت خانواده دارد و همسر و فرزندان با همکاري در کار خانه مي‌توانند بار طاقت‌فرساي زندگي را از دوش زن بردارند.
3) خانواده‌ها با درآمد متوسط
در اين خانواده‌ها، نقش زن، در طول زندگي در تأمين نيازهاي مادي خانواده متفاوت است. در اوايل زندگي که خانواده پس‌انداز کافي ندارد درآمد زن نقش مهمي در افزايش مطلوبيت دارد؛ ولي اگر اوايل زندگي همراه با تولد فرزند باشد، همراه افزايش مطلوبيت ناشي از کار، هزينه‌هاي آن هم بالا مي‌رود. از اين‌رو براي افزايش مطلوبيت خانواده، تنظيم زمان تولد فرزندان (تعويق انداختن تولد فرزندان در صورت امکان و يا فاصله‌گذاري مناسب بين تولد فرزندان) مي‌تواند هزينه‌هاي ناشي از کار زن را کاهش دهد.
در اين‌گونه از خانواده‌ها که امکان استفاده از خدمتکار به علت پر هزينه بودن وجود ندارد، تقسيم کار خانگي بين زن و شوهر مي‌تواند مطلوبيت حاصل از کار کردن زن را افزايش دهد. هم‌چنين در اين خانواده‌ها مديريت درآمد، هزينه و پس‌انداز نقش مهمي در تغيير ميزان کار فراغت زن در طول زمان دارد. عدم وجود حمايت‌هاي مناسب اقتصادي براي زن و عدم امنيت نسبت به آينده (در صورت مواجهه با حوادث) يکي از مهم‌ترين دلايل اشتغال زن به‌رغم داشتن فرزند کوچک و ... است. در جوامعي که تأمين حقوق مناسب براي زنان خانه‌دار وجود دارد، امکان تصميم‌گيري بين کار ـ فراغت جهت افزايش مطلوبيت خانواده براي زنان فراهم است.
آيا براي کسب درآمد حتماً بايد به بيرون خانه رفت؟
با توجه به پيشرفت وسائل ارتباطي و پيشرفت تکنولوژي، در حال حاضر، تغييرات مهمي در جامعه ايجاد شده است. بسياري از آموزش‌ها از طريق وسائل ارتباط جمعي انجام مي‌شود. انواع آموزش از آموزش‌هاي هنري گرفته تا آموزش‌هاي پيشرفته به‌صورت‌هاي مختلف در دسترس است. بنابراين خانواده (زن) مي‌تواند به ميزان دسترسي به اين وسائل، از آموزش‌هاي مناسب (به‌صورت فيلم تلويزيوني، ويدئوئي، اينترنت و ...) بهره‌مند شوند.
زنان مي‌توانند با فراگيري تخصص‌ها، به هر ميزان که درس خوانده باشند، تخصص‌هاي مورد علاقه خود را فراگيرند و در منزل به اشتغال بپردازند. شايد تصور کنيد که در منزل فقط مي‌توان به کارهاي بافتني، خياطي و ... پرداخت، ولي اين‌گونه نيست؛ زنان با بالاترين درجه تخصص، مي‌توانند در منزل به کارهاي مختلف علمي، حسابداري، پژوهشي و غيره بپردازند. نه‌تنها زنان بلکه درصد قابل توجهي از افراد در کشورهاي پيشرفته، در منزل به کارهاي درآمدزا مشغول هستند. به‌عبارت ديگر، محل کار به خانه منتقل شده است. مشاغل آينده، بيش از هرچيز به ابتکار و خلاقيت بستگي دارد. از اين‌رو خانه مناسب‌ترين محل براي اين‌گونه فعاليت‌ها مي‌باشد.
امروزه امکان اشتغال و کسب درآمد زنان، بدون اين‌که مجبور باشند خانه را ترک و برنامه خود را مطابق نظر کارفرما تنظيم کنند، فراهم شده است. اين نوع کار، کاملاً انعطاف‌پذير بوده و زن مي‌تواند بين امور خانه، تربيت فرزندان و اشتغال، با توجه به شرايط خانواده، ترکيب مناسبي انتخاب کند. در کشور ما، وزارت کار، وزارت تعاون، جهاد سازندگي و برخي از سازمان‌هاي ذيربط، وجوهي را به‌صورت وام در اختيار اين‌گونه افراد قرار مي‌دهد.
منبع: ماهنامه اقتصاد خانواده/س