مسئوليت پايه هايى دارد كه بر آن استوار مى شود:
1- خداوند حكيم نعمت ها را بى جهت نمى دهد و بى جهت نمى گيرد و اين داده ها را ملاك برترى نمى شمارد. پس ناچار داده هاى او بازدهى مى خواهند و در اين بازدهى و در اين بازگرداندن و در اين كوشش هاست كه برترى ها تحقق مى يابند.
و مسئوليت از همين جا ريشه مى گيرد. هركس كه دارد مسئول است و هركس كه بيشتر دارد مسئوليتى بزرگ تر خواهد داشت.(1)
با همين توضيح، مفهوم مسئوليت و مقدار مسئوليت روشن مى شود. و همين كه مفهوم مسئوليت روشن شد دليل آن و مقام بازخواست كننده از مسئوليت ها هم مشخص مى گردد.
2- در وجود ما نعمت ها و سرمايه هايى هست كه بايد بارور شوند و بهره بياورند و راه بلند ما را سرشاركنند. در فاصله ي تولد و مرگ، ما اين سرمايه ها را از دست مى دهيم. مگر آن كه اين ها را به ثبت برسانيم و در جاى خويش مصرف كنيم. اين سرمايه ها اگر در راه هواها و حرف ها و جلوه ها مصرف شوند سودي نمى آورند؛ زيرا هواهاي دل و حرف هاى خلق و جلوه هاى دنيا باتلاق هايي هستند كه سرمايه ها را در خود فرو مى كشند و مى بلعند و هرگز سودى بر آن نمى افزايند.
3- بايد سرمايه ها را به جريان انداخت وگرنه احتكار است و بايد در راه حق و در راه درست به كار انداخت وگرنه اسراف است و زيان.
و اين همان درس كوتاه و پر مغز قرآن است كه مى گويد:
انا لله و انا اليه راجعون.(2)
ما براى خدا هستيم. از آن او هستيم. از آن او. نه براى هوس ها و حرف ها و جلوه ها... ما براى او هستيم و اين است كه به سوى او باز مى گرديم و داده ها را در راه او مى ريزيم.
ما براى او هستيم و او جهت حركت ما و هدف ما و بازگشت ماست.
هركس كه داراست؛ داراى نعمتى، ثروتى، قدرتى، همتى، فكرى و انديشه اي، داراى قلمى، قدمى، درمى... هر كس كه داراست مسئول است كه آنچه كه داشته كجا خرج كرده و براى چه مصرف كرده و به سوى كه بازگردانيده.

خلاصه

داده ها بازدهى مى خواهند.
سرمايه ها بايد سود بياورند.
آنچه از اوست بايد براى او باشد.
مسئوليت بر اساس اين پايه ها استوار است.

پي نوشت :

1- زير بناى مسئوليت همين دارايى است؛ هر چند بعضى آگاهى را زير بنا گرفته اند و مقدار مسئوليت را با آن سنجيده اند. اين دارايى بسيار وسيع تر از آگاهى است. كسى كه مى توانسته آگاه باشد و آگاه نشده مسئول است كه: هلا تعلمت. از او مى پرسد كه چرا آگاه نشده اى؟ اما از او نمى پرسند كه چرا توان نداشته اى و دارا نبوده اى؟ مى پرسند كه چرا استعدادها را به جريان نينداخته اى؟ اما نمى پرسند كه چرا استعداد نداشته اى؟ لتسئلن يومئذ عن النعيم.(تکاثر ، 8) داده ها و نعمت ها مسئوليت دارد.
2- بقره، 156

منبع: کتاب مسئوليت وسازندگي
/س