مرجئه نام فرقه اي است که در پايان نيمه اول قرن يک هجري پديد آمدند. لغت مُرجئه از مُرجِي به معناي تأخير افکنده مي آيد؛ بدين معنا که آنان کسي را که گناه کبيره مرتکب شده باشد مخلد در آتش نمي دانستند، بلکه کار او را به خدا واگذار مي کردند و به همين دليل مُرجئه نام گرفتند.
مُرجئه پس از خوارج به وجود آمدند و سؤال اصلي و اوليه شان اين بود که آيا مرتکب گناه کبيره در آتش مخلد خواهد بود يا نه، به دنبال اين سؤال از حدود ايمان به ميان آمدند و اينکه مؤمن کيست. آنان معتقد بودند که ايمان بر گفتار زباني و گفتار زباني بر عمل مقدم است و کسي که عملي نداشته باشد، اما ايمان داشته باشد رستگار خواهد بود.
اعتقاد آنان اين بود که اگر کسي ايمان داشته باشد و گناه کند ضرري نخواهد کرد و رستگار است، چنانچه اگر کافر عملي خوب را به جا بياورد، چون کافر است بهره اي از عمل خود نخواهد برد.
در مورد حکومت، عقيده اکثر آنان اين بود که امام، بايد از طائفه قريش باشد، اما بعضي نيز مي گفتند: هر که احکام قرآن و سنت رسول خدا را اقامه کند مي تواند امام مسلمين باشد.
مکتب اعتقادي مُرجئه براي امويان که از ارتکاب گناهان بزرگ در نهان و آشکار پروايي نداشتند، پناهگاه و مأواي خوبي بود. گفته شد که مُرجئه کار مرتکبين گناهان کبيره را به خدا واگذار مي کردند. آنان را در آتش مخلد نمي دانستند و براي اين سخن، آية 107 سورة توبه را دليل بر دعاي خود مي آوردند.
و آخرونَ مَرجَوْنَ لِاَمرالله، امّا يُعَذَّبُهُم و امّا يتوبُ عليهم و الله عليم‘’ حکيم.
ترجمه: برخي ديگر از گناهکاران آنهايي هستند که کارشان بر مشيت و خواست خدا موقوف است (بستگي دارد) که يا به عدل آنان را عذاب کند، و يا به لطف و کرم از گناهشان چشم بپوشد و خدا دانا و حکيم است.
از پيشوايان اين فرقه مي توان ابوحنيفه (پيشواي مذهب حنفي)، ابوشمر قدري و غيلان قدري را نام برد.
منبع: لغت نامه دهخدا به نقل از منتهي الارب و ملل و نحل شهرستاني
/س