اشاره

دوران جواني، زمان شکوفايي غرايز و هنگام رخ نمودن انحراف‏ها و آلودگي‏هاست و چنانچه زمينه‏هاي تاريک براي انحراف همانند فضاي تيره آن روز حجاز که حتي کهن‏سالان به گونه‏اي شرم‏آور در آلودگي به سر مي‏بردند وجود داشته باشد، خطر سقوط افزون مي‏گردد. با اين حال، محمدِ جوان هرگز تحت تأثير قرار نگرفت و چنان در درستي و راست‏گويي سرآمد شد که حتي دشمنانش، او را «امين» مي‏خواندند. او در بيست سالگي با شرکت در پيمان جوان‏مردي، از ستم‏ديدگان دادخواهي کرد و در 23 سالگي در ميان مردمي متعصب، با فرزانگي داوري کرد و با حفظ احترام همه گروه‏ها و شرکت دادن نمايندگان همه قبايل، حجرالاسود را در جاي خودش قرار داد.

جلوه پيامبري

آرامش و وقار از همان نوجواني در سيماي متفکر محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله موج مي‏زد. ابوطالب به قدري او را دوست داشت که هميشه مي‏خواست با او باشد و دست نوازش بر سر و رويش کشد. در دوازده سالگي، عمويش، ابوطالب او را همراه خود براي سفر تجارتي به شام برد. در ميانه سفر، ابوطالب به راهبي مسيحي به نام بُحَيرا برخورد. بحيرا هنگام ديدن محمد، از روي نشانه‏هايي که در کتاب‏هاي مقدس خوانده بود، با اطمينان دريافت که اين کودک، همان پيامبر آخرالزمان است. با اين حال، براي اطمينان بيشتر، او را به لات و عزّي ـ دو بت از بت‏هاي کافران مکه ـ سوگند داد که در آنچه از وي مي‏پرسد، جز راست و درست بر زبانش نيايد. محمد با ناراحتي گفت: «من اين دو بت را که نام بردي، دشمن دارم. مرا به خدا سوگند بده.» پس بحيرا يقين کرد که اين کودک همان پيامبر خداست و به ابوطالب سفارش بسيار کرد تا او را از شر دشمنانش به ويژه يهوديان حفظ کند؛ زيرا او در آينده، مأموريت بزرگي به عهده خواهد گرفت.

جلوه کارآمدي در سفر به شام

جلوه کارآمدي حضرت محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله در سفر دوم آن حضرت به شام در 21 سالگي رخ نمود. گرچه اين سفر بيشتر هدف اقتصادي داشت، کرامت انساني و آثار پيامبري او در آن بهتر نمايان شد. برخي از قرينه‏ها نشان مي‏دهد که اين سفرِ تجاري به پيشنهاد حضرت خديجه عليهاالسلام بوده است؛ زيرا وي با راست‏گويي، امانت‏داري و متانت محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله آشنايي داشت و به همين دليل، به ابوطالب گفت مايل است سرمايه‏اش را براي تجارت به او بدهد.
خديجه، غلام خود را نيز به همراه محمد فرستاد و او آنچه را در سفر از ايشان ديد، به خديجه گزارش کرد. محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله بيش از ديگراني که با مال خديجه عليهاالسلام تجارت مي‏کردند، از اين سفر تجاري سود به همراه آورد و همه اينها علاقه خديجه را به او افزون کرد.

عبادت و نيايش

در يکتاپرست بودن محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله پيش از دوره رسالت هيچ ترديدي وجود ندارد. آن حضرت، خداي يگانه را مي‏پرستيد و به آنچه عقل گواهي مي‏داد و فطرت الهي‏اش مي‏پذيرفت، عمل مي‏کرد. ازاين‏رو مي‏گويند آن حضرت به تنهايي، سکوت و تفکر در آفرينش علاقه داشت. در محافل گناه حاضر نمي‏شد. از گوشت حيواناتي که در پاي بت‏ها قرباني مي‏شدند نمي‏خورد و از بت‏ها نفرت داشت و مي‏فرمود: «هيچ چيزي را به اندازه بُت‏ها دشمن نمي‏دارم.» کوه نور و غار حرا را براي عبادت با خدا برگزيد و بيشتر در آنجا به سر مي‏برد و در هر نوبت اعتکاف مي‏کرد. عبادت را وظيفه بندگي انسان در برابر خدا مي‏دانست، نه براي پاداش يا هراس از چيزي. بنابراين، هنگامي که بعضي به آن حضرت گفتند: چرا اين همه عبادت مي‏کني؟ فرمود: «آيا بنده‏اي سپاس‏گزار و وظيفه‏شناس نباشم».

حمايت از ستمديدگان

محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله در پيمان جوان‏مردان حضور داشت و هميشه به آن افتخار مي‏کرد. اين پيمان که براي دفاع از مردي از قبيله بني‏زبيد، در برابر عاص بن وائل شکل گرفت، به همت بني‏هاشم و همراهي جمعي ديگر در خانه عبداللّه‏ بن جَدْعان بسته شد تا از هر ستم‏ديده‏اي در مکه دفاع کنند. تاريخ‏نگاران نوشته‏اند که اين پيمان، بهترين عهدي بود که ميان قريش ايجاد شد و به يادگار ماند. آن حضرت، همواره در حمايت از ستم‏ديدگان و ياري‏رساني به آنها مي‏کوشيد.

تعهد در برابر امانت

يکي از ويژگي‏هاي حضرت محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله آن بود که به حفظ امانت‏ها و پيمان‏ها اهتمام فراوان مي‏ورزيد؛ به گونه‏اي که مردم زمانه لقب «امين» را زيبنده او دانستند و حتي دشمنانش نيز در آن ترديد نکردند. همين روح بلندِ امانت‏داري آن حضرت سبب شد که همه طوائف، در نصب حجرالاسود، به داوري او خشنود شوند و اختلاف آنان به سادگي به پايان رسد. آن حضرت، هميشه بر اين ويژگي مهم تأکيد داشت و در ماجراي توطئه قريش براي کشتن آن حضرت که در نتيجه آن، به سوي غار ثور ره‏سپار شد و علي عليه‏السلام را به جاي خود خواباند، به وي سفارش کرد امانت‏هاي مردم را به صاحبانشان برگرداند.

اهتمام به کار

پيامبر اعظم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله از ابتداي زندگي به کار و تلاش و نيز کمک کردن به ديگران اهتمام داشت. او از سستي و بي‏کاري بيزاري مي‏جست و هيچ‏گاه در زندگي‏اش کار بيهوده‏اي نکرد و همواره در دعايش مي‏گفت: «خدايا! از بي‏کاري و تنبلي و زبوني به تو پناه مي‏برم.» همچنين همه را به کار تشويق مي‏کرد و مي‏فرمود: «خداوند، کارگر امين را دوست مي‏دارد».

راست‏گويي و وفاي به عهد

از ويژگي‏هاي رفتاري آدمي اين است که به راست‏گويي تربيت شود و به وعده‏هايش پاي‏بند بماند؛ يعني در گفتار، خلاف نگويد و در رفتار، به خطا نرود. راست‏گويي حضرت محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به گونه‏اي بود که شهره آفاق شد. حتي در دوران پيامبري، افراد کينه‏توزي چون ابوجهل به اين حقيقت اعتراف مي‏کردند و با وجود همه توطئه‏ها و تهمت‏ها، حاضر نبودند به وي نسبت دروغ‏گويي دهند.
منبع: ماهنامه گلبرگ
/خ