در بررسي و تحليل ريشه‏ها و عوامل پديدآورنده انقلاب اسلامي،جوانان به عنوان يکي از عناصر کارآمد و پايه هاي مستحکم اين‏بناي رفيع، جايگاهي ارزنده و پربها دارند. جواني تجلي‏گاه شور،حرکت، شجاعت، خستگي ناپذيري و استعداد است و همين ويژگي‏ها،جوانان را در رابطه‏اي تنگاتنگ با پديده انقلاب، که دگرگون‏کننده اوضاع و ارزش هاي يک جامعه است، قرار مي‏دهد.
اگرچه پيوند بين عناصر جوان يک مملکت و پديده انقلاب هرانقلابي که باشد طرفيني و متقابل است، اما با توجه به سخن مادر مقدمه که فقط جوانان را در رابطه با انقلاب اسلامي مورد توجه‏قرار مي‏دهد، بايد گفت: آن روز که نطفه انقلاب اسلامي در حال‏شکل‏گيري و تکامل بود، کسانيکه از رهبر و پيشواي آن انقلاب‏درباره ياران و سربازانش سوال کردند، امام( رحمت الله عليه ) آن‏ها را به‏کودکاني که هنوز در گهواره بودند، حواله نمود و همه ديدند که‏سال‏ها پس از آن، همان کودکان که جواناني برومند و پرشور ونشاط گرديده بودند، با قلب‏هايي سرشار از ايمان و آکنده ازبغض و نفرت نسبت‏به ستمگران و طاغوت‏ها، تا پاي جان ايستادگي‏کردند، صبوري و استقامت ورزيدند و خون خويش را نثار درختي‏نمودند که ميوه‏اش کام تلخ مظلومان و ستم چشيدگان تاريخ را،گوارا و شيرين مي‏ساخت.
از سوي ديگر، انقلاب اسلامي که ماهيتي ديني داشت و در رديف هيچ‏کدام از انقلاب‏هاي پيش از خود جاي نمي‏گرفت، بعد از پيروزي،همه ره‏آورد خود را هديه جواناني کرد که از ايمان و خستگي‏ناپذيري‏شان، انقلاب برآمده بود و از خون‏شان باليده و رشد کرده‏بود. مردم ستمديده سرزمين ما، به خصوص نسل جوان و توانمند، درچهره انقلاب خود، چيزي را مي‏جستند که پيش از آن، به وسيله‏حاکمان زر و زور و تزوير از آن‏ها دريغ شده بود. رژيم مزدور وامريکايي پهلوي جز به بردگي و سرسپردگي تام و بي‏چون و چراي‏مردم راضي نبود و در اين راه همه آن چه را که مي‏توانست مي‏کردو مي‏آزمود. نگاه داشتن مردم در فقر و بيچارگي ، و حذف‏دين به عنوان برنامه و نظام زندگي فردي و اجتماعي، از مهم‏ترين‏و اساسي‏ترين اين برنامه‏ها بود.
و البته اين کار، سهمگين‏ترين ضربه را متوجه قشر جوان و سازنده‏ما، مي‏ساخت. نسلي که مي‏بايست روح بي‏قرار و زندگي ساز جامعه‏باشد، روز به روز در غفلت و بي‏خبري بيشتر فرو مي‏رفت و همزمان‏دين و دنيايش فداي قدرت طلبي و زياده خواهي حاکماني مي‏شد که‏لياقت‏سرپرستي مردم را نداشتند و مزدور بيگانگان و ظالمان‏روزگار بودند.
بعد از پيروزي انقلاب، در پرتو شناخت عميق و درک همه جانبه‏امام( رحمت الله عليه ) از نيازهاي واقعي انسان و فهم دقيق ايشان از حالات وروحيات جوانان، اين قشر ارجمند و عزيز بيش از همه وقت، درکانون توجه رهبران و شخصيت‏هاي بزرگ انقلاب، به خصوص شخص امام،واقع شدند. رهبر انقلاب، در هر مقطعي از نهضت و بعد از آن،جوانان را به مطالبي که براي آن ها جنبه حياتي داشت، توجه‏مي‏دادند و با نظر به شرايط هر دوره، از انديشه‏هاي تابناک وخدايي خويش، شعله‏هايي راهنما و هدايت‏گر، پيش روي آن‏هامي‏افروختند. و اين بدان جهت‏بود که انقلاب، که با جان نثاري وشکيبايي هزاران انسان والا و شايسته به دست آمده بود و دستاوردشگرفي به نام جمهوري اسلامي داشت، خداي نخواسته دچار انحراف وکجروي نشود و از مسير اصلي خود که بر بستري از معنويات قرارگرفته بود ، خارج نگردد.
بر شمردن توصيه‏هاي معنوي امام( رحمت الله عليه ) به جوانان، فرصتي بيش ازاين مي‏طلبد و بيان و توضيح يکايک آن‏ها در توان اين مقاله‏نيست. قصد ما گشت و گذار در نکات پر ارجي است که آن جناب برآن‏ها تاکيد داشته است; تاکيدي که با توجه به شخصيت امام که‏اغراق و زياده‏گويي را برنمي‏تابيده، در حقيقت‏بر ارزشمندي آن‏موارد دلالت دارد:

فرصت پاک زيستن

خداوند تهذيب نفوس انسان‏ها را هدف نهايي رسولان و پيامبران‏خويش قرار داد و آنان را برانگيخت تا پاسبان حريم دل‏هاي‏خداجو و خداخواه آدميان باشند و آنان را از دشمني‏ها و حيله‏هاي‏شيطان قسم خورده، بيم دهند. پيراستن نفس از بدي‏ها و آراستن‏آن به مکارم اخلاق، در آن درجه از اهميت قرار دارد که خداوندبعثت انبياء را براي اين امر شريف، نعمتي بزرگ مي‏شمارد و به‏عطاي آن، بر بندگان خويش منت مي‏گذارد. که فرمود: «لقد من‏الله علي المومنين اذ بعث فيهم رسولا من انفسهم يتلوا عليهم‏آياته و يزکيهم و يعلمهم الکتاب و الحکمة و ان کانوا من قبل‏لفي ضلال مبين; خداوند بر مومنان منت نهاد که در ميانشان‏پيامبري از خودشان برانگيخت که آياتش را بر آن‏ها بخواند وپاکشان دارد و کتاب و فرزانگي به آن‏ها بياموزد، اگرچه پيش ازاين در گمراهي آشکار بودند.»(آل عمران، 164)
امام خميني(رحمت الله عليه) رهبر بي‏نظير قرن، که از انديشه‏هاي والا و آگاهي‏به حقايق عالم پر رمز و راز از معنا، برخوردار بود، همچون‏خلفاء صالح خويش همان راه و هدفي را پي گرفت که آنان در پي‏تحقق و به سامان رساندن آن از هيچ زحمت و مشقتي روي گردان‏نبودند. قلم و بيان امام( رحمت الله عليه ) جان‏هاي واله و شيفته حق و قلب‏هاي‏تشنه معرفت را نشانه مي‏گرفت و تربيت الهي انسان را جستجومي‏کرد. او درس درست زيستن و شايسته مردن را به مخاطبان خويش‏مي‏آموخت و فکر و انديشه‏شان را به نور معارف خداوندي نوراني‏مي‏ساخت.
از همه بيشتر و پيش‏تر، جوانان که به تعبير امام( رحمت الله عليه ) «به افق‏ملکوت نزديک‏ترند» به عرصه وارد شدند و خود را بي‏مهابا به دست‏نوازشگر نسيم‏هاي کلام و نوشتار او سپردند و جان و روان خويشتن‏را پاکي و طهارت بخشيدند. امام( رحمت الله عليه ) دوران جواني را دوران‏سرنوشت و ارجمندترين دوران حيات انسان بر روي کره خاکي،مي‏دانست. و به همين جهت، بر خودسازي و خويشن‏باني جوانان‏تاکيد بسيار مي‏ورزيد و جواني را بهترين فرصت‏براي بيدار شدن‏از خواب‏هاي شيطاني غفلت و پرداختن به امور معنوي ترسيم مي‏کرد.
در انديشه امام(رحمت الله عليه) عنصر بيداري، که عارفان از آن به «يقظه‏»تعبير مي‏کنند و آن را اولين گام موثر در سلوک مي‏دانند، نقشي‏بس حساس و آينده ساز دارد; و اگر اين نقش مهم، به هر دليلي‏ايفا نگردد و فرصت آن بگذرد، آينده‏اي تاريک و ظلماني، همراه‏با تاسف و تباهي، به خصوص براي جوانان، به بار خواهد آورد: «هان اي عزيز! از خواب بيدار شو.
از غفلت تنبه پيدا کن و دامن همت‏به کمر زن و تا وقت است،فرصت را غنيمت‏شمار و تا عمر باقي است و قواي تو در تحت تصرف‏تو است و جواني برقرار است و اخلاق فاسده بر تو غالب نشده وملکات رذيله بر تو چيره نگرديده، چاره‏اي کن و دوايي براي رفع‏اخلاق فاسده و قبيحه پيدا کن و راهي براي اطفاي نائره شهوت وغضب پيدا نما.»
به عقيده امام بزرگوار، به دو دليل مهم، جواني تنها فرصت دست‏يافتن به سعادت ابدي و تزکيه شدن از مفاسد اخلاقي مي‏باشد: دليل‏اول: جواني عبارت است از دوران قدرت و توانايي; دوران به‏انجام رساندن امور مشکل و به ظاهر نشدني. دوراني است که اراده‏انسان بيشتر از ديگر دوران‏هاست. چرا که در کودکي و نوجواني‏هنوز از اراده‏اي که به تکامل رسيده باشد، خبري نيست و در دوران‏پيري همان اراده و قدرت روحي، رو به ضعف و کاستي مي‏گذارد وانسان را بي‏چاره و ناتوان مي‏سازد. بنابراين، ريشه کن کردن‏بدي‏هاي نفساني و ايستادگي نمودن در برابر وسوسه‏هاي رنگارنگ‏شيطان، در اين دوران راحت‏تر و امکان‏پذيرتر است: «شما جوان‏ها مي‏توانيد . قدرت داريد. قدرت جواني داريد...
هرچه سن شما اضافه بشود و هر قدمي که برداريد و برداريم به‏طرف آخرت، آن چيزهايي که منافي است‏با سعادت انسان، زيادمي‏شود. قدرت هم کم مي‏شود... هرقدر در جواني مهذب شد، شده; اگردر جواني خداي نخواسته مهذب نشد، بسيار مشکل است که در زمان‏کهولت و پيري که اراده ضعيف است و دشمن قوي، کاري از پيش‏برود.»
دليل دوم: جواني دوران پاک زيستن و زلال بودن است و جوان بيشتراز ديگران در جستجوي ارزش‏ها و کمالات انساني خود را به اين‏در و آن در مي‏زند و در طلب سعادتي که رسولان الهي آن را وعده‏داده‏اند، راه‏هاي دشوار و سخت پيماي حيات را، زير گام‏هاي خودهموار مي‏سازد. خصلت‏هاي بي‏مثال در اين دوران تجلي مي‏کند وميدان غالب شدن بر شيطان‏هاي جني و انسي در اين فرصت، گسترده‏مي‏گردد.
انگيزه‏هاي فساد و روي آوردن به کارهاي ناصواب، در جوانان‏بسيار اندک است و بر عکس گرايش به خوبي‏ها و اعمال شايسته ومقبول، که همگون با طبيعت پاک و الهي آن‏هاست در آن‏ها جلوه‏اي‏خاص دارد. و همين وضع است که جواني را به عنوان فرصتي بي‏بديل،مورد توجه قرار مي‏دهد:
«[در جواني] قوت شما زياد است و شيطان در شما ضعيف. وقتي سن‏شما زياد شد، قواي شما ضعيف مي‏شود و شيطان در شما قوي. آن‏وقت ديگر نمي‏توانيد. شکست مي‏خوريد. الان بايد خودتان را تهذيب‏کنيد.»
از آن جا که شيطان از آدم و فرزندان او کينه‏اي ديرينه به دل‏دارد و در پيشگاه خداوند قسم ياد کرده است که: «و لاغوينهم اجمعين الا عباد منهم المخلصين‏»(حجر، 39 و 40)
بنابراين راه‏هاي گوناگوني را براي ورود به ساحت روح و جان‏انسان مي‏آزمايد و هر کسي را به گونه‏اي خاص و مناسب با روحيات‏او، با وسايل مختلف به وسوسه مي‏اندازد و مي‏فريبد. و در اين‏راه از اندک کوششي دريغ نمي‏کند. اصلا کار شيطان جز اين‏نمي‏تواند باشد. يعني انداختن وسوسه گناه و معصيت در دل‏انسان‏ها و دورکردن آن‏ها از درگاه لطف و عنايت پروردگار. يکي‏از روزنه‏هاي ورود شيطان به قلب و روح افراد جوان، افکندن تخم‏غفلت و بي‏خبري در دل آنها و دل خوش نمودنشان به روزگار پيري،که به غلط دوران خودسازي و بازگشت‏به سوي خداوند نام گرفته،مي‏باشد. شيطان به جوانان چنين تفهيم مي‏کند که جواني فرصت‏شادزيستن و بهره بردن از لذت‏هاي دنيايي و کام گرفتن از روزهايي‏است که اگر از کف انسان بروند هرگز باز نمي‏گردند. به بيان‏امام( رحمت الله عليه ) : «شيطان به شما مي‏گويد، جوانيد و در اين فصل جواني‏وقت تمتع و لذات است. اکنون مطابق شهوات خود رفتار کن. ان‏شاء الله در اواخر عمر راه توبه و باب رحمت‏خداوند باز است وخداوند ارحم الراحمين است.» پر واضح است که اين وعده شيطان،وسوسه‏اي بيش نيست و همانند ديگر وسوسه‏هاي او، بي‏بنياد ودروغين مي‏باشد. اعتماد کردن به ايام عمر و طمع نمودن به‏روزگار پيري براي اصلاح شدن و تقوي پيشه کردن، دور از عقل ونشانه کم خردي است. علي‏عليه‏السلام فرمود: «هيچ فريبي چون‏اعتماد به ايام نيست.»
ايام جواني، و نيروهاي نهفته شده در جوانان، آنان را قادرمي‏سازد که به انجام کارهاي بزرگ و برداشتن قدم‏هاي بلند درتربيت و اصلاح خويش و رسيدن به جوار پروردگار، همت گمارند وروح و قلب خود را که همانند آينه صاف و سيقلي است‏به زينت‏توصيه‏ها و نصيحت‏ها بيارايند و بدانند که آن‏ها به سبب‏نزديکي‏شان به ملکوت و ضعيف بودن انگيزه‏هاي فساد، آمادگي ولياقت فزون‏تري براي پاک ماندن و آراسته شدن به ملکات و فضايل‏اخلاقي دارند.
قلب انسان نقطه‏اي سپيد و نوراني است که اگر در معرض کدورت‏هاي‏گناه واقع گردد به تدريج‏سياه و ظلماني مي‏شود و از صافي و صفاي‏اصلي خود دور مي‏افتد. هرچه انسان به پيري و دوران ازکار افتادگي قواي روحي و جسمي نزديک مي‏شود، اگر در انديشه آن‏سياهي‏ها نباشد و بر عکس هر روز بر آن‏ها بيفزايد، در اين صورت‏هم ريشه گناهان در جان او استوارتر مي‏شود و هم قدرت و اراده‏او کارآيي خود را از دست مي‏دهد: «جوانان متوجه باشند و گول‏وسوسه‏هاي نفساني و شيطاني را نخورند. مرگ به جوانان و پيران‏به يک اندازه نزديک است. کدام جوان مي‏تواند اطمينان حاصل کندکه به پيري مي‏رسد و کدام انسان از حوادث دهر مصون است. حوادث‏روزانه به جوانان نزديک تر است.»

گريز از گناه

انسان هميشه با افکار دروني و وسوسه‏هاي شيطاني محاصره شده‏است. وسوسه‏هاي شيطان انسان را به وادي اغواء ، اضطراب و رنج‏هاي متعدد روحي مي‏اندازد. براي رهايي يافتن از اين مهلکه‏هاچاره‏اي جز گريختن از دست رس شيطان و پناه جستن در سايه عنايت‏خداوند، نيست.
راه گريز از شيطان اين است که فرد به آداب ديني ارج بنهد وقلب و جوارح خود را پاسداري کند و وظيفه خويش را در اوامر وتکاليف، و نهي از منکر ادا نمايد و نسبت‏به سرنوشت‏خود نگران‏و حساس باشد.
وظيفه همه انسان‏ها، به خصوص جوانان که بيشتر در معرض تهاجمات‏وسوسه‏هاي شيطان واقعند، ايجاب مي‏کند که بر حفظ و حراست ازاعضا و اندام خود تاکيد و مداومت داشته باشند و در همه حال‏نگران ورود شيطان و تجاوز او به حريم روح و قلب خود باشند.
(در اين قسمت مقداري از مطلب افتاده است‏به اصل مجله مراجعه‏کنيد!!)
جسمي که به شما سپرديم اين گونه بود؟ ديگر اعضا و جوارحي که‏در اختيار شما قرار داديم، چنين آلوده و کثيف بود؟ در مقابل‏اين سوال‏ها چه جواب خواهيد داد.»

زهد ورزي مطلوب

اشتغال به امور معنوي و سرگرم شدن به واجبات و مستحبات،بسياري را از صحنه کار و زندگي دور مي‏سازد. اين دسته از اشخاص‏انديشه‏اي جز خود و پرداختن به خويشتن ندارند. همراه شدن بامردم و درگيري با فعاليت‏هاي اجتماعي را بر نمي‏تابند و خود راتافته‏اي جدا بافته مي‏دانند. و اين همان چيزي است که در مسيحيت‏به آن «رهبانيت‏» نام مي‏دهند و اصلا مطلوب شريعت متکامل و همه‏سونگر اسلام نيست. پيامبر(ص) فرمود: «لا رهبانية في الاسلام‏» اسلام ديني جامع گرا و زندگي گراست.
تعليمات جامع و همه جانبه اسلامي در مسائل اجتماعي، اقتصادي،سياسي، اخلاقي براساس محترم شمردن زندگي و روي آوردن به آن‏است، نه پشت کردن به آن. بر جوانان فرض است که از روي علم وآگاهي به وادي معنويات وارد شوند و ناپختگي دوران جواني را باآموختن از تجربه و علم سالکان و واصلان حقيقي، متکامل و پربارسازند، که در اين راه خطرها و عقبه‏هاي سخت، و دزدان بي‏شماروجود دارد، و شيطان با چهره‏هاي گوناگون در برابر انسان رخ‏مي‏نماياند. شيطان به روح جوان نفوذ مي‏کند و او را با زنجيرتعبد و زهدورزي دربند مي‏کشد.
دوري گزيدن از مردم را پيش چشم او زيبا مي‏سازد و رها کردن خلق‏و بي‏تفاوت بودن در قبال رنج‏ها و سختي‏هاي بندگان خدا را براي‏او کاري شايسته و مرضي پروردگار جلوه مي‏دهد. البته اين نکته‏را هم بايد اضافه کرد که گاه سرگرمي به امور اجتماعي چنان شخص‏را دل مشغول مي‏سازد که از امور معنوي و وظايف عبادي‏اش بازمي‏ماند و ادامه سلوک الي الله را براي او ناممکن مي‏کند. پس‏انساني که هم دغدغه خود را دارد و هم نگران وظيفه خود در قبال‏مردم و اجتماع است‏بايد جانب هر دو را نگه دارد و به خاطر يکي‏ديگري را رها نکند. امام( رحمت الله عليه ) در وصيت‏خود به فرزندش، سيد احمدخميني، چنين مي‏گويد: «و تو اي فرزندم!از جواني خود استفاده کن و با ياد او جل و علا و محبت‏به‏او و رجوع به «فطرت الله‏» بزي و عمر را بگذران و اين يادمحبوب هيچ منافات با فعاليت‏هاي سياسي و اجتماعي در خدمت‏به‏دين او و بندگان او ندارد. بلکه تو را در راه او اعانت مي‏کند.
ولي بدان که خدعه‏هاي نفس اماره و شيطان داخلي و خارجي بسياراست و چه بسا انسان را به اسم خدا و اسم خدمت‏به خلق خدا، ازخدا باز مي‏دارد و به سوي خود و آمال خود سوق مي‏دهد.»

بازگشت‏به خدا

نخستين مرحله در رسيدن به سلامت روح و گام برداشتن به سوي لقاءپروردگار «توبه‏» است. توبه، يعني بازگشت‏به خدا، عرش و پاي‏گاه ايمان است. بيماري‏هاي نفساني و رنج‏هاي کشنده روحي ازرهگذر توبه درمان‏پذير و اصلاح شدني است. «رسول خدا فرمود: شمارا خبر دهم که بيماري و درمان شما کدام است؟ گفتند: آري، يارسول الله. پس فرمود: بيماري‏تان گناهان است و درمان‏تان، توبه‏است.»
توبه، با چنين مفهومي عبارت است از بازگشت و پشيماني انسان ازگناه و انحراف، و اين اولين منزلي است که سالک الي الله‏بايد از آن بگذرد، تا به مقام قرب پروردگار نايل گردد. توبه وبازگشت‏به سوي خداوند داراي ماهيتي است که آن را به گونه‏اي‏خاص با جوان و دوران جواني پيوند مي‏دهد. استاد شهيد مطهري‏درباره ماهيت توبه مي‏گويد: «توبه عبارت است از عکس العمل‏نشان دادن مقامات عالي و مقدس روح انسان عليه مقامات داني وپست و حيواني انسان. توبه عبارت است از قيام و انقلاب مقدس‏قواي فرشته صفت انسان عليه قواي بهيمي صفت و شيطاني صفت‏انسان. اين ماهيت توبه است.» با توجه به چنين تعريفي ازماهيت توبه يک نکته ارجمند مفهوم مي‏شود و آن اينکه عنصري به‏نام اراده و قوت روح در به ظهور رساندن توبه نقش تعيين کننده‏دارد. و اگر به هر دليل قواي انسان رو به ضعف و سستي نهاده‏باشد و اراده انسان نتواند به وظيفه خود آن گونه که بايد، عمل‏نمايد رسيدن به يک توبه واقعي و درست‏بسيار مشکل و دور ازدسترس خواهد بود.
به همين دليل دوران جواني که دوران تجلي قوت و قدرت و اراده‏است، بهترين فرصت‏براي يک انقلاب دروني و ازگشت‏به فطرت پاک‏الهي، مي‏باشد. در نظرگاه بلند و متعالي امام( رحمت الله عليه ) ايام جواني‏«بهار توبه‏» است چرا که در اين دوران بار گناهان سبک‏تر است‏و کدورت‏هاي قلبي و ظلمات باطني در حداقل قرار دارد و شرايطتوبه فراهم است: «بهار توبه جواني است که بار گناهان کمتر وکدورت قلبي و ظلمت‏باطني ناقص‏تر و شرايط توبه سهل‏تر و آسان‏تراست. انسان در پيري حرص و طمع و حب جاه و مال و طول املش‏بيشتر است. پس اي عزيز! هرچه زودتر دامن همت‏به کمر زن و عزم‏را محکم و اراده را قوي کن و از گناهان تا در سن جواني هستي‏يا در حيات دنيايي مي‏باشي توبه کن و مگذار فرصت‏خداداد ازدستت‏برود و به تسويلات شيطان و مکايد نفس اماره اعتنا مکن.»نکته مهم ديگري که جوانان سالک الي الله بايد بدان متوجه‏باشند، شرايط و خصوصيات توبه است. در اين باره گفتني‏هاي بسياروجود دارد. نکته مهم‏تر اين است که: توبه در حقيقت‏يک حالت‏روحي و رواني است. يعني از مقوله لفظ نيست. کلماتي از قبيل‏«استغفر الله ربي و اتوب اليه‏» و «اتوب الي الله‏» خودتوبه نيستند تا کسي گمان کند که تنها با گفتن اين جملات توبه‏کرده و بايد منتظر قبول خداوند باشد. بلکه اين الفاظ بيان‏گرتوبه و بازگشت انسان‏اند، نه خود توبه. تا وقتي که پشيماني ازگناه و عزم بر ترک معاصي در اعماق روح انسان رسوخ نکند، گفتن‏«استغفر الله ربي و اتوب اليه‏» آن هم هزار دفعه، مشکلي راحل نمي‏کند و گرهي از کار فروبسته نمي‏گشايد: «توبه يک امري‏نيست که انسان با لفظ «اتوب الي الله‏» کارش درست‏بشود.
ندامت است. اين ندامت‏به اين زودي‏ها نمي‏آيد براي اشخاص که‏پنجاه سال غيبت کرده، پنجاه سال فحش داده. او ديگر سقوط کرده‏در کفر و غيبت. او نمي‏تواند. او تا آخر عمر مبتلاست.»

در محضر قرآن

خداي بزرگ، قرآن را براي راهنمايي و هدايت‏بشر نازل فرمود وانسان‏ها را آموخت که به آن تمسک جويند و از آيات پر بارش‏بياويزند و اين چنين خود را از پستي‏ها و رذالت‏ها پاک کرده،در بارگاه قدس پروردگار که سراسر نيکويي و طهارت است، جاي‏گيرند. بر همه ما حکم است که قرآن را به متن زندگي عادي وروزمره خود وارد سازيم و آن را ميزان سنجش اعمال و گفتار خويش‏قرار دهيم، و با نور کاستي ناپذيرش جاده سنگلاخ زندگي را پيش‏روي خود هموار و روشن نمائيم. علي عليه السلام فرمود: «هر کس‏سخن خدا را راهنماي خود سازد، به بهترين راه رهنمون گردد.»
يکي از ويژگي‏هاي منحصر به فرد قرآن، جواني، تازه گي و نشاطدائمي آن است. گذشت ايام بر آن تاثير نمي‏گذارد و معارف‏وحياني آن کهنگي نمي‏پذيرد، به همين دليل انسان فهيم صاحب‏انديشه هر بار که به قرآن مراجعه مي‏کند، پيش روي خود معاني‏تازه و نکات ناب و ارزنده مي‏يابد و از مکرر خواندن آن و تفکربسيار پيرامون آيات، خسته و ملول نمي‏شود. امام علي بن موسي‏عليه السلام در پاسخ شخصي که پرسيده بود: چرا قرآن با تکرارمطالعه و تلاوت کهنه نمي‏گردد، فرمود: «خداوند قرآن را براي‏همه زمان‏ها و براي همه انسان‏ها قرار داد، پس قرآن در هر زماني‏جديد و نزد همه انسان‏ها تازه است.»
جوانان وظيفه دارند که پيوند معنوي خود را با قرآن محکم وابدي سازند و جواني خود را با طراوت و تازه‏گي آيات حيات بخش‏و زندگي ساز آن، جلوه‏اي الهي ببخشند و با تدبر و انديشه درآيه آيه آن کتاب سترگ، و تفکر در قصه‏ها و حکايت‏هاي عبرت‏آموز وحکمت آميزش به جست و جوي معناي اصيل حيات برخيزند و بابهره‏گيري از قدرت و توانايي خود، جاده ناهموار زندگي را تارسيدن به سرمنزل مقصود که همان لقاء الله است، در پرتونورافشاني قرآن بپيمايند. قلب‏هاي نوراني و به دور از تصرفات‏شيطاني جوانان، آماده‏گي بيشتري براي پذيرش معاني بلند قرآن،در اختيار آنان مي‏گذارد و استعداد آن‏ها براي قرار گرفتن درمسير هدايت قرآن و ورود به جرگه «اهل الله و خاصته‏» از همه‏شکوفاتر و آماده‏تر است: «در حديث است که در کسي که قرآن رادر جواني بخواند، قرآن با گوشت و خونش مخلتط مي‏شود. و نکته‏آن، آن است که در جواني اشتغال قلب و کدورت آن کمتر است. ازاين جهت قلب از آن بيشتر و زودتر متاثر مي‏شود و اثر آن نيزبيشتر باقي مي‏ماند.»

دوست‏بد، آفت جان

معاشرت با دوستان و رفقا، و همنشيني با بندگان خدا، طبيعي‏زندگي و جزو ضروريات حيات اجتماعي هر انساني است. حس دوست‏يابي‏و همدم شدن با کسي که بتواند آدمي را از رنج تنهايي برهاند،در دوران جواني پرجوش‏تر از هر زمان ديگر خودنمايي مي‏کند و شخص‏را به جستجوي ياري و رفيقي به اين جا و آن جا مي‏اندازد. باتوجه به اهميت و حساسيت اين گرايش، در فرهنگ مکتوب و شفاهي‏اسلامي ما، سفارش‏ها و توصيه‏هاي فراواني در اين باب شده است وروايات متعددي درباره دوستي و اخوت، و شرايط دوستان، ازپيشروان مکتب به دست ما رسيده است. اهميت قضيه از آن جاست که‏دوستان و رفيقان در تربيت روحي و اخلاقي انسان، و شيوه سلوک‏فردي و اجتماعي، بيشترين تاثير و کارايي را دارا مي‏باشد.
دوستان از يکديگر متاثر مي‏شوند و بر يکديگر اثر مي‏گذارند.
صفات و خصوصيات اخلاقي خويش را به ديگري انتقال مي‏دهند و سعادت‏و شقاوت همنشينان خود را، با کردار و گفتار، سامان مي‏بخشند.
سخن تمام اين‏که: هر کس را به وسيله دوستان او مي‏شناسند و ارزش‏و قدر او را با توجه به رفيقانش سنجش مي‏کنند: «... فان‏الصاحب معتبر بصاحبه.»
دوستي و همنشيني با ديگران، همچون هر کار مهم ديگري، شرايط ولوازمي دارد که بر شمردن همه آن‏ها در حد اين گفتار نيست. امااين نکته را نبايد فراموش کرد که همه اشخاص، به خصوص جوانان‏که در دوران جواني تمايل شديد به دوستي و رفاقت‏با هم سن وسالان خود دارند، بايد در گزينش مصاحبان خود، وسواس به خرج‏دهند و به هر بهانه‏اي باب مراوده و رفت و آمد با افراد رانگشايند، چرا که يک غفلت و ندانم کاري هرچند به ظاهر بي‏اهميت‏مي‏تواند يک عمر بيچاره‏گي و ندامت‏به بار آورد. جوانان به علت‏شرايط روحي و رواني خاص، و به خاطر وجود استعداد قبول وپذيرش، بيشتر از ديگران تحت تاثير واقع مي‏شوند و قلب‏هاشان‏آسان‏تر کردارهاي زشت و زيبا را پذيرا مي‏گردد. پس بر آن‏ها لازم‏است از دوستي با بدکاران و صاحبان انديشه‏هاي گناه‏آلود ومنحرفانه بپرهيزند و خود را، خداي ناکرده، به راحتي به دام‏تباهي و سرنوشت‏بد و تاريک نيفکنند. به تعبير مولانا جلال الدين‏رومي، يار بد، بدتر بود از مار بد چرا که: مار بد تنها تو را بر جان زند يار بد بر جان و بر ايمان زند
آري، ايمان بزرگ‏ترين سرمايه زندگي يک انسان مسلمان است. و به‏هر قيمتي بايد از آن پاسداري و محافظت کرد. ذبح کردن ايمان‏در مسلخ دوستي‏هاي فساد انگيز و ايمان برانداز، خسارتي است که‏جبران آن گاه امکان ناپذير است. بنابراين، شرط عقل، دوستي‏نکردن با گناه کاران و بد گوهران، و از آن سو، همنشين شدن بابندگان صالح و پرهيزکار خداوند است; کساني که نظر کردن به‏صورت آن‏ها عبادت است و چهره‏شان ياد خدا و قيامت را در نگاه‏انسان زنده مي‏سازد. شيطان، گاهي با وسيله ايمان به سراغ جوان‏ها مي‏رود و به آن‏ها چنين القا مي‏کند که: «تو ايمان محکمي‏داري و به راحتي تحت تاثير بدي‏هاي ديگران قرار نمي‏گيري.» وبدين سان آن‏ها را مي‏فريبد و زمينه دوستي‏هاي ناروا را فراهم‏مي‏کند.
پس همه ما بايد در امر دوستي و دوستي‏يابي هر چه مي‏توانيم حساس‏باشيم و به بهانه‏هاي شيطاني تن ندهيم و به ايمان خود غره‏نشويم، که در غير اين صورت هيچ تضميني براي سلامت روح ما ونيفتادن به دام روابط بي‏ثمر و مضر وجود نخواهد داشت: «هرخلق زشت و زيبايي در قلب جوان بهتر داخل مي‏شود و شديدتر وزودتر از آن متاثر و منفعل مي‏گردد. و بسيار اتفاق مي‏افتد که‏حق يا باطل، يا زشت و زيبا را به مجرد معاشرت با اهل آن، بدون‏دليل و حجت قبول نمايد. پس بر جوان‏ها لازم است که کيفيت معاشرت‏و موانست‏خود را ملتفت‏باشند و از معاشر بد اجتناب کنند،گرچه دل آن‏ها محکم به ايمان باشد، بلکه معاشرت با تباهکاران واهل خلق و عمل بد براي نوع طبقات ضرر داردو هيچ کس نبايد ازخود مطمئن باشد و به ايمان يا اخلاق و اعمال خود مغرور گردد.»

پيروزي آري، غرور نه

جواني عرصه تلاش و تکاپو، و دست‏يازيدن به کارهاي سترگ وارزشمند است. قدرت و نيروي جواني، جوانان را به وارد شدن درجريان پر خروش زندگي، که آکنده از کاميابي‏ها، ناکامي‏ها،اضطراب‏ها و اميدواري‏هاست، برمي‏انگيزد و دل آن‏ها را براي‏مقابله با دشواري‏ها و موانع موفقيت گرم مي‏سازد و همين امرباعث‏بروز پيروزي‏ها و موفقيت‏هاي بزرگ و فخرآميز براي آن‏هامي‏شود. پيروزي‏هايي که آفتي به نام «غرور و خودبيني‏» به‏همراه دارد و اگر اين آفت از بين نرود، ناکامي و شکست‏حتمي رابه بار خواهد آورد. غرور و خودپسندي از وسوسه‏هاي شيطان است که‏نگاه انسان را از خداي بزرگ باز مي‏گيرد و آن را متوجه نفس اومي‏کند. دوران جواني فرصت‏هاي بيشمار پيروزي و کسب افتخارات رابه ارمغان مي‏آورد:
موفقيت در مسابقات ورزش و کسب امتيازات بالا در المپيادهاي‏گوناگون و مانند آن، طعم خوش و گواراي پيروزي رادر کام‏جوانان ما خوش آيند و ماندني مي‏سازد و اين همه اگر انسان رااز ياد خدا، که هرچه هست از اوست، غافل سازد، اعث‏سقوط انسان‏و بي‏ارزش شدن آن ظفرمندي‏ها مي‏شود. آري آنان که ايمان دارند،همه خوبي‏ها را از لطف و توجه پروردگار خويش مي‏دانند وکاميابي‏ها و شهرت‏ها ايشان را به وسوسه‏هاي شيطاني گرفتارنمي‏سازد و آفت غرور و خودبيني کارهايشان را بر باد نمي‏دهد.
که: «من اعجب بعمله، احبط اجره‏» و امام( رحمت الله عليه ) مي‏فرمايد:
«توجه‏کنيد که غرور پيروزي‏ها و جوانمردي‏ها در قلب شما رخنه نکند که‏اين مرض نفساني از دام‏هاي شيطان است که بندگان خدا را از توجه‏به او باز مي‏دارد و از مکايد نفس اماره بالسوء است که انسان‏را به شرک و عبوديت‏بت‏ها و خصوص مادر بت‏ها که بت نفس است،مي‏کشاند. وقتي براي اسلام کار مي‏کنيم بايد به طوري مهذب باشدکه اگر خداي نخواسته کارها با خودخواهي و غرور همراه شد، مبداشکست انسان است. بايد اتکال به خدا باشد و خدمت‏براي خدا;خدمتي که در هر جا انجام شد، عبادت است.»
منبع: پايگاه حوزه
/س