انسان از هنگامي که خود را مي‏شناسد، پيوسته در جست و جوي کانوني نيرومند و قدرتي برتر و مقدس است تا با او ارتباط برقرار کند و در سختي‏ها و مشکلات زندگي از او ياري بجويد. بدين ترتيب، خواسته‏ها و ناگفته‏هاي خود را با او در ميان بگذارد و با اتکا به آن حقيقت مقدس و بزرگ، به آرامش و اطمينان دست يابد. نيايش، نشان دهنده اين کشش روحي و فطري انسان به آفريدگار هستي است. عبادت که نوعي ارتباط با خداست، «دعا و نيايش، هسته و عصاره آن را تشکيل مي‏دهد».
جواني، دوراني است که هنوز قلب فرد به وسيله گناهان تيره و تار نشده و به ويژگي‏هاي ناپسند خو نگرفته است. او به ملکوت نزديک‏ترست و استعداد و درک معارف الهي و چشيدن لذت انس با خدا در او بيشتر است. حجاب‏ها و موانع يکي پس از ديگري به راحتي از سر راهش کنار مي‏روند و او مي‏تواند به راه مستقيم الهي را به عنوان آغاز مسير زندگي خود با اطمينان انتخاب کند. از اين رو، پيامبرگرامي اسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم مي‏فرمايد: «محبوب‏ترين بندگان نزد خداوند، جوان نورسي است که جواني و زيبايي خود را در راه اطاعت او قرار دهد. اين، کسي است که خداوند در نزد ملائکه به او افتخار مي‏کند و مي‏گويد اين واقعاً بنده من است». يکي از جوانان انصار پيوسته به احترام و تکريم عبدالله بن عباس در مي‏آمد. روزي به او خبر دادند که او جوان بدسرشتي است و شب‏ها به نبش قبر مي‏پردازد. ابن عباس گفت: اين بار که به قبرستان رفت، مرا خبر کنيد. شبي که جوان به قبرستان رفته بود، ابن عباس به همراه عده‏اي او را تعقيب کرد. جوان داخل قبري شد و شروع کرد به گريه و زاري و پيوسته مي‏گفت: واي بر من! در آن زمان که در قبر نهاده مي‏شوم و تنها مي‏مانم و زمين مرا سرزنش مي‏کند که در ايامي که زندگي مي‏کردي، از تو خشمگين بودم؛ چه رسد به اين زمان که در من آرميده‏اي! واي بر من! وقتي که پيامبران را همگي ايستاده بنگرم. واي بر من! آن زمان که ملائکه را مشاهده مي‏کنم! چه کسي در آن روز مرا نجات دهد؟ چه کسي از آتش دوزخ مرا رهايي مي‏دهد؟ من با خدا عهد بستم و نافرماني‏اش کردم و گناه مرتکب شدم. جوان همچنان مي‏گفت و گريه مي‏کرد. هنگامي که از قبر بيرون آمد، ابن عباس جلو رفت و او را در آغوش گرفت و گفت: او نبّاش خوبي هستي. تو گناهانت را نيش کردي».
پيام متن:
1.خداوند در نزد ملائکه‏اش، به جوان نورسي که جواني و زيبايي خود را در راه اطاعت او قرار دهد، افتخار مي‏کند.
2.پاکي و صفاي نفس، از همگان برازنده است و از جوان برازنده‏تر.

جوان و تحصيل علم

مهم‏ترين وظايف جوانان، کسب علم و دانش است و بهترين زمان تحصيل علم نيز، روزگار جواني است. از اين رو، رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم مي‏فرمايد: «کسي که در جواني اش علم بياموزد، مانند نقش بر سنگ، اندوخته‏هاي علمي اش در ذهن ثابت مي‏ماند». در متون ديني و اسلامي ما نيز از سستي و تنبلي جوانان و نوجوانان در کسب علم و دانش به شدت نکوهش شده است. امام باقر عليه‏السلام در اين زمينه مي‏فرمايد: «لَوْ اُتَيتُ مِنْ شَبابِ الشّيَعةَ لا يَتَفَقَّهُ لَبَدَّبْتُهُ» اگر جوان شيعه‏اي را که درس نمي‏خواند، نزد من آورند، او را ادب مي‏کنم.
رمز سعادت و به روزي دنيا و آخرت انسان‏ها، در تحصيل علم و دانش است. رسول گرامي اسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم فرمود: هر کس در پي دنياست، بايد به دنبال علم برود و هرکس در پي آخرت است، بايد دنبال علم برود و هرکس به دنبال هر دو است، بايد دنبال علم برود». آن حضرت همچنين فرمود:در مجلس علم، ملايکه بال هايشان را مي‏گسترانند و هنگامي که به آسمان برمي گردند، افتخار مي‏کنند که بال ما فرش معلم و متعلم شده است.
دشواري‏هاي تحصيل دانش نيز نمي‏تواند دليل قانع کننده‏اي براي رهايي از دانش اندوزي باشد؛ زيرا گران بهايي علم و دانش به سختي‏هاي به دست آوردن آن مي‏ارزد. در اين باره حکايت زير از ملاصالح مازندراني شنيدني است:
«وي پيوسته مي‏گفت که من از طرف پروردگارم بر دانشجويان و طلاب، حجتم؛ زيرا احدي در فقر مثل من نبود. چون در دوره‏اي از زندگي ام آن قدر فقير و ندار بودم که براي مطالعه از نور چراغ مستراح عمومي استفاده مي‏کردم و در حافظه هم کسي بدحافظه‏تر از من نبود، (به گونه‏اي که هرگاه) از خانه خارج مي‏شدم، آن را گم مي‏کردم، اسامي فرزندانم فراموشم مي‏شد و بعد از گذشت سي سال از عمرم، حروف الفبا را از نو آموختم و بسيار کوشيدم تا آنکه خداوند مرا از علم و دانش بهره ساخت.
پيام متن:
1.جواني، به دليل شادابي و انرژي در آن، بهترين زمان دانش اندوزي است.
2.دشواري دانش اندوزي، تشانه گران بهايي آن است. توجه به اين حقيقت، تحمل سختي‏هاي اين راه را آسان مي‏کند.
نويسنده : زينب جفري
جوان و تهاجم فرهنگي
دوره جواني با دگرگوني هايي در جسم و روح فرد همراه است و در شکل‏هاي گوناگون حساسيت‏ها را آسان مي‏کند. تنوع‏طلبي‏ها، هيجانات، نوگرايي و استقلال‏طلبي جوان بروز مي‏کند. در اين ميان، اين ويژگي‏ها به درستي کنترل نشوند، او را در معرض تهاجم فرهنگي قرار خواهد داد. تهاجم فرهنگي، عبارت است از معاوضه دو فرهنگ به قصد نفوذ در يکديگر و در نتيجه، تغيير اساسي عماصري که با عناصر اساسي فرهنگ ديگر منافات دارد. در تهاجم فرهنگي، هدف عمده محو فرهنگ مقابل است که اغلب با به کارگيري نيروها و اهرم‏هاي برتر و قدرت‏مندتر صورت مي‏پذيرد». هنگامي که باورهاي ديني جوان سست شد، رفتار او نيز تغيير مي‏کند و آن گاه مي‏کوشد خود را در کردار و رفتار و ظاهر به الگوها و قهرمانان موجود در ماهواره و سي دي‏ها و عکس‏هاي مبتذل، شبيه سازد. در واقع اين هدف دشمن است که با ايجاد انحراف در باورها و ارزش‏هاي اسلامي، اسلام اصيل و ناب را به اسلامي که خود مي‏خواهند، تغيير دهند. از اين روست که حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «با بصيرت، کسي است که بشنود و بينديشد، نگاه کند و بصيرت يابد و از عبرت‏ها بهره گيرد. آن گاه راه‏هاي روشن را بپيمايد و بدين ترتيب، از افتادن در پرتگاه‏ها دوري کند. شناخت فرهنگ غرب و آگاهي از هدف‏هاي شوم آن نيز جوان را در برابر اين تهاجم هشيار و بيدار مي‏سازد. همچنين يکي از شيوه‏هاي قرآن براي جلوگيري از آسيب پذيري در برابر فرهنگ بيگانگان، شناساندن انديشه‏ها و منش آنان به مسلمانان است. در اين باره در قرآن کريم مي‏خوانيم: اي اهل ايمان! از غير هم کيشام خود، دوست صميمي و همراز نگيريد؛ زيرا ايشان از تباه کردن کار شما هيچ کوتاهي نمي‏کنند. دوست دارند که شما در رنج و زحمت باشيد. دشمني آنان از گفتارشان آشکار است و آنچه در سينه هايشان پنهان مي‏دارند، بيشتر است.
پيام متن:
1. براي مقابله با تهاجم فرهنگي دشمن، بايد شناخت ديني و ارزش‏هاي ديني جوان را بالا برد.
2.با شناخت فرهنگ غرب و آگاهي از هدف‏هاي شوم آن، جوان خود، به مقابله با اين تهاجم برمي خيزد.

جوان و عشق به ميهن

وطن دوستي و عشق به ميهن اگر با خودبيني و تعصب همراه نباشد، نوعي فضيلت است، چنان که در روايت آمده است: «حُبُّ الوَطَنِ مِنَ الاِيمانِ؛ دوستي وطن، از ايمان است».
در هر سرزميني که انسان‏هايي زندگي مي‏کنند، وابستگي خاصي ميان افراد و آن سرزمين پيدا مي‏شود. از اين رو، در دين مقدس اسلام نيز علاقه به وطن و سرزمين اسلامي و دفاع از سرزمين‏هاي اسلامي را آن گاه که مورد تجاوز هجوم بيگانگان و دشمنان اسلام قرار مي‏گيرد، بر همگان واجب کرده است. در چنين شرايطي همه بايد براي بيرون راندن و سرکوب متجاوز بسيج شوند و با هر آنچه در توان دارند، بکوشند تا از موجوديت و عزت و شرف و ميهن اسلامي خود دفاع کنند. خداوند نيز در قرآن کريم، به مسلمانان دستور مي‏دهد: «وَقَتِلُوا فِي سَبيلِ اللّهَ الَّذينَ يُقاتِلُونَکُم وَ لاتَعتَدُو انَّ اللّه لايُحبُّ المُعتدِينَ. ولي از اندازه درنگذريد؛ زيرا خداوند تجاوزکاران را دوست نمي‏دارد و چه زيبا سروده است حکيم طوس، فردوسي بزرگ:
اگر سر به سر تن کشتن نهيم
دريغ است ميهن به دشمن دهيم
دريغ است ايران که ويران شود
کُنام پلنگان و شيران شود
نخوانند بر ما کسي آفرين
چو ويران بود بوم ايران زمين
پيام متن:
ميهن دوستي و ميهن پرستي و کوشش براي سرافرازي نيهن را هم شرع تأييد مي‏کند و هم عقل تأکيد.

جوان و پژوهش

از امور مهم و ارزشمند در رشد و موفقيت جوان، بيدار بودن روحيه تحقيق و پژوهش در اوست. از آن جا که جوان، کنجکاو، تيزبين و موشکاف است و مشغوليت‏هاي فکري ميانسان را نيز ندارد، به راحتي مي‏تواند از اين آرامش خاطر اسنفاده کند و به مطالعه و پژوهش بپردازد. رشد علمي هر تمدن و جامعه‏اي، مرهون پژوهش‏هاي جوانان و دانش‏اندوزان آن است. پژوهش، سرمايه‏ها و امکانات يا نيازها و نداشته‏هاي ملت و جامعه‏اي را نشان مي‏دهد و اين امر، زمينه‏اي را فراهم مي‏آورد تا جوانان نيازهاي جامعه شان را بشناسند و در صدد رفع آن برآيند. براي پرداختن به تحقيق و پژوهش، تنها به حذر نيت و انگيزه الهي و با تکيه بر عنايت دلسوز خداوندي است که جوان مي‏تواند بر سختي‏ها و مشکلات پژوهش فايق آيد و شکست‏هاي پي در پي، او را از رسيدن به هدف باز ندارد. امام صادق عليه‏السلام مي‏فرمايد: «کَثْرُةُ النَّظَرِ في الْعَلمِ يَفْتَحُ الْعَقْلَ؛ مطالعات پي گير مستمر در مسائل علمي، سبب شکوفايي و تقويت عقل انسان مي‏شود. مطالعه و پژوهش بر گستره ذهن انسان را مي‏افزايد و او را با قوانين حاکم بر هستي آشنا مي‏سازد. بدين ترتيب، جوان قادر است گاهي هر چند کوچک در پيشرفت و توسعه کشورش بردارد. براي مثال، در پرتو تحقيق و پژوهش، کشور از واردات گندم بي نياز شد و به فناوري هسته‏اي دست يافت. در عين حال، نتايجي که امروزه از راه تحقيق و پژوهش به دست مي‏آيد، حاصل زحمات و مطالعات پي گير گذشتگان نيز هست، همان گونه که پژوهش‏هاي امروز ما نيز در برخي موارد، راه گشاي مطالعات و تحقيقات آيندگان است. از اين رو، پيامبر گرامي اسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم مي‏فرمايد: «اگر مؤمني پيش از مرگ برگه‏اي از علم خود بر جاي گذاشته باشد، همين يک برگ روز قيامت ميان و آتش مانع مي‏شود».
پيام متن:
تحقيق و پژوهش پيگير، در توسعه و پيشرفت کشور تأثيرگذار است و گاه سعادت دنيا و آخرت آدمي را تضمين مي‏کند.

جوان و کتاب خواني

اسلام، دين انديشه و دانش و معنويت است و دانش اندوزي و کتاب خواني، در اسلام جايگاه و اهميت والايي دارد. مؤيد اين حقيقت، اين است که آغاز فراگيري دين آسماني اسلام نيز با خواندن شروع شده است: «اقْرَأُ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذي خَلَقَ؛ بخوان به نام پروردگارت که آفريد».
کتاب، همچون گلستاني است که عطر روح بخش آن، روان و انديشه و جويندگان دانش را مي‏نوازد و از سرچشمه‏هاي علم و معرفت سيراب مي‏کند. سفر به درون کتاب و مطالعه عميق و ژرف آن، علم و دانش و تجربه‏هاي نويسندگان و نخبگان گذشته را با صرف اندکي وقت به انسان مي‏رساند. بر اين اساس، آن گاه که انسان به مطالعه مي‏پردازد، احساس شادي و نشاط مي‏کند و فکر و روحش جلد مي‏يابد. در سختي‏ها و مشکلات زندگي نيز نوشته‏ها و تجربه‏هاي شيرين و آموزنده آن مرهم قلب محزون و شکسته آدمي است. از اين رو، حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «کتاب، آرامش دل‏هاي جويندگان و تشنگان علم است. آري کسي که با کتاب، خود را آرامش دهد، هيچ آرامشي را از دست نداده است».
پيام متن:
1.مطالعه و کتاب خواني، دانش و تجربه‏هاي گذشتگان را به انسان منتقل مي‏کند و بر گستره فکر و ذهن او مي‏افزايد.
2.شايسته است که مسؤلان امور فرهنگي، سياست هايي در پيش گيرندها کتاب خواني را به صورت فرهنگي عمومي در آورند.

جوان و شخصيت طلبي

دوران جواني، مهم‏ترين و مؤثرترين مرحله تکوين و تکميل شخصيت انسان است. شخصيت، مجموعه‏اي منظم از ويژگي‏هاي ثابت و رفتارهاي بدني، عقلي و اجتماعي فرد است که او را از ديگران متمايز مي‏سازد و بدين طريق او را براي سازگاري با محيط، به ويژه محيط اجتماعي آماده مي‏شود. جوان به خاطر ميل به استقلال و کسب شخصيت، از خانواده فاصله مي‏گيرد و وارد جامعه مي‏شود. او با پذيرش مسئوليتي در اجتماع مي‏خواهد عضو مفيد و مؤثري براي جامعه باشد. بدين جهت، بايد آراسته به ويژگي‏هاي شخصيتي باشد که او را با جامعه سازگار مي‏دهد. جوان بر اساس ارزش هايي که بدان معتقد است، شخصيت خود را مي‏سازد و شکل مي‏دهد. از اين رهگذر، صفات خوب و بدي که او در اين دوره حساس زندگي از آنها براي ساختن خود کمک مي‏گيرد، نقش مهمي در به روزي و يا بدبختي او در ادامه عمر خواهند داشت. پيروي بي قيد و شرط از خواسته‏هاي عزيزي، مستلزم سرکوب کردن گرايش‏هاي فطري و انساني است. جوانان در برگزيدن سجاياي اخلاقي و ويژگي‏هاي انساني همواره در کشاکش اين دو قدرت متضاد قرار دارند. در دين مقدس اسلام، براي پي ريزي شخصيت و برگزيدن ويژگي‏هاي سازگار با اجتماع، بايد با خويشتن داري، بر گرايش‏هاي غريزي غلبه کرد. از اين رو، جواني که مي‏خواهد شخصيت خود را به شايستگي بسازد، بايد بر تمايلات نفساني خويش چيره شود. حضرت علي عليه‏السلام در اين باره مي‏فرمايد: خالِفْ نَفْسَکَ تَسْتَقِمْ وَ خالِطِ الْعُلَماءَ تَعْلَمْ. با تمايلات نفساني خود مخالفت کن، راست و درست بمان، با دانشمندان هم نشين باش و دانا باش.
پيام متن:
ويژگي‏هاي خوب و بد که انسان در دوره جواني وارد شخصيت خود مي‏کند، نقش مهمي در به روزي و تباهي ادامه عمر او دارد.

جوان و ورزش

انسان براي آنکه بتواند به فعاليت‏هاي روزمره خود بپردازد و راه‏هاي کمال و ترقي را سريع‏تر بپيمايد، بايد جسمي سالم داشته باشد. حرکات ورزشي و نرمشي، لذت بخش و شورآفرين و پرورش دهنده جسم و جان است و در موفقيت فرد در زمينه‏هاي مختلف تأثير مي‏گذارد. جوانان پرتوان و نيرومند بهتر مي‏توانند به ديگران کمک و برابر ظلم و ستم ايستادگي کنند و حتي بهتر و بيشتر عبادت خدا را به جاي آورند. از اين رو، حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «الصِّحَّةُ أَفْضَلُ النِّعَمْ؛ سلامتي بالاترين (بزرگ‏ترين) نعمت است». ورزش کردن اگر با هدفي متعالي دنبال شود، هم بدن نيرو مي‏گيرد و هم انسان در مسير کمال پيش مي‏رود. از آثار ورزش، تقويت اراده اين يک نوع تقويت اراده و پيروزي بر هواي نفس است. در اين صورت، همت و اراده انسان قوي مي‏شود و او سختي‏هاي عبادت و بندگي خدا را به آساني تحمل مي‏کند. بنابراين در اسلام ورزش، وسيله‏اي است براي خدمت بهتر و بيشتر به خدا و بندگان او. روي آوردن جوان به ورزش، به دليل فايده‏هاي آن، از او انساني شاداب، پويا و بالنده مي‏سازد و سلامتي جسماني او را تا پايان عمر تأمين مي‏کند. مقام معظم رهبري در اين باره مي‏فرمايد: دوره جواني، دوره توانايي است و به اعتقاد من، بايد عمدتاً در تحصيل علم، در ايجاد صفاي نفس و روحيه تقوي در خود، ايجاد نيروي جسماني در خود - که ورزش باشد- به کار رود.
يعني اگر در يک جمله کوتاه از من بپرسند که شما از جوان چه مي‏خواهيد، خواهم گفت: تحصيل، تهذيب و ورزش. هر کاري هم بخواهيد بکنيد، در دور آن جواني مي‏شود کرد، يعني در هر سه زمينه - هم در زمينه علمي، هم در زمينه تهذيب نفس و هم در زمينه ورزش - بايد در جواني کار کنيد.
پيام متن:
به سبب فايده‏هاي فراوان ورزش، پيامبراسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم نيز بر آن سفارش کرده است و آن حضرت خود، به ورزش هايي چون شنا و اسب سواري و تيراندازي، اهتمام بسيار مي‏ورزيد.

جوان و آراستگي

ميل به خودآرايي و زيباسازي خود و محيط اطراف، امري فطري و دروني است. دين مقدس اسلام نيز به اين حقيقت که انسان عاشق زيبايي است و مهم‏ترين انگيزه فعاليت‏ها و نشاط زندگي او حس زيبايي دوستي، تأکيد مي‏کند. گرايش به زيبايي، هم‏سويي با صفت خداوندي است، چنان که پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم مي‏فرمايد: «خدا زيباست و زيبايي را دوست دارد». اگرچه انسان در تمام دوران زندگي اش زيبايي و آراستگي را دوست دارد، در دوره جواني که زيبايي چهره و جذابيت او نمود بيشتري دارد، علاقه و گرايش او به زيبايي و خودآرايي بيشتر مي‏شود. حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «زيبايي چهره، شرط اول خوشبختي است و البته اگر اين (جذابيت) همراه با نجابت نباشد، سودي نمي‏بخشد. يکي از مواردي که به آراستگي جوان کمک مي‏کند، لباس زيبا و نيکوست. در آموزه‏هاي دين اسلام نيز اين امر نه تنها تحريم نشده است، بلکه با بيان رهنمودهايي، در راه درست و صحيح هدايت شود. امام صادق عليه‏السلام مي‏فرمايد: «لباس خوب اختيار کن و خودت را زيبا ساز؛ که خداوند زيبا، زيبايي را دوست دارد و البته از مسير صواب و حلال خارج مشو». البته زيبايي فقط جمال ظاهري انسان را در برنمي گيرد، بلکه فضليت‏هاي معنوي و اخلاقي، از مهم‏ترين نمونه‏هاي آراستگي و زيبايي انسان به شمار مي‏آيد و اهميت نقش آن در زندگي و آينده فرد، بيشتر از زيبايي ظاهري است. آراستگي به ويژگي‏هاي برتر معنوي و مکارم اخلاق، فرد را در رسيدن سريع به قله‏هاي کمال و تقرب الهي ياري مي‏دهد. از اين رو، حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «امتياز مرد، به عقل و جمال او و زيبايي اش، به مردانگي و فضايل اخلاقي اوست».
پيام متن:
1.ميل به خودآرايي، فطري است که البته اسلام با بيان دستوراتي، به آن جهت بخشنده است.
2.آراستگي به فضائل معنوي و اخلاقي مهمتر از آراستگي ظاهر است.
منبع: ماهنامه طوبي
/س