سفارشهاي اخلاقي ـ تربيتي حضرت علي عليهالسلام به فرزندش امام حسن مجتبي عليهالسلام :
1.بدان که دل نوجوان، مانند زميني آماده، پذيراي هر بذري است. (پس بکوش تا بذر عشق و ايمان در آن بکاري)؛ وگرنه سرزمين وجودت، در محاصره نااهلان قرار ميگيرد.
2.پسرم! همانا تو را به ترس از خدا سفارش ميکنم که پيوسته در فرمان او باشي و دلت را با ياد خدا زنده کني و به ريسمان او چنگ زني. چه وسيلهاي مطمئنتر از رابطه تو با خداست؟
3.دلت را با روح اندرز، زندگي ببخش و انگيزههاي ناروا و هوا و هوس را از سرزمين وجودت با نيروي زهد و تقوا بيرون کن و بدان که اقامتگاه اصلي و هميشگيات، آخرت است. پس هرگز آخرتت را به دنيا مفروش.
4. در راه خدا و زنده نگهداشتن ارزشهاي الهي بهپا خيز و در اين راه، از ملامت هيچ سرزنشگري مهراس.
5.جان خويش را به زيور صبر بياراي و بدان که تحمل و صبر در راه حق، بسيار دلنشين و زيباست.
6. همواره با خوبان و خيرانديشان همنشين شو، تا از آنان شوي و از بدان و بدکاران بپرهيز، تا از شمار آنان نباشي.
امام خميني رحمت الله عليه:
«جوانان ننشينند که گرد پيري، سر و روي آنان را سفيد کند. ما به پيري رسيدهايم و به مصايب و مشکلات آن واقفيم. شما تا جوان هستيد، ميتوانيد کاري انجام دهيد؛ تا نيرو و اراده جواني داريد، ميتوانيد هواهاي نفساني و خواستههاي حيواني را از خود دور سازيد، ولي اگر در جواني به فکر اصلاح و ساختن خود نباشيد، ديگر در پيري، کار از کار گذشته است. تا جوانيد، فکري کنيد؛ نگذاريد پير و فرسوده شويد. قلب جوان، لطيف و ملکوتي است و انگيزههاي فساد، در آن ضعيف است، ليکن هرچه سن بالا رود، ريشه گناه در قلب، قويتر و محکمتر ميشود، تا جايي که کندن آن از دل، ممکن نيست».
«تا جواني در دست توست، در عمل و در تهذيب قلب و در شکستن اقفال و رفع حُجُب کوشش کن؛ زيرا هزاران جوان که به افق ملکوت نزديکترند، موفق ميشوند و يک پير موفق نميشود. قيد و بندها و اقفال شيطاني، اگر در جواني از آنها غفلت شود، هر روز که از عمر بگذرد، ريشهدارتر و قويتر ميشود».
رهنمودهاي امام خميني رحمهالله ، خطاب به فرزندش سيداحمد خميني:
«عزيزم! از جواني به اندازهاي که باقي است، استفاده کن؛ که در پيري همه چيز از دست ميرود، حتي توجه به آخرت و خداي تعالي. از مکايد بزرگ شيطان و نفس اماره، آن است که جوانان را وعده صلاح و اصلاح در زمان پيري ميدهد تا جواني، با غفلت از دست برود و تا لحظه آخر، با وعدههاي پوچ، انسان را از ذکر خدا و اخلاص براي او بازميدارد تا مرگ برسد و اگر تا آن وقت ايمان را نگرفته باشد، در آن حال ميگيرد. پس در جواني که قدرت بيشتر داري، به مجاهدت برخيز و از غير دوست ـ جلّ و علا ـ بگريز و پيوند خود را هرچه بيشتر محکمتر کن و اگر خداي نخواسته، پيوندي با پروردگارت نداري، آن را برقرار کن و در تقويتش همت گمار؛ که هيچ موجودي جز او ـ جلّ و علا ـ سزاوار پيوند نيست».
«فرزندم! سعي کن از مجالسي که انسان را از ياد خدا غافل ميکند، پرهيز کني؛ زيرا با خو گرفتن به اين مجالس، ممکن است برخي توفيقها از انسان سلب شود که خود، مصيبتي است جبرانناپذير».
«پسرم! هيچگاه دنبال تحصيل دنيا اگرچه حلال آن باشد، مباش که حب دنيا گرچه حلال باشد، رأس همه خطاهاست: رأسُ کُلِّ خَطيئَةٍ حُبُّ الدُّنيا».
قسمتي از نامه امام خميني رحمهالله به خانم فاطمه طباطبايي (عروس حضرت امام):
«دخترم! به تو و ساير جوانها که طالب معرفتند، وصيت ميکنم که شما و همه موجودات، جلوه اويند و ظهور اويند، کوشش و مجاهدت کنيد تا بارقهاي از آن را بيابيد و در آن محو شويد و از نيستي به هستي مطلق رسيد».
پس عدم گردم عدم چون ارغنون
گويدم کاِنّا اليه راجعون (مولوي)
توصيههاي اخلاقي شهيد علامه مطهري رحمت الله عليه به فرزندش:
«فرزند عزيزم، نور چشم مکرم، آقاي علي آقا مطهري ـ وفّقه اللّه لما يُحِبُّ وَ يَرْضي! در انتخاب دوست و رفيق، فوقالعاده دقيق باش که مار خوش خط و خال فراوان است. همچنين در مطالعه کتابهايي که به دستت ميرسد، بر اطلاعات اسلامي و انسانيات بيفزا. حتي الامکان از تلاوت روزي يک حزب قرآن که فقط پنج دقيقه طول ميکشد، مضايقه نکن و ثوابش را هديه روح مبارک حضرت رسول اکرم صلياللهعليهوآله بنما که سبب برکت عمر و موفقيت است. لازم به يادآوري است که در انجام فرايض، نهايت دقت را داشته باش...».
فرازي زيبا و پندآموز، از نامه اخلاقي ـ عرفاني استاد مطهري به دخترش:
«فرزند عزيزم، ميگويند:
مرد خردمند هنرپيشه را
عمر دو بايست در اين روزگار
تا به يکي تجربه آموختن
با دگري تجربه بردن به کار
ولي بعضي افراد آن چنان زيرک و باهوشاند که گويي دوبار به دنيا آمدهاند و اين، بار دوم است و بعضي افراد چنانند که با چند بار به دنيا آمدن هم تجربه نميآموزند و من اميدوارم و از خداوند متعال مسئلت دارم که تو و ساير فرزندانم، از گروه اول باشيد... خداوند متعال ميفرمايد: «لَئِنْ شَکَرتُم لَاَزيدَنَّکم وَ لَئِنْ کَفَرتُم اِنَّ عَذابي لَشَديدٌ؛ اگر نعمتي که به شما دادم، قدر دانستيد و حقشناسي کرديد، بر نعمتهاي خودم بر شما ميافزايم و اگر ناسپاسي ورزيد، همانا عذاب خدا شديد است». (ابراهيم: 7) اميد و آرزوي من اين است که همه فرزندانم، قدردان نعمتها و تفضلات الهي باشند تا روز به روز، خداوند بر تفضلات خود و نعمات خود بيفزايد».
بخشي از اندرز حکيمانه آيت اللّه خامنهاي به جوانان:
1.توبه و استغفار از گناهان
«به جوانان توصيه ميکنم که از اين بهار رحمت الهي استفاده کنيد و استغفار کنيد؛ در خانه خدا برويد، از گناهان تن و روح و گناهان فکر و قلب استغفار کنيد. آن جامعهاي که اين طور محل استغفار الهي و توبه الي اللّه باشد، جامعهاي نوراني خواهد بود و به برکت آن نورانيت، پروردگار متعال خيرات را بر جامعه نازل خواهد کرد... براي حفظ و جلب رحمت الهي، بايد به درِ خانه خدا رفت».
2.جواني، فرصتي براي شايستگي
«يکي از بزرگترين وظايف شما، خودسازي اخلاقي است. اخلاق خود را تکميل کنيد؛ شما جوانان اين فرصت را داريد. دوران، دوران شماست. شما در دوران خوبي زندگي ميکنيد؛ در سايه حکومت قرآني و فرهنگ اسلامي. بنابراين، از لحاظ روحي و معنوي، فرصت براي شايسته شدن داريد؛ اين فرصت را مغتنم بشماريد».
ـ پيامبر اعظم صلياللهعليهوآله در بياني لطيف ميفرمايد: «خداوند جواني را که جواني خويش را در راه اطاعت خداي تعالي بگذراند، دوست دارد».
کوتاه و گويا
ـ «جواني دوران سازندگي است؛ هم سازندگي جسماني و هم سازندگي روحاني».
ـ حکيمي گويد: «با زر [طلا] خيلي کارها را ميتوان انجام داد، ولي جواني را نميتوان خريد».
ـ «بهترين کارها اين است که در جواني، دانش اندوزي و در پيري، به کار بري».
ـ حکيمي گويد: «جواني، دورهاي است که جوان در عين نياز به همه، خود را از همه بينياز ميداند».
ـ پيامبر خدا در بياني نغز و دلنشين فرمود: «خداي تعالي، جوان توبهکار را دوست دارد».
ـ بزرگي ميگويد: «تنها در ايام جواني است که انسان بنياد اخلاق و عادتهاي خود را استوار ميسازد و هيچ ساعت آن خالي از فرصت نيست، ولي يک دقيقه آن هم که رفت، برنميگردد».
ـ حکيمي گفته است: «همه، جواني را ميگذرانند، ولي اينکه چه گونه ميگذرانند، شرط است».
ـ بزرگي گويد: «بسياري از مردم، سعادت و شوکت روزگار پيري خود را به سختيها و مشقات روزگار جواني مديون هستند».
منبع: ماهنامه طوبي/خ