نقش بهداشت در تأمين سلامتي بر کسي پوشيده نيست. بهداشت يعني تأمين، حفظ و بالا بردن سطح سلامتي و سلامتي يعني وجود آسايش کامل جسمي، رواني و اجتماعي، بر اساس تعريف سازمان بهداشت جهاني، بهداشت باروري عبارتست از سلامت کامل جسمي رواني و اجتماعي اجزاء سيستم باروري در سرتاسر طول زندگي.
بر اين اساس همه مردم بايد قادر باشند که زندگي جنسي سالم و رضايت بخش داشته و بتوانند آزادانه و مسئولانه در مورد زمان و چگونگي فرزند آوري خود تصميم گيري نمائيد. در اين راستا بايد از حق دسترسي به اطلاعات، امکانات، کسب بالاترين استانداردهاي بهداشت باروري و جنسي بدور از هر گونه تبعيض، اجبار و خشونت برخوردار باشند. بعبارت ديگر بهداشت باروري حقوق مردان و زنان را در مورد آگاه بودن از دسترسي به روشهاي تنظيم خانواده، انتخابي سالم، مؤثر، مناسب و قابل قبول و در نهايت حق برخورداري از خدمات مراقبتي بهداشتي مناسب که زنان را قادر به داشتن حاملگي و زايمان ايمن مي سازد تأمين مي نمايد.
برنامه هاي متعدد بهداشت باروري در کشور در حال اجرا بوده که از برنامه هاي سلامت مادران و تنظيم خانواده بعنوان دو برنامه عمده بهداشت باروري ميتوان نام برد.

اهميّت دسترسي و بهره مندي از خدمات تنظيم خانواده به شکلي کارآمد:

بهره مندي از خدمات تنظيم خانواده موجب کاستن از ميزان بارداريهايي پر خطر مي شود. حامله شدن زنان در سنين کمتر از 18 سال و بالاي 35 سال و يا با فاصله کمتر از 3 سال و نيز حاملگي پنجم به بعد همواره با خطرات بيشتري آميخته است. علاوه بر اين وجود برخي بيماريهاي زمينه اي مانند مشکلات دستگاه قلبي عروقي، بيماري ديابت و … در مادران مي تواند سلامت آنها و جنين و يا فرزندي را که به دنيا خواهند آورد به مخاطره اندازد. به علاوه تنظيم خانواده به زوج نين اين امکان را مي دهد که در صورت احتمال وقوع اختلالات ژنتيکي و ارثي (نظير تالاسمي، هموفيلي و …) از بارداري پيشگيري نمايند.
20% موارد مرگ مادران گزارش شده طي سال 1379 در کشور، مادران بالاي 35 سال سن بوده اند در همين سال، 24% ماردان فوت شده، بارداري بيش از 4 بار داشته اند. اين نکته در موردد نتايج بررسي سال هاي 1376 تا 1378 ني صادق است که توجّه بيش از پيش به برنامه تنظيم خانواده در افراد پر خطر را نشان مي دهد.

برنامه کشوري تنظيم خانواده:

اگر چه در ابتدا برنامه تنظيم خانواده در کشور ما با برنامه تحديد مواليد و کنترل جمعيّت همراه گرديد و اين مسئله دست کم براي عموم و حتي بعضي مسئولين اين تصوير نادرست را پديد آورد که هدف اصلي برنامه تنظيم خانواده کنترل جمعيّت است.
به بيان جامع تر رسالت برنامه تنظيم خانواده عبارتست از:
کاهش حاملگي هاي برنامه ريزي نشده و پر خطر از ديدگاه تنظيم خانواده و هماهنگي هاي لازم بين بخشي جهت موزون سازي رشد جمعيّت در راستاي تعهدات ملي و بين المللي، گروه هدف برنامه تمام زنان و مردان بالاي 10 سال ساکن در کشور اعم از ايراني و غير ايراني، مجرد، متأهل و در حال ازدواج مي باشد.
برنامه کشوري تنظيم خانواده داراي سه بخش اصلي زير مي باشد:
1. خدمات پيش از ازدواج: اين جزء در بردارنده همه آموزشهائي است که در دوران پيش از ازدواج در اختيار گروههاي مختلف جــامعه مانند سربازان، دانشــجويان و گــروههاي مختلف سني در دوره هاي متفاوت تحصيلي قرار گيرد. که انتظار مي رود اين گروهها اطلاعات لازم بهداشت باروري را به منظور برنامه ريزي جهت شروع زندگي مؤفق و با کمترين عوارض ناشي از مشکلات بهداشتي کسب نمايند.
2. خدمات حين ازدواج: خدمت حين ازدواج شامل آموزشهائي است که در فاصله زماني پيش از ازدواج به همه زوجين در حال ازدواج ارائه مي شود، شرکت در اين کلاسها براي همه افراد در آستانه ازدواج اجباري است و عناوين اصلي آن عبارتند از تنظيم خانواده، بارداري و زايمان ايمن، شيردهي، تالاسمي، بيماري هاي قابل انتقال از طريق تماس جنسي، HIV ايدز و سرطانهاي رايج دستگاه تناسلي زنان.
3. خدمات پس از ازدواج: اين جزء داراي دو بخش عمده ارائه خدمت مشاوره تنظيم خانواده و روشهاي پيشگيري از بارداري مي باشد.
مشاوره تنظيم خانواده با افزايش آگاهي متقاضيان خدمت از انتخاب هاي موجود براي پيشگيري از بارداري به تناسب روشها و نيازهاي پيشگيري از بارداري فرد و سابقه پزشکي وي و حقوق بهداشت باروري، تصميم گيري آنان را تسهيل مي کند. بهمين دليل خدمت مشاوره تنظيم خانواده که يکي از ارکان برنامه بهداشت باروري محسوب مي شود پيش از ارائه روشهاي پيشگيري از بارداري توسط ارائه دهندگان خدمات بهداشتي در اختيار متقاضيان قرار مي گيرد.

چالشهاي موجود در برنامه تنظيم خانواده و بهداشت باروري کشور:

1. استفاده محدود از روشهاي مدرن تنظيم خانواده، (بسياري از مردان و زنان هنوز از روشهاي پيشگيري استفاده نمي کنند. متأسفانه 1/21 % از زوج ين در کشور و 20% در استان از هيچ روش پيشگيري استفاده نمي کنند. (1384 – IMES)
2. باورهاي نادرست در مورد روشهاي مطمئن پيشگيري از بارداري رايج اند.
3. ضعف در آگاهي و مهارت در استفاده از روشهاي پيشگيري از بارداري، 4/18 % از زناني که پيشگيري مي کنند بدليل استفاده غلط از روشها باردار مي شوند.
4. منابع مالي محدود و عدم اوّلويت بودجه اي به تنظيم خانواده در بهداشت باروري.
5. جواني جمعيّت و ورود اين بخش از جمعيّت به سنين بارداري. ضروري است برنامه ريزي متناسب با نيازهاي جوانان گسترش يافته و اطلاعات لازم بر اساس سن و نياز آنها در اختيار آنان قرار گيرد.
6. بالا بودن درصد نياز برآورده نشده در زنان 49 – 15 سالـــه همسردار که (اين شاخص به درصــدي از زنان 9-15 سال همسرداري گفته مي شود که يا اصلاً نمي خواهند بچّه دار شوند و يا اينکه مي خواهند بچّه بعدي را با فاصله داشته باشند ولي از هيچ روش تنظيم خانواده اعم از مطمئن و غير مطمئن استفاده نمي کنند.)، که اين گروه از زنان 5/7 % در کل کشور و 6/5 % دراستان گيلان از کل زنان همسردار را شامل مي شود لذا ضروري است اين مسئله مورد ريشه يابي و تحليل قرار گرفته و براي کاهش آن برنامه ريزي و مداخلات لازم انجام شود.
7. تمرکز برنامه ريزي هاي تنظيم خانواده در کشور علي رغم وجود تفاوت ها ونا برابريهاي منطقه اي در سطح استانهاي کشور.
8. نياز به بهبودکيفيّت خدمات بهداشت باروري
9. مشارکت محدود سازمانهاي غير دولتي و بخش خصوصي در بهداشت باروري
10. عدم توجّه کافي به امنيت منابع و تجهيزات لازم در بهداشت باروري (پيش بيني ميزان نياز، خريد، انبارداري، ترابري، توزيع و کنترل اقلام)
11. نياز به بهبود مهارتهاي ارائه کنندگان خدمات بهداشت باروري

راهکارهاي مورد نظر جهت رفع چالش ها در برنامه هاي بهداشت باروري و تنظيم خانواده:

گسترش آگاهي هاي عموم جامعه و بخصوص مسئولين در خصوص اهداف واقعي برنامه و اصلاح باورهاي غلط در خصوص اهداف و روشهاي برنامه تنظيم خانواده افزايش دسترسي گيرندگان خدمات به خدمات تنظيم خانواده، گسترش دامنه روشهاي موجود پيشگيري از بارداري، توليد انواع مختلف داروها و لوازم پيشگيري در داخل کشور، تدوين راهکار استاندارد براي تضمين امنيت کالاهاي بهداشت باروري، بهبود کيفيّت خدمات بهداشت باروري، تداوم ارائه خدمات رايگان، ارائه خدمات مشاوره اي تنظيم خانواده بعنوان يکي از ارکان بهداشت باروري واستفاده از رابطين بهداشتي زن در مناطق شهري جهت ارائه اطلاعات بهداشت باروري و پيگيري اين خدمات براي خانوار هاي تحت پوشش، راهکارهائي هستند که براي رفع چالشهاي موجود برنامه تنظيم خانواده پيش بيني و اجرا مي گردد.
روشهاي مطمئن پيشگيري از بارداري از نظر مدت اثر به دو دسته موقّتي و دائمي تقسيم مي شوند:
الف) روش هاي موقّتي: که خود شامل روش هاي هورموني و مکانيکي مي باشند:

انواع روش هاي هورموني :

1. قرص هاي ترکيبي پيشگيري از بارداري ال دي (LD) و اچ دي (HD) و تري فازيک (TPH)
2. قرص هاي پروژستروني پيشگيري از بارداري لاين استرونول (Linestronol) ( مخصوص دوران شيردهي )
3. آ مپول هاي پروژستروني سه ماهه دپو مدروکسي پروژسترون استات (DMPA) يا همان Depot Medroxyprogesterone Acetate
4. آمپول هاي ترکيبي يک ماهه سيکلوفم Cyclofem

انواع روش هاي مکانيکي:

1. روش پيشگيري از بارداري مردانه کاندوم Condom
2. وسيلله داخل رحمي آي يو دي (IUD )
ب) روش هاي دائمي (جراحي):
1. بستن لوله هاي رحمي در زنان (توبکتومي) Tubectomy
2. بستن لوله هاي اسپرم بر در مردان (وازکتومي) Vasectomy
در اين قسمت انواع قرص هاي پيشگيري از بارداري، کاندوم و روش اورژانس پيشگيري از بارداري (EC) را معرفي مي کنيم:

قرص هاي ترکيبي پيشگيري از بارداري

يکي از روش هاي جلوگيري از باردار ي مصرف قرص هاي ترکيبي (حاوي استروژن و پروژسترون) است که به دو شکل يک مرحله اي (LD) و (HD) و سه مرحله اي (تري فازيک) موجود مي باشد.
1) قرص هاي ال دي (LD) و اچ دي (HD):

نحوه مصرف:

هر بسته قرص اچ دي (HD) و ال دي (LD)، حاوي 21 عدد قرص مي باشد، مصرف بسته اوّل بايد در 5 روز اوّل قاعدگي آغاز شده (براي ا طمينان بيشتر بهتر است از روز اوّل شروع شود) و هر روز يک قرص در ساعت معيني خورده شود تا 21 قرص تمام گردد سپس 7 روز کامل قرص خورده نشده و از روز هشتم بسته بعدي شروع شود. مهم نيست که در اين 7 روز چه زماني قاعدگي اتفاق ميافتد يا اينکه هنوز ادامه دارد يا خير. مهم اين است که بين دو بسته 7 روز فاصله باشد و قرصي خورده نشود.

مکانيسم عمل:

اين قرص ها از طريق جلوگيري از تخمک گذاري، تأثير بر مخاط داخلي رحم و جلوگيري از لانه گزيني سلول تخم، ايجاد اشکال در ورود اسپرم به داخل رحم و بالاخره جلوگيري از لقاح از طريق تاثير بر حرکات لوله هاي رحم از بارداري جلوگيري مي کند.

اثر بخشي:

اثر بخشي قرص هاي ترکيبي در صورت مصرف صحيح، 9/99درصد (نود و نه) است.

مزيّت ها:

• اثر بخشي بالا
• برگشت سريع باروري پس از قطع روش
• منظم شدن خونريزي قاعدگي، کاهش درد و خونريزي قاعدگي و کاهش کم خوني بدنبال قاعدگي ها
• کاهش بروز کيست هاي تخمداني، بيماريهاي خوش خيم پستان، عفونتهاي لگني، سرطان هاي رحم و تخمدان
• کاهش بروز حاملگي هاي خارج از رحم

عوارض شايع و کم اهميّت و چگونگي برخورد با آن ها :

عارضه هاي شايع معمولاَ در ماه هاي اوّل مصرف بروز نموده و در عرض 3- 2 ماه کاهش يافته و يا ازبين مي رود. اين عوارض عبارتند از:
1. افزايش وزن: دلايل افزايش وزن، تجمع مايعات در بدن بدليل اثر پروژسترون، افزايش اشتها و بدنبال آن افزايش مصرف مواد غذايي است. افزايش وزن با ورزش منظم و رژيم غذايي متعادل بهبود مي يابد.
2. لکه بيني و خونريزي بين قاعدگي ها: معمولاَ در مدت 3-2 ماه اوّل مصرف مشاهده شده و مي تواند ناشي از فراموشي قرص باشد. لازم است مصرف قرص را ادامه داده و در صورت برطرف نشدن مشکل به مرکز بهداشتي درماني مراجعه شود.
3. حساسّيت پستان ها: معمولاً با استفاده از پستان بند هاي محکم و مسکن هاي معمولي رفع مي گردد.
4. سر دردهاي خفيف: غالباً با مسکن هاي معمولي برطرف مي شود. در سر درد هاي شديد و يا سر دردهائي که با فشار خون بالا، علايم عصبي يکطرفه و يا اختلالات بينائي همراه باشد مراجعه فوري به پزشک الزامي است.
5. تهوع: خوردن قرص در هنگام خواب و يا همراه با غذا، راهي موثر براي کاهش شدت تهوع خفيف و قابل تحمل خواهد بود. درمان موقّت تهوع براي 3-2 ماه اوّل با داروهاي ضد تهوع (مثل ويتامين ب6، شبي يک قرص) نيز امکان پذير است.

نکات مهم حين مصرف قرص:

1. چنانچه خوردن قرص يک شب فراموش شود بايد تا نوبت بعد هر موقع به ياد آورديد قرص را مصرف کنيد در صورتي که تا نوبت بعد به ياد نياورديد شب بعد 2 قرص را با هم مصرف کنيد و بقيه قرص ها را طبق معمول ادامه دهيد.
2. اگر 2 شب پشت سرهم خوردن قرص فراموش شود در دو شب بعد، هرشب دو قرص با هم مصرف کنيد و بقيه قرص ها را طبق معمول ادامه داده وتا يک هفته از يک روش کمکي ديگرمثل کاندوم نيز استفاده نمائيد.
3. در صورتي که سه شب پشت سر هم يا بيشتر خوردن قرص فراموش شود خوردن بقيه قرص ها را طبق معمول ( روزي يک قرص ) ادامه داده و تا يک هفته از يک روش کمکي نيز استفاده کنيد و بلا فاصله پس از اتمام اين بسته ( بدون فاصله 7 روزه) بسته بعدي را آغاز نمائيد .
4. از مصرف قرص به صورت ناپيوسته، يک شب در ميان، يک ماه در ميان و يا فقط در هنگام ضرورت خودداري کنيد.
5. در صورت دوري از همسر خوردن قرص را طبق معمول ادامه دهيد.
6. چنانچه در فاصله 2-1 ساعت پس از مصرف قرص دچاراستفراغ شديد يک قرص (از يک بسته ديگر) خورده و مصرف بقيه قرص هاي بسته اصلي را درزمان مقرر ادامه دهيد درصورت ادامه استفراغ و يا اسهال شديد، ضمن مصرف قرص درزمان مقرّراز يک روش کمکي ديگرتا يک هفته پس ازاتمام بيماري استفاده نمائيد.
7. چنانچه پس ازاتمام بسته اوّل در طي7 روز قاعدگي رخ نداد مي توانيد بسته بعدي را پس از پايان فا صله 7 روزه آغاز نمائيد ولي اگر پس ازتمام شدن بسته دوّم نيز قاعدگي اتفاق نيفتاد براي رد حاملگي به پزشک مراجعه نمائيد.
8. اگر قرص ها بطور مرتب و در زمان تعيين شده خورده نشود درصورتي که پس از اتمام هر بسته قرص قاعدگي اتفاق نيفتد بايد از نظراحتمال حاملگي بررسي گردد .
9. مصرف اين قرص ها (در صورت نبودن موارد منع مصرف قرص هاي ترکيبي ) مي تواند تا 50 سالگي ادامه يابد
** به خاطر داشته باشيد قرص HD را زير نظر پزشک مصرف نمائيد.
** در طول دوره مصرف قرص هاي ترکيبي مراجعه به مراکز بهداشتي درماني جهت دريافت قرص و بررسي وضعيّت سلامت و انجام معاينات و مراقبت هاي لازم، ضروري است.
2) قرص هاي ضد بارداري تـري فازيــک (سه مرحله اي، سه رنگ):
قرص هاي تري فازيک يکي از انواع جديد قرص هاي ترکيبي هستند و داراي دو نوع هورمون زنانه استروژن و پروژسترون مي باشند. هر بسته حاوي 21 عدد قرص بوده و به علّت نوع و مقــدار هورموني که درآنها استفاده شده است به سه رنگ نارنجي، زرد و سفيد مي باشند و بايد از نقطه شروع روزي يک عدد به طور مرتب خورده شوند.

نحوه مصرف:

اوّلين قرص از بسته اوّل در اوّلين روز قاعدگي خورده مي شود و پس از21 روز که قرص ها تمام شد هفت روز کامل قرص خورده
نمي شود وسپس از روز هشتم بسته بعدي بدون توجّه به روز شروع قاعدگي آغاز مي گردد.

نکات مهم حين مصرف قرص:

1. اگر خوردن يک قرص را براي مدت کمتر از 12 ساعت از زمان تعيين شده فراموش نموديد به محض يادآوري، قرص فراموش شده را مصرف نمائيد وبقيه قرص ها را تا آخر ادامه دهيد.
2. اگر بيش از12 ساعت مصرف يک قرص را فراموش کرديد، قرص فراموش شده را نبايد بخوريد و بقيه قرص ها را سر ساعت تعيين شده مصرف کرده و تا آخر بسته از يک روش کمکي ديگر مثل کاندوم نيز استفاده نمائيد.
3. قرص ها را به صورت ناپيوسته مثلاً يک ماه در ميان يا دو ماه در ميان و غيره استفاده نکنيد.
4. در صورتي که پس از شروع مصرف قرص تهوع، استفراغ و يا سردرد وجود داشته باشد خوردن قرص را ادامه دهيد اين عوارض بتدريج پس از 3ـ2 ماه از بين مي رود جهت پيشگيري از تهوع، قرص را پس از شام و قبل از خواب مصرف کنيد و در صورت ادامه تهوع و استفراغ مي توانيد از قرص ب6 همراه آن استفاده کنيد.
5. چنانچه در فاصله 2-1ساعت پس از مصرف قرص دچار استفراغ شديد يک قرص از همان رنگ (از يک بسته ديگر) خورده و مصرف بقيه قرص هاي بسته اصلي را درزمان مقرّر ادامه دهيد در صورت ادامه استفراغ و يا اسهال شديد، ضمن مصرف قرص در زمان مقرّر، از يک روش کمکي ديگر تا يک هفته پس از اتمام بيماري استفاده نمائيد.
6. چنانچه پس ازاتمام بسته اوّل در طي 7 روز قاعدگي رخ نداد مي توانيد بسته بعدي را پس از پايان فاصله 7 روزه آغاز نمائيد ولي اگر پس ازتمام شدن بسته دوّم نيز قاعدگي اتّفاق نيفتاد براي رد حاملگي به پزشک مراجعه نمائيد.
7. اگر قرص ها بطور مرتب و در زمان تعيين شده خورده نشود درصورتي که پس از اتمام هر بسته قرص قاعدگي اتفاق نيفتد بايد از نظر احتمال حاملگي بررسي گردد.
** بجز موارد فوق ساير نکته ها مشابه قرص هاي LD و HD است .
** در طول دوره مصرف قرص هاي ترکيبي مراجعه به مراکز بهداشتي درماني جهت دريافت قرص و بررسي وضعيت سلامت و انجام معاينات و مراقبتهاي لازم، ضروري است.

قرص هاي مخصوص دوران شيردهــي (لاينسترونول):

لاينسترونول (Linestronol) يک قرص جلو گيري از بارداري براي مادران شيـرده تا 6 ماه پس از زايمان مي باشد و اثر منفي بر ميزان شير ندارد. اين قرص داراي هورمـون پروژسترون بوده و هر بسته آن حاوي 28 عدد قرص مي باشد.

نحوه مصرف:

هر شب بايد يک قرص درساعت معين ميل شود و پس ازاتمام يک بسته 28عددي، بلا فاصله روز بعد مصرف بسته بعدي آغاز مي گردد.

مکانيسم عمل :

اين قرص از طريق دشوار نمودن رسيدن اسپرم به رحم بدليل افزايش غلظت ترشحات دهانه رحم، جلوگيري از تخمک گذاري ماهانه (در نيمي از موارد) و تأثير بر مخاط داخلي رحم از بارداري جلوگيري مي کند.

اثر بخشي :

اثر بخشي اين قرص هم زمان با شير دهي 99 درصد است.

نکات مهم حين مصرف قرص:

1. بهترين زمان شروع مصرف اين قرص ها 6 هفته پس از زايمان است ولي اگر قاعدگي زود تر از 6 هفته بعد از زايمان شروع شود مصرف قرص را بايد از روز اوّل قاعدگي شروع نمائيد .
2. به علّت پائين بودن ميزان هورمون موجود دراين قرص لازم است هر شب در ساعت معيني قرص را ميل نمائيد.
3. چنانچه خوردن يک قرص بمدت کمتراز 3 ساعت از وقت هميشگي فراموش شود به محض به خاطر آوردن بايد قرص فراموش شـده را بخوريد و قرص بعدي را در موعد مقرّر هميشگي ميل نمائيد.
4. اگرمصرف يک قرص را براي مدت بيش از3 ساعت از موعـد هميشگي فراموش کرديد در همان لحظه، قرص فراموش شـده را خورده وقرص بعدي را در همان زمان مقرّر و هميشـگي ميل نمائيد پ، ضمناً به مدّت 2 روز نزديکي نکنيد و يا در صورت نزديکي از کاندوم استفاده نمائيد.
5. مصرف قرص شيردهي حد اکثر تا پايان 6 ماهگي در صورت شيردهي کامل مناسب بوده پس از آن به علّت افزايش احتمال حاملگي توصيه به استفاده از روش هاي ديگر جلوگيري از بارداري مي شود.
6. خوردن قرص شيردهي ممکن است برگشت قاعدگي را به تأخير اندازد و گاهي نيز يک خونريزي نا منظم در بين قاعدگي ايجاد نمايد که البته خطرناک نبوده و بايد به خوردن قرص ها بصورت روزانه در طول مدّت خونريزي نامنظم و يا در زمان قاعدگي ادامه دهيد.
7. در صورتي که مصرف دو قرص پشت سرهم فراموش شود به محض به ياد آوردن، قرص هاي فراموش شده را بايد يکجا خورده و مصرف بقيه قرص ها را ادامه دهيد و تا 7 روز از يک روش کمکي ديگر مثل کاندوم استفاده نمائيد. در صورت داشتن نزديکي محافظت نشده در اين دو روزاز روش اورژانس پيشگيري استفاده شود. درصورت قاعده نشدن در مدت 4 تا 6هفته پس از فراموشي، بررسي بارداري لازم است.
** کساني که بطور مکرّر دچار فراموشي مصرف قرص مي شوند بهتر است بعد از مشاوره با پزشک يا کارمند بهداشتي از روش مناسب ديگري استفاده نمايند.
** در طول دوره مصرف قرص هاي پروژستروني مراجعه به مراکز بهداشتي درماني جهت دريافت قرص و بررسي وضعيّت سلامت و انجام معاينات و مراقبت هاي لازم، ضروري است.

کاندوم

کاندوم تنها روشي است که علاوه بر پيشگيري از بارداري از انتقال بيماري هاي قابل انتقال از راه تماس جنسي مانند ايدز نيز پيشگيري مي کند. اين وسيله پيشگيري مردانه درطرح و رنگ هاي مختلف در دسترس بوده و توسط کارکنان بهداشتي تعليم ديده تجويز مي شود.

مکانيسم عمل:

کاندوم از طريق جلوگيري از ريختن مايع مني به داخل واژن و ممانعت از رسيدن اسپرم به تخمک از بارداري جلوگيري مي کند.

اثر بخشي:

اثر بخشي کاندوم با استفاده صحيح پ، حدود 97 درصد مي باشد.

نکات مهم :

1. در هر بار نزديکي از يک کاندوم جديد استفاده کنيد زيرا کاندوم پس از استفاده آلوده شده و بايد دور انداخته شود.
2. قبل از مصرف کاندوم از سالم بودن آن مطمئن شويد.
3. کاندوم بايد در حالت نعوظ و قبل از انجام نزديکي به روي آلت کشيده شود زيرا در ترشحات مرد قبل از انزال نيز اسپرم وجود دارد.
4. کاندوم نبايد تا انتها روي آلت کشيده شود و بايد فضاي خالي کوچکي در انتهاي آن باقي بماند تا مايع مني در آن ريخته شود.
5. کاندوم بايد تمام طول آلت را بپوشاند.
6. در حين استفاده بايد مواظب بود که کاندوم با ناخن و يا انگشت سوراخ نشود.
7. بلا فاصله پس از انزال بايد کاندوم را خارج کرد. براي اين کار، در حالي که هنوز نعوظ وجود دارد با گرفتن حلقه بالايي کاندوم آن را خارج نماييد. بايد توجّه نمود کاندوم پس از انزال در داخل واژن باقي نماند.
8. با توجه به اينکه ماليدن وازلين، روغن هاي نباتي و گياهي و …احتمال آسيب به کاندوم و پاره شدن آن را ا فزايش خواهد داد، لازم است از استفاده از اينگونه مواد خودداري گردد.
9. از کاندوم هاي شکننده، تاريخ گذشته، تغيير شکل و رنگ داده و کاندومي که بسته بندي داخلي آن صدمه ديده است نبايد استفاده کرد.
10. کاندوم بايستي دور از نور آفتاب، گرما، نور لامپ فلوئورسانس و اشعه ماوراء بنفش بوده و در جاي خنک نگهداري شود.
11. در صورت پاره شدن کاندوم در هنگام نزديکي براي پيشگيري از بارداري ناخواسته بلافاصله يا حد اکثر ظرف 72 ساعت پس ازنزديکي از روش اورژانس پيشگيري از بارداري به شرح ذيل استفاده نماييد.

روش اضطراري پيشگيري از باردا ي :

روش اورژانس پيشگيري از بارداري روشي است که پس از تماس جنسي بدون استفاده از روش هاي مطمئن پيشگيري از بارداري و يا هر موردي که احتمال بارداري ناخواسته پس از تماس جنسي را داشته باشد استفاده مي شود. اين روش را نبايد به عنوان يک روش دائمي پيشگيري از بارداري استفاده نمود.

اثر بخشي روش:

اثربخشي اين روش با قرص هاي لونورژسترل حدود 99% و با استفاده از قرص هاي ترکيبي حدود 97% مي باشد البته اثربخشي اين روش با فاصله زماني تماس جنسي تا آغاز استفاده از روش ارتباط قابل توجهي دارد. هر چقدر اين فاصله کوتاهتر باشد اثر بخشي آن بيشتر خواهد بود.

زمان شروع و چگونگي استفاده از روش:

بلا فاصله و يا حداکثر تا 72 ساعت پس از نزديکي مشکوک به حاملگي ناخواسته يک عدد قرص از يک بسته 2 تايي لونورژسترل را ميل نموده و 12 ساعت بعد دوّمين قرص از همان بسته را نيز بخوريد. به خاطر داشته باشيد که هر چه زودتر خوردن قرص ها را شروع کنيد امکان موفقيّت اين روش بيشتر است. چنانچه قرص لونورژسترل در دسترس نباشد مي توانيد از قرص اچ دي (HD) و يا ال دي (LD) طبق دستور زير استفاده نماييد:
• 2 عدد قرص اچ دي (HD) را با هم در اوّلين فرصت ميل نموده و 12 ساعت بعد 2 عدد قرص اچ دي (HD) ديگر را نيز با هم بخوريد.
• 4 عدد قرص ال دي (LD) را با هم در اوّلين فرصت خورده و 12 ساعت بعد 4 عدد قرص ال دي (LD) ديگر را نيز با هم بخوريد.
• 4 عدد از قرص هاي سفيد رنگ تري فازيک را با هم در اوّلين فرصت ميل کرده و12 ساعت بعد 4 عدد قرص سفيد ديگر را نيز با هم بخوريد .

نکات مهم:

1. شايع ترين عارضه اين روش تهوع و استفراغ است که در قرص هاي لونورژسترل بسيار کمتر از ساير قرص ها ( اچ دي (HD)، ال دي (LD) و تري فازيک ) مي باشد. براي پيشگيري از آن بهتر است قرص ها با شکم خالي خورده نشود.
2. در صورت استفراغ تا 2 ساعت پس از مصرف قرص ها، خوردن مجدد قرص ها ضروري است.
3. در بعضي موارد ممکن است موجب سردرد وسرگيجه شود که معمولادر عرض 24 ساعت از بين مي رود.
4. در اين روش ممکن است قاعدگي بعدي چند روز زودتر و يا ديرتر از موعد مقرّر اتفاق بيفتد. در صورت تاخير بيشتر از 7 روز از زمان مورد انتظار در قاعدگي بعدي يا بروز هر مشکل ديگر به پزشک يا مرکز بهداشتي درماني مراجعه نماييد.
5. اين روش نبايد جايگزين يکي از روشهاي پيشگيري از بارداري گردد و فقط در مواقع اضطراري و حداکثر يک بار در هر سيکل قاعدگي قابل استفاده است .
6. زوجيني که مکرّراً ناگزير از استفاده از اين روش مي شوند، بهتر است پس از مشاوره مجدد تنظيم خانواده روش پيشگيري مطمئن ديگري را انتخاب کنند.
منابع:
دستورالعمل روش هاي پيشگيري از بارداري در جمهوري اسلامي ايران
کتابهاي مرجع زنان و زايمان و تنظيم خانواده شامل
ويليامز 2001
نواک 1996
کيستنر2001
Family Planning and Rpvoductive Health Care
منبع : http://www.rokhshad.com
/خ