تربيت در مكتب علوى

تربيت، يكى از حياتى‏ترين عناصر انساني است كه تمام خوبى‏ها و زشتى‏ها، سعادت‏ها و شقاوت‏ها به مصاديق آن برمى‏گردد. مهم اين است كه آدمى، راه صحيح را باز شناسد و طريقت آن را اراده نمايد. اميرمؤمنان على(ع) به اين نكته‏ى مهم، چنين رهنمود داده است: «اى مردم، كسى كه راه آشكار را بپيمايد به آب درآيد و آن كه بيراهه را پيش گيرد، در بيابان بى‏نشان افتد.» [1] على(ع) نسبت به گم شدگان و متحيّران خطاب مى‏كند: «پس كجا مى‏رويد؟ و كى باز مى‏گرديد؟ كه علامت‏ها برپاست و دليل‏ها هويد است، و نشانه‏ها برجاست. گمراهى تا كجا؟ سرگشتگى تا كى و چرا؟ خاندان پيامبرتان ميان شماست كه زمام‏داران حق و يقين‏اند و پيشوايان دينند. با ذكر جميل و گفتار راست قرينند. پس همچون قرآن، نيك حرمت آنان را در دل بداريد و چون شتران تشنه كه به آبشخور روند، به آنان روى آريد.» [2]
امام على(ع) در سخنان گهربار خود از مبانى، عوامل و موانع، اصول، روش‏ها و تربيت سخن گفته است. كه به اختصار بدآن‏ها خواهيم پرداخت.

الف: عوامل و موانع تربيت

امام(ع) درباب موانع تربيت، دنياپرستى و وابستگى به دنيا را مهم‏ترين مانع تربيت آدمى قلمداد مى‏كند؛ زيرا دنيا و آخرت دشمن و دو راه مخالفند. [3] و به همين دليل رسول خدا(ص)، دنيا را خوار و كوچك شمرد. [4] على(ع) نيز به دنيا خطاب مى‏كرد كه «اى دنيا، از من دور شو كه مهارت بر دوشت نهاده است گسسته، و من از چنگالت به دورى جسته‏ام و از ريسم‏آن‏هايت رسته و از لغزشگاههايت دورى گزيده‏ام». [5] «اى دنيا، اى دنيا، از من دور شو، با خودنمايى فرا راه من آمده‏اى؟ يا شيفته‏ام شده‏اى؟ هرگز آن زمان كه تو در دل من جاى گيرى فرا نرسد. هرگز، دور شو، ديگرى را فريب ده، مرا به تو نيازى نيست، تو را سه طلاقه كرده‏ام كه بازگشتى در آن نيست.» [6] اما آن‏چه در اين بحث مهم است، تبيين چيستى دنياست: