وانما قلب الحدث كالارض الخالية ما القي فيها من شي‏ء قبلته فبادرتك بالادب قبل ان يقسوقلبك ويشتغل لبك ... واجمعت عليه من ادبك قبل ان يكون ذلك وانت مقبل العمر ومقتبل الدهر ذونية سليمة ونفس صافية;
قلب جوان همچون زمين خالى است كه هر بذرى در آن پاشيده شود مى‏پذيرد; پيش از آن كه‏قلبت‏سخت‏شود و فكرت به امور ديگر مشغول گردد، به تعليم و تربيت تو مبادرت نمودم، همت‏خود را بر تربيت تو گذاشتم، زيرا عمر تو روبه پيش است و روزگارت روبه جلو، داراى نيتى سالم وروحى با صفا هستى.
امام‏ علي عليه السلام مى‏فرمايند: در سن پيرى با كوله‏بارى از تجارب و آگاهى‏ها، اقدام به‏وصيت نمودم براى تو قبل از آن كه هوا و هوس و فتنه‏هاى دنيا بر تو هجوم آورد وهمچون مركب سركشى گردى، زيرا قلب جوان مانند زمين خالى و مستعد براى‏پرورش هر بذرى است. من قبل از آن كه اين زمين مستعد در راه‏هاى غلط و كارهاى‏بيهوده به كار گرفته شود، بايد استعدادها و توانايى‏هايش را در مسير سعادت وخوشبختى شكوفا سازم.
انسان ذاتا گرايش به توحيد وخداشناسى دارد، اما در عين حال فرق انسان با فرشته در اين است كه انسان مختاراست و مى‏تواند انتخاب كند:
انا هديناه السبيل اما شاكرا واما كفورا; (6)
ما به حقيقت راه حق و باطل را به انسان نموديم، خواه هدايت پذيرد و شكر نعمت گويد ياكفران نمايد.
همان گونه كه در زمين خالى اگر بذرى افشانده شود، آن را پرورش داده و به ثمرمى‏رساند، قلب جوان نيز چنين است; يعنى خالى از هرگونه ملكه‏اى اعم از ملكات‏فاضله يا رذيله. اگر ملكات فاضله و عقايد صحيحه در آن جاى گرفت، پرورش يافته‏و ثمر خواهد داد و ديگر جايى براى صفات رذيله و عقايد باطل نمى‏ماند. در قلبى هم‏كه زنگار گرفت و از رذايل اخلاقى و افكار باطل پر شد، جايى براى فضايل اخلاقى‏و اعتقادات صحيح نمى‏ماند، مگر اين كه ابتدا آن زنگار را پاك نموده، قلب راجلا دهند.
امام سجادعليه السلام در دعا مى‏فرمايند:
الهي اليك اشكو قلبا قاسيا مع الوسواس متقلبا وبالرين والطبع متلبسا; (7)
بارالها! به درگاهت‏شكايت مى‏كنم از دل سنگى كه با وسوسه بى‏ثبات شده و به زنگار و تيرگى‏آلوده گشته.
پذيرش پند و اندرز و نصيحت در جوان بيشتر است، زيرا صفا و پاكى قلب اوبيش از افراد كهنسال است كه با ارتكاب معاصى قساوت قلب پيدا كرده‏اند. گاهى‏قساوت قلب به حدى مى‏رسد كه از سنگ سخت‏تر مى‏گردد و به كلى از پذيرش حق‏سرباز مى‏زند:
ثم قست قلوبكم من بعد ذلك فهي كالحجارة او اشد قسوة وان من الحجارة لما يتفجر منه‏الانهار و ان منها لما يشقق فيخرج منه الماء وان منها لما يهبط من خشية الله وما الله بغافل‏عما تعملون; (8)
پس با اين همه، سخت دل شديد، دل‏هاتان چون سنگ يا سخت‏تر از آن شد، چه آن كه پاره‏اى ازسنگ‏هاست كه نهرهاى آب از آن بجوشد و برخى ديگر از سنگ‏ها بشكافد و آب از آن بيرون آيد وپاره‏اى ديگر از ترس خدا فرود آيند، و اى سنگدلان بترسيد كه خدا غافل از كردار شما نيست.
قلب انسان همچون ظرفى است كه اگر چيز آلوده در آن ريخته شود، سپس‏چيزهاى پاك را هم در آن بريزند آلوده مى‏گردد; لذا بايد اول آن را پاك نموده وجلا دهند، و بهتر است از اول از ريختن مواد آلوده در آن خوددارى شود و با چيزهاى‏پاك آن را پر نمود تا جايى براى ناپاكى‏ها در آن نماند.
امام صادق‏عليه السلام مى‏فرمايند:
بادروا احداثكم بالحديث قبل ان تسبقكم اليهم المرجئة; (9)
قبل از آن كه مرجئه به سراغ فرزندانتان بيايند، به آنها احاديث اهل بيت را ياد دهيد.
از اميرالمؤمنين‏عليه السلام روايت‏شده كه فرمودند:
علموا صبيانكم من علمنا ماينفعهم الله به لا تغلب عليهم المرجئة; (10)
به فرزندانتان آن مقدار از علوم ما كه براى آنها نافع است و جلو هجوم مرجئه را مى‏گيردآموزش دهيد.
قبل از هجوم عقايد باطل و رسوخ صفات و ملكات رذيله، بايد ظرف قلب را باعقايد حقه و صفات حميده پر نمود و از روايت اميرالمؤمنين‏عليه السلام فهميده مى‏شود كه‏لازم نيست - بلكه ممكن نيست - تمام دقايق و نكات اعتقادى را به كودك ياد دهيد،بلكه آن حدى كه براى او نافع است و باعث جلوگيرى از رسوخ عقايد باطل مى‏گرددبه او آموزش دهيد.
دانشى كه انسان در كودكى و سنين جوانى بياموزد، رسوخ بيشترى در قلب وذهن او دارد.
امام هفتم، حضرت موسى بن جعفرعليهما السلام مى‏فرمايند:
قال رسول الله‏صلى الله عليه وآله: من تعلم في شبابه كان بمنزلة الرسم في الحجر ومن تعلم وهو كبير كان‏بمنزلة الكتاب على وجه الماء; (11)
پيامبرصلى الله عليه وآله فرمودند: كسى كه در كودكى و سنين جوانى چيزى را ياد بگيرد، مانند نوشته روى‏سنگ، دانش او ثابت و راسخ مى‏ماند، و كسى كه در سن پيرى چيزى را ياد گيرد، دانش او مانند نوشته‏روى آب ثباتى ندارد.
و نيز اميرالمؤمنين‏عليه السلام مى‏فرمايند:
العلم في الصغر كالنقش في الحجر; (12)
يادگرفتن در كودكى مانند نقش روى سنگ ثابت و راسخ مى‏ماند.
منبع:www.hawzeh.net
/س