1- کمي چاشني احساس، بد نيست!
در مقابل کارهاي همديگر بي‌احساس نباشيد! در نظر بگيريد که همسر مهربانتان هديه‌يي براي شما خريده است. او با احساسات و عواطف خود فکرهايي دارد؛ مثلا اين مانتو را براي همسرم مي‌برم، به او مي‌دهم و مي‌گويم که به ياد تو بودم و آن را خريدم و ... هديه را به خانه مي‌آورد و تحويل شما مي‌دهد، ولي شما بدون هيچ احساسي مي‌گويند: «روي کمد بگذار!» و اصلا انگار نه انگار! آنقدر بي‌تفاوت برخورد مي‌کنيد که طرف مقابل چون يخ آب مي‌شود و چنان درهم مي‌شکند که آن لحظه نمي‌داند چه کند! تمام فکر و هدفش اشتباه از آب در آمده است. ديگر هم اين کار را تکرار نمي‌کند.
اين‌گونه، زندگي آرام‌آرام به بي‌روحي و سردي مي‌گرايد. ولي ديده‌ايم که اگر همين هديه از طرف خواهر يا مادر باشد، چنان خانم تشکّر مي‌کند و عذرخواهي مي‌کند و در صدد جبران بر ميآيد که نهايت ندارد! در صورتي که هديه‌ي مرد خودش، بسيار مهم تر و ارزشمندتر بوده است. آقايان هم همين‌طور. به مناسبت روز مرد، خانم با محبّت از ذخيره‌ي مخارج خانه مقداري پس‌انداز نموده و يک عدد پيراهن خريده است و آن را با چه شوق و ذوقي به شوهرش مي‌دهد! همسرمي گويد: «از رنگش خوشم نمي‌آيد!» «واي چه صحنه‌ي بدي!» برادرم! درست است، اصلا نه رنگش را دوست داري و نه از پيراهن خوشت ميآيد، فعلا آن را بگير و به زور چند روزي بپوش، آدم که نابود نمي‌شود! پاسخ يک احساس را بايد با عاطفه دارد. مثل معروفي ست که مي‌گويد: «همه وجودم را بگير، ولي احساسم را از من نگير!»
يار با ما بي‌وفايي مي‌کند
بي‌گنه از من جذايي مي‌کند
شمع جانم را بکشت آن‌بي‌وفا
جاي ديگر روشنايي مي‌کند
[سعدي]
2- مراقب دوربين فيلمبرداري باشيد!
در منزل مواظب کوچک‌ترين رفتار و عمل خود باشيد، زيرا که فرزند شما، مثل دوربين فيلمبرداري تمام حرکات و رفتارتان را ضبط و ثبت مي‌کند و در آينده بروز مي‌دهد. اين جمله‌ي زيباي روان‌شناس بزرگ تاريخ را آويز‌ه‌ي گوش خود قرار دهيد؛
پيامبر صلي‌الله عليه و اله و سلم مي‌فرمايند: «بچه‌ها آينه‌ي رفتار شما هستند.»
واقعا جمله‌ي منطقي و زيبايي‌ست. اکثر برخوردهاي ما در ذهن بچه‌ها بايگاني مي‌گردد و به موقع بروز داده مي‌شود، بخصوص حرکت‌ها و رفتارهايي که مربوط به حريم‌هاي خصوصي افراد مي‌باشد. حتي در رفتار‌هاي عادي نيز بايد مراقب بود واين نکته را فراموش نکرد.
3- اگر طالب محبوبيت هستيد، مراقب زبان خود باشيد
اگر مي‌خواهيد محبوب ديگران شويد، مواظب زبان خود باشيد! مي‌دانيد که از لقمان حکيم نقل مي‌شود که: «بهترين و بدترين چيزها، زبان است.» زيرا زبان هم مي‌تواند بهترين حرف‌ها را بزند و هم بدترين حرف‌ها را. هم جذب مي‌کند و هم دافع است. قرآن هم بارها ما را به حساس بودن زبان. تذکر مي‌دهد. ممکن است اين زبان کوچک، زندگي بزرگي را نابود کند. وقتي همسر شما وارد خانه مي‌شود با بهترين الفاظ مي‌توانيد با او روبه رو شويد که تمام خستگي روزانه‌اش برطرف شود و همچنين مي‌توان با زبان چنان نيش زد که راه منزل را گم کند! زبان که خرجي ندارد، بايد به گفتن بهترين و زيباترين کلمات عادت کرد و شيريني زندگي را با زبان شيرين به دست آورد.
پيامبر صلي‌الله عليه و اله و سلم مي‌فرمايند:
«خدا رحمت کند، کسي که زبانش را درست کند و خاموشي زبان، مايه‌ي سلامت انسان است.»
در اين خصوص درباره‌ي مردان فرموده‌اند:
«زيبايي مرد، در زبان اوست.»
و زبان خوب را به عنوان يک دارايي معرفي مي‌فرمايند. واقعا متوجه مي‌شويم همه بدبختي‌ها و خوشبختي‌ها به وسيله زبان انسان حاصل مي‌شود. اگر مرد يا زني بد حرف بزند، نه تنها خودشان اسير مي‌شوند، بلکه فرزند آنها نيز مي‌آموزد و او دوباره به ديگران ياد مي‌دهد. در حقيقت اين بدزباني گسترش يافته و اعتبار کل خانواده کم مي‌شود. هميشه مادرها گله دارند که اگر فرزند ما به کوچه برود، خراب مي‌شود. در حالي که اگر فرزند شما به کوچه برود و در کوچه حرف‌هاي ناسزا بشنود و شما هم همان حرف‌ها را در خانه به همديگر بزنيد، اين رفتار برايش تثبيت مي‌گردد. زبان يک اسلحه‌ي بسيار خوب براي جلب و نفوذ در ديگران است و همچنين در برخي از افراد وسيله‌يي براي ايجاد تنفر است. بکوشيد اين اسلحه را آماده کنيد و هر موقع همسرتان به منزل ميآيد، فشنگ‌هاي زيبايي را شليک نماييد! مرد خانه هم همين‌طور، بهترين حرف‌ها را نثار همسرش کند، آري! «زبان سرخ، سرسبز مي‌دهد بر باد!»
4- صداقت، حرف اول را مي‌زند
اين جمله را تجزيه و تحليل کنيد و خوب به آن بينديشيد. شهيد دکتر بهشتي مي فرمودند:
«من تلخي برخورد صادقانه را بر شيريني برخورد منافقانه ترجيح مي‌دهم.»
در زندگي، صادق باشيد. صداقت، در گرانبهايي‌ست. يک زن و شوهر نبايد ظاهرا با هم خوب و در باطن از همديگر متنفر باشند. بيشتر مشکلات خانواده‌هاي ما از همين جا شروع مي‌شود که مرد در غياب همسرش يا زن در غياب شوهرش، کارهايي را انجام مي‌دهند و به همديگر دروغ مي‌گويند و وقتي که مسئله‌ي رسوايي به بار آورد، نتايج وخيمي به دنبال دارد، از جمله:
1- اعتماد طرفين سلب مي‌شود.
2- باعث تنفر از همديگر مي‌گردد.
3- پايه‌ي زندگي را مترلزل مي‌کند.
4- هيچ‌وقت حرف‌هاي راست هم باور کردني نخواهد بود.
5- ديگران از زندگي خصوصي شما باخبر مي‌شوند.
6- هميشه مشکل ترس از رسوايي داريد.
7- مجبور هستيد براي پنهان کردن يک مشکل، دروغ‌هاي ديگر را بگوييد.
چه دليل موجهي داريد که صداقت را رها کنيد و دو رنگي را بيشه‌ي خود سازيد؟
در اين مورد، پيامبر بزرگوار صلي‌الله عليه واله وسلم مي‌فرمايند:
«بدترين مردم کسي‌ست که دوچهره دارد و هر کس را در دنيا دو زبان باشد، برايش به روز واپسين دوزبان از آتش مي‌نهند.»
بيشتر خانواده‌ها با اين دو رنگي‌ها نابود مي‌شوند. چه بسا مردي کاري را انجام مي‌دهد که بعدا از طرف ديگران به گوش خانمش مي‌رسد و او را دچار شک و ترديد مي‌کند و ذهن و فکرش هميشه درگير اين مسئله مي‌شود و موجب بيماري روحي و رواني، بدبيني و ايجاد حس انتقام‌جوي در او مي‌گردد که اين مسائل بسيار خطرناک است.
5. تحقير و سرزنش، ممنوع!
خداوند در خلقت انسان به خودش احسنت گفته است، زيرا انسان بهترين خلقت اوست. در اين ميان، چگونه مي توان همسر را به عنوان يک امانت الهي تحقير و سرزنش کرد؟ يک دختر و يا يک پسر که با هزاران اميد وارد زندگي مي شوند، چرا بايد مورد اهانت قرار گيرند؟ پدر و مادري که دخترشان را با صدها رنج و زحمت را بزرگ کرده اند و با حفظ آبرو و اميدواري او را به خانه ي مردي فرستاده اند تا در محيط امن و سالم و پر محبت زندگي کند، چه گونه مي توانند بعد از مدتي نظاره گر توهين و سرزنش او از طرف همسرش باشند؟ آيا وجدان انسان راضي مي شود؟ متقابلاً اگر شما به ازدواج مردي در آمده ايد که به دلايل گوناگون مشکل پيدا کرده است – مثلاً اقتصادي يا شغلي – به هيچ وجه او را سرزنش نکنيد، زيرا به تدريج که سرزنش ها زياد مي شود، حالت تخريبي يي در زندگي شما به وجود مي آيد و در مقابل همديگر کم ارزش مي شويد.
هميشه به دنبال اين باشيد که با لطف و کرامت خود، احترام همديگر را نگه داريد و در پي شأن و منزلت همديگر باشيد.
6. رعايت احترام و ادب متقابل
با همسر خود به طور محترمامه و مؤدب صحبت کنيد و همديگر را سبک نکنيد. آنچه در اين گيرودار مهم مي باشد، اين است که وقتي مادري با همسرِ خود مؤدبانه صحبت مي کند، يا مردي با همسرش محترمانه سخن مي گويد، فرزند آنها نيز مي آموزد که چه طور مؤدبانه صحبت کند و احترام پدر و مادرش را نگه دارد. اين بهترين هديه يي ست که مي توانيد براي فرزند خود به ارث بگذاريد. طوري برخورد نکنيد که روزي مجبور شويد بگوييد: «آتش در خرمن خويش زده ام که را کنم دشمن خويش!»
شما خانم گرامي، وقتي همسرتان وارد منزل مي شود، به استقبال او برويد، بسيار مؤدّبانه با او رفتار کنيد و به فرزندِ خودتان نيز بگوييد، چنين کاري انجام دهد. اين رفتارِ شما باعث مي شود، خستگيِ کار از تنِ او بيرون رود و احساسِ آرامش کند. البته او نيز متقابلاً چنين رفتاري انجام خواهد داد و کم کم به صورت يک عادت در مي آيد. برخي از همسرانِ بسيار خوب اظهار مي دارند که در طول زندگي هرگز حتّا يک بار هم به يکديگر بي احترامي نکرده اند. زندگيِ آنها آن قدر لذّتبخش است که دوست دارند هميشه در کنار هم باشند!
7. حفظ حقوق متقابل
بسيار ارزشمند است قبل از اينکه بخواهيد تشکيل زندگي دهيد، درس حقوق خانواده را ياد بگيريد. ببينيد وظيفه ي شما چيست؟ شايد برخي از خانواده ها هنوز نمي دانند ازدواج يعني چه؟ تصور مي کنند زندگي بايد بگذرد، حالا هر طور باشد. نه! اين گونه نيست. اگر کسي از زندگي و ازدواج خود لذت نبرد، بازنده ي اصلي ميدان است.
مرد بداند که احترام زن بسيار حايز اهميت است و آن قدر مهم است که پيامبر صلي الله عليه وآله مي فرمايند: «بهترين فرد از ميان شما کسي ست که براي خانواده اش بهتر باشد!»
ايشان همچنين مي فرمايند: «جبرئيل آن قدر سفارش زنان را مي کرد که گمان کردم يک اُف هم نمي توان گفت!» واقعاً درست است. چرا بايد کسي که مي خواهد فردا مادر فرزند شما باشد و زندگيِ شما را به آرامش برساند، مورد بي احترامي باشد؟ همچنين براي زنان احترام شوهر و نيکو همسرداري کردن مهم است، آنچنان که مي فرمايند: «زني که خوب شوهرداري کند، مثل سربازي ست که در جبهه ي جنگ مشغول نبرد مي باشد.» يعني جهاد براي خدا، با خوب شوهرداري کردن، يک پاداش دارد. در اين جمله، معني و مفهوم گسترده يي نهفته است، پس به به حقوق همديگر آگاه باشيد و بکوشيد به حقوق يکديگر احترام بگذاريد.
8. به پيکره ي زندگي خود، محبت تزريق کنيد
مهر و محبت در منزل، منبع اصلي رضايتمندي ست. همديگر را مورد مهر قرار دهيد، زيرا بايد براي فرزند خود، مانند سرچشمه ي محبت باشيد. اگر پدري فرزند خود را در حالي که به همسرش احترام نمي گذارد در آغوش کشد، مطمئن باشد او فقط به انتقام از پدر مي انديشد يا اگر مادري فرزندش را عليه پدر تحريک کند، منزلت خانواده اش را شکسته است. کودک بايد از هر دو چشمه ي محبت، يعني پدر و مادر، سيراب گردد. اگر فرزند از يک کانال محبت بگيرد و از کانال ديگر بي محبتي ببيند، دچار تعارض مي شود، رفتارش متعادل نيست و به هرج و مرج دچار مي شود. هيچ موقع نمي توان محبت را با پول و اسباب بازي در ذهن بچه ها ريخت. اينها مُسکن است و براي مدت کوتاهي جواب مي دهد، ولي براي دراز مدت هيچ اثري ندارد و حتي ضرر هم دارد. مگر مي شود خلأ عاطفي را با پول جبران نمود؟ مثل اينکه يک ماشين نياز به بنزين دارد، شما آب داخل باک آن مي ريزيد. اين کار، نه تنها جواب نمي دهد، بلکه ضرر هم دارد. برخي از والدين با همديگر بحث مي کنند و يا فرزند خويش را مورد کم محبتي قرار مي دهند. وقتي به يکباره بيدار مي شوند، مي خواهند با خريدن يک عروسک جبران کنند! چرا بايد ابتدا بي مهري کنيد تا بعداً بخواهيد جبران نماييد و آن هم ارزش آنچناني نداشته باشد. پس بدانيد، «از محبت، خارها گُل مي شود!»
9- مسئوليت تربيت فرزندان خود را بپذيريد.
پيامبر صلي الله عليه وآله فرموده اند: «بچه ها، آينه ي رفتار شما هستند.» پس اگر فرزند شما در تحصيل و تربيت دچار مشکل مي شود، کسي را مقصر ندانيد و هميشه از خودتان سلب مسئوليت نکنيد. معمولاً خانواده هاي ما اگر فرزندانشان بد تربيت شوند، مي گويند: «جامعه يا مدرسه» و يا برخي از مادران به اقوام شوهر ربط مي دهند! مواظب باشيد، «از کوزه همان برون تراود که در اوست.» ديگران را مقصر بدتربيتي فرزند خود ندانيد. شما در منزل بوده ايد، با همسرتان برخورد داشته ايد، لقمه ي حلال يا حرام به منزل آورده ايد و در برابر رفتار فرزندتان، عکس العمل نشان داديد. کودکي که در شبانه روز 90% اوقات خود را در کنار پدر و مادر به سر مي برد، چه کسي مي توانسته است، روي او تأثير گذار باشد؟ مطمئن باشيد اگر ديگران روي فرزند شما تأثير گذاشته اند، زمينه و بستر آن را خود شما فراهم کرده ايد.
10- مراقب خلأ عاطفي فرزندتان باشيد.
برخي از خانواده ها نمي دانند چگونه برخورد کنند و دائماً در افراط و تفريط هستند. اگر فرزند شما دختر است، پدر بايد واقعاً او را مورد مهر و محبت خويش قرار دهد، مبادا او خلاء عاطفي داشته باشد و در آينده بخواهد اين خلأ پدر را با ديگران جبران کند. حضرت محمد صلي الله عليه وآله وسلم، درباره ي دخترش مي فرمايد: «فاطمه، پاره ي تن من است.» اين جمله از نظر روان شناسي خيلي ارزش دارد. آيا اشکال دارد، شما هم با دختر خودتان اين گونه باشيد؟ شما مادران هم مواظب باشيد، با فرزند پسرتان عاطفي برخورد نماييد. نکند خداي نکرده او را از محبت خود محروم کنيد و فردا خود شاهد خلاء عاطفي و گرايش او به جنس مؤنث باشيد.
رابطه ي خوب زن و مرد، آميزه يي از زيباترين تلاقي چشم ها، گيراترين تبادل کلام و هماهنگ ترين تپش دل ها ست که باعث جلب لطف و رحمت خداوند است.
11- جواب مهرباني، مهرباني ست.
از زمان هاي دور گفته اند: « از هر دست بدهي، از همان دست پس مي گيري.» در رابطه با همسرتان، اگر درست برخورد کنيد، مطمئن باشيد رفتار متقابل را نظارگر خواهيد بود. زيرا اگر براي مدتي از يک نفر مهرباني، ايثار و خوبي ارائه شود و از طرف ديگري نباشد، به تدريج طرف مقابل نيز رفتارش را تغيير خواهد داد. اگر شما همسرتان را خوار و کوچک بشماريد ، مطمئن باشيد بعد از مدتي او نيز با شما چنين رفتاري خواهد داشت. بعضي مواقع اگر شما تحقير مي کنيد و تحقير نمي بينيد، گمان نکنيد قوي هستيد ، همسرتان از درون، خودخوري مي کند. در حقيقت، غم و ناراحتي خود را دروني مي کند و عاقبت اين شما هستيد که بايد اعصاب ضعيف او را تحمل کنيد. نه تنها نسبت به همسر خود، بلکه نسبت به ديگران هم همين طور است. مثلاً نسبت به مادر يا پدر همسر خود اگر گل بدهيد، گل مي گيريد. اگر خار تقديم کنيد، خار مي گيريد و خودتان مسبب اين رفتار شده ايد. به قول معروف: «هر چه را براي خود نمي پسندي، براي ديگران هم مپسند.» واقعاً جمله ي زيبايي ست. رابطه ي خوب زن و مرد ، آميزه يي از زيباترين تلاقي چشم ها، گيراترين تبادل کلام، هماهنگ ترين تپش دل ها، چراغ روشني و جلب لطف و رحمت خداوند است.
12- به عنوان پدر در خانواده موظف باشيد.
پدر مهربان و عزيز! شما در خانواده نقش اساسي داريد. خودتان را دست کم نگيريد. شما خانم هاي محترم هم هرگز همسرتان را تحقير نکنيد ، زيرا از ديد فرزند، پدر به عنوان برجسته ترين مهره ، نيرومندترين و زيباترين انسان است! پدر از نظر کودک، سمبل «قدرت» وقهرمان است. واي بر حال پدري که قدرت او زير سؤال رفته باشد! اگر پدر احساس ضعف کند، اعتماد کودک از بين مي رود و اضطراب و فقدان امنيت در او شکل مي گيريد. به قول معروف از ديد فرزند، پدر در خانه بت است. نگذاريد اين بت، شکسته شود. همچنين پدر، سند حيات کودک و الگوي عمل اوست. پدر بايد ضمن حفظ اقتدار، از خود موجودي متين و دوست داشتني به نمايش بگذارد.
حضرت علي عليه السلام، اين ابر مرد تعليم و تربيت جهاني، مي فرمايند: «خودتان را تا سرحد کودکي پايين آوريد.» پس بکوشيد در خانه هم اقتدار و هم محبت داشته باشيد. محبتي که از دل پراقتدار بيرون آيد، آن قدر شيرين است که قابل توصيف نيست! البته منظور، اقتدار استبدادي نيست، يعني کودک بايد هم مطيع منطق شما باشد و هم مورد لطفتان قرار گيرد.
براي همسرتان هم همين طور .شما بايد چون کوه محکم و چون دريا آرامش بخش باشيد.
منبع: پايگاه قرآن و قانون/خ