حجاب

حجاب در لغت به معناي پوشش، پرده، وسيله پوشش، حايل و... است. فرهنگ معين و فرهنگ عميد براي واژه حجاب، معاني زير را آورده‏اند: پرده، ستر، نقابي که زنان، چهره خود را بدان پوشانند و روي‏بند و چادري که زنان سرتا پاي خود را بدان پوشانند. اين واژه در اصطلاح به معناي «پوشش مخصوص زنان» است.

فطري بودن پوشش

تمام کساني که زندگي بشر و تحولات آن را ارزيابي کرده‏اند، به اين نتيجه رسيده‏اند که از آغاز پيدايش انسان، هر يک از زن و مرد کوشيده است تا پوشش مناسب خود را تهيه کند. تلاش هميشگي بشر براي تهيه پوشاک، از آن جهت که با آموزش خاصي همراه نبوده است، نشان مي‏دهد که تکاپوي انسان براي يافتن پوشش، از فطرت دروني‏اش سرچشمه مي‏گيرد. حجاب زنان، پيشينه‏اي طولاني دارد. با مطالعه آثار تمدن‏هاي گوناگون، چنين به نظر مي‏رسد که حجاب زنان، از عادت‏هاي کهن تمدن‏هاي بشري بوده است. براي مثال، بر اساس نوشته دايرة المعارف لاروس، زنان يوناني در دوره‏هاي گذشته، صورت‏ها و اندامشان را تا روي پا مي‏پوشاندند.

مصونيت، نه محدوديت!

حجاب در باورها و ارزش‏هاي ما ريشه دارد و رعايت پوشش به ويژه در ميان بانوان، ايجاد مصونيت براي جلوگيري از عوارض منفي، مفاسد و ابتذال است. از ديدگاه اسلام، زن، شخصيتي شايسته دارد و مي‏تواند مدارج کمال را بپيمايد و به مراتب عالي انسانيت بار يابد. دامن زن، مدرسه بشر است و والايي مردان، بدون زنان ممکن نيست. اصلاح جامعه در گرو پارسايي، حيا و حجاب بانوان خواهد بود. جايگاه والاي اين گوهر گران‏بهاي آفرينش، مي‏طلبد که در صدف پوشش قرار گيرد تا ارزش‏هايش حفظ گردد. خانم فاطمه دولان، استاد مسلمان انگليسي‏زبان گفته است: «حجاب باعث مي‏شود که زن، ارزش خود را از حد يک کالاي تجارتي يا وسيله‏اي براي بهره‏دهي بالا ببرد و هم خود براي خويش ارزش قائل شود و هم جامعه را وادار به احترام کند».

سابقه پوشش در ايران

پوشش در ايران، به قبل از اسلام و صدور حکم حجاب بر مي‏گردد. در تاريخ چنين آمده است: هنگامي که سه تن از دختران کسرا، شاه ساساني را اسير کردند و نزد خليفه دوم بردند، آن سه با پوشش و نقاب، سيماي خود را پوشانيده بودند. خليفه دستور داد حجاب از چهره برگيرند تا بدين‏گونه خريداران، آنان را ببينند و پول بيشتري به پايشان بريزند. دوشيزگان ايراني از برهنه کردن سر و صورت خودداري کردند و نماينده خليفه را با مشتي که بر سينه‏اش زدند، از خود دور ساختند. خليفه با مشاهده اين وضع، عصباني شد و خواست با تازيانه آنان را آزار دهد. در آن حال، حضرت علي عليه‏السلام به خليفه فرمود: «در رفتارت با دشمن مدارا کن. از رسول اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله شنيدم که مي‏فرمود: بزرگ و شريف هر قومي را که خوار گرديده است، گرامي داريد».

حجاب کامل بعد از فرمان الهي

رعايت پوشش در ميان اقوام و قبيله‏ها، پيش از اسلام نيز وجود داشته، ولي فراگير نبوده است. از برخي روايات برمي‏آيد که رواج پوشش کامل، پس از فرمان الهي و کلام وحي بوده است. در روايتي از يکي از همسران رسول اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مي‏خوانيم که وي گفته است: «من برتر از زنان انصار نديدم. همين که آيه‏هاي سوره نور نازل شد، يک نفر از آنان ديده نشد که همچون گذشته بيرون آيد و آنها سر خود را با روسري‏هاي مشکي مي‏پوشانيدند.» از آيه‏هاي قرآن کريم هم برمي‏آيد که وجوب حجاب براي بانوان، بر اساس صراحت قطعي وحي است و اينکه برخي از تحليلگران پنداشته‏اند پوشش، از عادت‏ها و رسم‏هاي دوره عباسي است، پذيرفتني نيست.

نشانه‏اي از ديانت

اسلام، حجاب را لطف و عنايتي از سوي خداوند متعالي مي‏داند و مسئله تحميل، محدوديت و خشونت در آن مطرح نيست. زن با رعايت حجاب، افزون بر آنکه نشانه‏اي از ديانت، ايمان و تقوا با خود دارد، نوعي ابهت در خويشتن به وجود مي‏آورد و از اين راه در مسائل اجتماعي و سياسي مشارکت مي‏کند. در ارزش و قدرت تأثير حجاب همين بس که استعمارگران هرگاه خواسته‏اند بر اختناق خود در جامعه بيفزايند و به حيله‏هاي خود دست يابند، کوشيده‏اند اين دژ استوار را که ضامن ايمان و عفاف و عامل گسترش فضيلت در جامعه اسلامي است، از ميان بردارند يا آن را کم‏اهميت جلوه دهند.

تلاش استعمارگران

در فرهنگ کشورهاي اسلامي و به ويژه ايران، حجاب از جايگاه بلندي برخوردار است و دشمنان همواره تلاش کرده‏اند ميان حجاب و اصل دين جدايي به وجود آورند. بر همين اساس، استعمارگران در ايران، رضاخان، در افغانستان، امان اللّه‏ خان و در ترکيه، کمال آتاتورک را برگزيدند تا در اين کشورها به اسلام‏زدايي بپردازند و فرهنگ وارداتي غرب را جاي‏گزين کنند. رضاخان با حمايت بريتانيا، در هفدهم دي ماه 1314 خورشيدي، کشف حجاب را رسمي و اجباري کرد و فرزندش اين روز را جشن گرفت. اين دو نماد استبداد، همه امکانات کشور را براي گسترش فرهنگ بي‏حجابي و ابتذال در ايران به کار گرفتند. قيام گوهرشاد با حضور اقشار مردم مشهد به رهبري عالمان و نيز اعتراض شيخ محمدتقي بافقي در قم، از جمله ايستادگي‏هاي ملت در برابر اين حرکت بود.

توطئه کشف حجاب

بي‏ترديد، از پليدترين ترفندهاي دشمنان اسلام، توطئه کشف حجاب است که در تاريخ معاصر ميهن ما به شکل رسمي و قانوني اتفاق افتاد. رهبر کبير انقلاب در اين باره فرمود: «زن در دو مرحله مظلوم بوده است: يکي در جاهليت که اسلام منت گذاشت بر انسان و زن را از آن مظلوميتي که داشت، بيرون کشيد و يک موقع هم زن در ايران مظلوم شد و آن دوره شاه سابق بود».

واکنش امام خميني رحمه‏الله به کشف حجاب

امام خميني رحمه‏الله که در زمان کشف حجاب به حاج آقا روح‏اللّه‏ خميني معروف بود، به همراه تني چند از فضلاي حوزه علميه قم، به رئيس حوزه علميه قم، آيت اللّه‏ شيخ عبدالکريم حائري يزدي گفتند: «چاره‏اي جز اين نيست که در تلگراف رسمي به کشف حجاب اعتراض شود؛ چون حجاب از ضروريات دين اسلام است و ما بايد از آن دفاع کنيم. اگر طاغوت قبول نکرد، دست کم از حوزه و مرجعيت شيعه رفع تکليف مي‏شود و اين اعتراض در تاريخ مي‏ماند.» آيت اللّه‏ حائري‏يزدي در تلگراف مختصري خطاب به رضاشاه نوشت: «حجاب از مسلّمات دين اسلام است و کشف آن براي زنان نبايد اجباري و الزامي باشد» که با پاسخ اهانت‏آميزمحمدعلي فروغي، نخست‏وزير وقت و واکنش تند رضاخان روبه‏رو گرديد.

ضرورت حجاب

در احاديث و روايات گوناگون بر ضرورت حجاب تأکيد شده است. حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «در آخرالزمان و نزديک قيامت که بدترين زمان‏هاست، زناني ظاهر مي‏شوند که بي‏حجاب و نامناسب از خانه بيرون مي‏آيند. آنان به احکام الهي و دستورهاي اسلامي پاي‏بند نيستند، بلکه داخل در فتنه‏ها مي‏گردند و زناني خوش‏گذران و شهوت‏ران هستند. اين‏گونه زنان براي هميشه در دوزخ خواهند سوخت».

مظهر عفاف

فاطمه عليهاالسلام ، مظهر عفاف و پارسايي و سرمشق و سرور تمامي زنان عالم است. روزي رسول اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله از صحابه پرسيد: چه چيزي براي زنان از همه بهتر است؟ ياران ندانستند. پس علي عليه‏السلام از فاطمه عليهاالسلام پرسيد و آن حضرت پاسخ داد: «از همه چيز بهتر اين است که نه مردان بيگانه را ببينند و نه مردان بيگانه، آنها را».
اسوه عفت و پاکدامني، اولين روز تولد را با پوششي بهشتي آغاز کرد. در رواياتي آمده است که هنگام تولد، لباسي از بهشت براي آن حضرت آورده شد و جسمش پوشش کامل يافت تا زمينه تعالي روحش باشد. زهراي پاک، اين برترين الگوي زن و عالي‏ترين چهره بشريت، گو اينکه فريادگري بر ضد ظلم را پيشه داشت و ستم بر امام خويش را برنمي‏تابيد، از محدوده خانه پا بيرون نهاد و در اجتماع حضور يافت و با بليغ‏ترين جمله‏ها از حق و حقيقت دفاع کرد و اين همه در نهايت آزرم، حيا و عفاف بود.

ريشه‏هاي بي‏حجابي

هويت و شخصيت زن، در گرو منش و روش زندگي اوست و حجاب، پوشش والاي زن مسلمان به شمار مي‏آيد. در اين ميان، بي‏حجابي، پديده‏اي شوم است که براي يافتن عوامل و علل آن، بايد با نگاهي جامعه شناختي، مسائل و زمينه‏هاي آن را بکاويم. از عوامل بدحجابي و بي‏حجابي مي‏توان تلاش استعمار در زدودن پوشش، دگرگوني ارزش‏ها، الگوهاي ناهنجار و خلأهاي دروني را نام برد؛ زيرا فرهنگ‏ستيزان براي زدودن ارزش‏ها در جوامع اسلامي، تلاش‏هاي فراواني به کار گرفته‏اند. قهرمان‏سازي و الگوآفريني کاذب براي زن در راه از بين بردن هويت او از برنامه‏هاي پردامنه استعمار به شمار مي‏آيد.
منبع: ماهنامه گلبرگ
/س