براى عشق اسباب گوناگونى مطرح كرده‏اند كه از همه مهمتر دو سبب است كه هر دو ريشه در فطرت هستى دارد:
1 - 4- كمال‏جويى‏
همه هستى ميل به كمال دارد. كمال‏طلبى آميخته با «حبّ بقا»ست كه هر دو تبلور «حبّ ذاتند». همه موجودات در پى آنند كه چيزهايى را به دست آورند و بهره وجودى‏اشان را بيشتر كنند. هر موجودى، در پى كمال متناسب با خود است. دانه گندمى كه روى زمين قرار گرفته و با شرايط مساعدى شكافته شده، به تدريج مى‏رويد، متوجه آخرين مرحله بوته گندم است كه رشد خود را تكميل كند؛ سنبل داده و دانه‏هاى زيادى بار آورد. هسته ميوه‏اى كه در درون خاك پنهان شده و سپس پوست خود را شكافته و نوك سبزى بيرون مى‏دهد از همان مراحل آغازين، قصد رسيدن به درجه كمال و برومندى خود را دارد كه درختى پر از ميوه خواهد شد.
انسان نيز مى‏خواهد سعه وجودى بيشترى بيابد و علم، قدرت، اراده و حياتش نامحدود و مطلق باشد، به صورتى كه به گفته حضرت امام خمينى، اگر قدرت مطلق جهان باشد و عالم را در اختيار داشته باشد و به او بگويند كه جهان ديگرى هم هست، فطرتاً مايل است آن جهان را در اختيار داشته باشد. يا مثلاً هر اندازه دانشمند باشد و گفته شود علوم ديگرى هم هست، فطرتاً مايل است آن علوم را هم بياموزد.(13)
تمامى اين نمونه‏ها حكايتگر اين حقيقت است كه دستگاه آفرينش با تربيت تكوينى خود كمال‏خواه و كمال‏جو است و به همين سبب است كه با وجود تمام سختيها، موانع و مشكلات، عاشق كمال است و براى رسيدن به آن، از هيچ كوشش و تلاشى فروگذار نمى‏كند. به بيان ديگر، اين فطرت كمال‏خواهى است كه موجودات را عاشق ساخته است.(14) از اين‏رو، محرك همه موجودات عشق است.