آموزش نقش تعيين کننده اي در يک مديريت خلاق دارد. « کنفوسيوس » فيلسوف و حکيم چيني احکامي در زمينه مديريت ارائه مي دهد که يادآوري آن خالي از لطف نيست او مي گويد : « اگر مايليد تغذيه يکسال خود را تامين کنيد گندم بکاريد و اگر ده سال رفاه مي خواهيد درخت بکاريد و اگر در پي رفاه و آسايش يک قرن هستيد به آموزش توجه کنيد.
مردم ژاپن اين اندرز را با استفاده از سنت و آداب خود در کار روزانه بکار گرفته اند و آلفرد مارشال پرورش نيروي انساني را با ارزش ترين نوع سرمايه گذاري به شمار مي آورد و معتقد است که تربيت يک صنعت کار يا مخترع مي تواند هزينه آموزش و پرورش يک شهر را جبران کند. به نظر او « هيچ اسرافي بالاتر از اين نيست که نابغه اي را که در خانواده هاي کم درآمد بزرگ مي شود به کار کم اهميتي مشغول کنيم .
شرايطي که امروز به کشورهاي در حال توسعه تحميل شده و خود نيز در ايجاد آن شرايط تا حدودي سهيم هستند در نوع خود تکان دهنده است اين کشورها به شدت نيازمند نيروي متخصص کارآ ابداع کننده هستند اما از آنجا که پيش از هر چيز در پي ارضاي نيازهاي اوليه هستند و در عين حال گروه واسطه گر و خلاق در مراکز تصميم گيري قرار دارند کمتر مي تواند به فضاي علمي ـ پژوهشي بپردازند و درنتيجه نخبگان و بزرگان اين کشورها خود به خود جذب بازار صنعتي کشورهاي پيشرفته مي شوند و به قول « گونارمردال » فرار مغزها امکان پيدا مي کند.
در اينجاست که کمک وارونه مردم فقير به ثروتمند شکل مي گيرد و نگهداري و ايجاد فضاي مناسب براي اين نيروي انساني که بزرگترين ذخيره در نوآوري علمي است از اهميت ويژه اي برخوردار است و هر مدير مسئولي نمي تواند آني از اين فکر غافل بماند.

مديريت و انگيزش در کار

انگيزه در کار وسيله به حرکت درآوردن شخص است و آدمي بدون انگيزه نمي تواند کاري را به پايان برساند و هدفي را دنبال کند انگيزه قدرت ابداع بالقوه و نهفته در فرد را به فعاليت مي رساند و توجه و بکارگرفتن انگيزه ساده ترين و پيچيده ترين وظيفه مديريت است زيرا انگيزش نوعي تنش دروني است و بکارگيري آن تنش را کاهش مي دهد.
مازلو براي نيازهاي انساني سلسله مراتب يا نردباني قائل است که برمبناي آن هر گاه نياز سطح پايين ارضا شود نيازهاي سطح بعدي فعال مي شود. بدين ترتيب نيازها در افراد در حال تغيير و تحول هستند و در پي ارضاي نيازهاي فيزيولوژيک در انسان نيازهاي ايمني و پس از نياز مقبوليت اجتماعي فعال مي شوند.
بيشتر محققان توافق دارند يکي از نيازهايي که ما بخاطر آن تلاش مي کنيم عبارت از اين است که « خودمان باشيم » يعني فردي باشيم که شايستگي بودن آن را داريم و انگيزه داشتن در کار باعث مي شود که پرکاري و علاقه مندي در کار به شکل عادت روزانه در آيد و اين ويژگي در مديريت صنعتي ژاپن به وضوح قابل مشاهده است .
مديريت مذکور موفق شده است تا جوان کاري را در قشرها و گروه هاي مردم آن کشور بالا ببرد و با القاي اين احساس که کار اجتماعي جنبه شخصي و خانوادگي دارد دلبستگي نزديکي در آنان نسبت به کار بوجود مي آورد و اين هنرمندي در کار مديريت باعث شده که توسعه به سبک و سياق ژاپن در جهان مورد توجه و اقبال قرار گيرد.

جايگاه مديريت در نهج البلاغه

بشر بعد از عبور دوران ابتدايي به مباحثي از قبيل منشا حکومت با مردم و تقسيم کار ميان طبقات مختلف و سازمان هاي اجتماعي و شيوه همکاري دسته جمعي توجه کرده است و به راه حل هايي دست يافته است که پايه و اساس مديريت است گرچه امروز علم مديريت بسيار گسترش يافته است و به شاخه هاي مختلفي تقسيم شده است اما متون ديني ما درباره الگوهاي مديريتي در پي آن است که به بررسي اخلاق مديريتي و شيوه هاي آن از ديدگاه امام علي (ع ) بپردازد.
الف ) اخلاق مديريتي : مدير علاوه بر دانش و مهارت بايد از اخلاق مديريتي نيز برخوردار باشد. اما علي (ع ) به مديران خويش يادآوري مي کند که آنان خدمت گزاران مردم هستند و بايد داراي صفت هاي اخلاقي ذيل باشند.
1 ) لطف و محبت : اصل اساسي اخلاق مديريتي لطف و محبت نسبت به همه اقشار مردم است حتي سخت گيري نسبت به مخالفين فکريش را نمي پسندد و از استاندارانش مي خواهد که حقوق اساسي همه اقشار را تامين کنند و در برابر مردم فروتن و متواضع باشند.
2 ) صبر و پايداري : امام مديران را به صبر در برابر مشکلات و بردباري در برابر خطاهاي مردم دعوت مي کند و از آنان مي خواهد که در هيچ کاري با عجله و شتاب تصميم نگيريد. حتي در مجازات خطاکاران البته اين صبر و بردباري به معني سستي در انجام وظايف نيست .
3 ـ چشم پوشي و گذشت : مديران بايد خطاها و لغزش هاي مردم را ناديده بگيرند و آنان را مورد عفو قرار دهند . امام علي (ع ) بدترين افراد را کسي مي داند که عيوب مردم را جستجو مي کند و آنان را افشا مي نمايد.
4 ) صراحت و قاطعيت : مديران بايد در مواقع حساس به صراحت تصميم بگيرند و با قاطعيت آن را اجرا کنند . البته اصل اساسي مدارا و گذشت است اما در اجراي قانون و ايجاد عدالت بايد با قاطعيت اقدام کرد و خيانتکاران را مجازات نمود تا ديگر کسي به حقوق مردم ستم نکند.
5) مستبد نبودن : البته صراحت و قاطعيت نبايد منجر به استبداد شوم شود و امام علي (ع ) استبداد را بلاي بزرگي مي شمارد که موجب فساد در دل و سستي در دين و سبب ايجاد حوادث سخت براي حکومت مي شود.
6 ) مشورت کردن : امام علي (ع ) به جاي استبداد در راي از حاکمان و مردم مي خواهد که با يکديگر مشورت کنند و از عقل همديگر ياري بگيرند.
ب ) نظام مديريتي امام علي (ع ) : امام علي (ع ) براساس نيازهاي جامعه و به قصد اصلاح امور مردم و پيشرفت کارهاي اجتماعي و رفاه اجتماعي عمومي نظام مديريتي دقيقي را برنامه ريزي مي کند تا استاندارانش با توجه به طبقات مردم و نيازهاي آن بتوانند به اداره جامعه بپردازند.
ج ) شيوه ها و روشهاي مديريتي : روشهاي برجسته امام علي (ع ) را چنين مي توان خلاصه کرد :
1 ) نظم و برنامه ريزي : امام علي (ع ) بعد از سفارش به تقواي الهي به نظم در کارهاي اجتماعي تاکيد مي کند و خودش نيز الگوي نظم و انضباط است .
2 ) رعايت قانون و اجراي عدالت : امام علي (ع ) به رعايت قانون الهي و سنت هاي پسنديده رايج تاکيد مي کند و با همه مردم به انصاف و عدالت رفتار کند.
3 ) مسئوليت دادن به ديگران : بهترين روش هاي مديريتي تعيين مسئوليت وظايف است تا بتوان افراد را مواخذه کرد .
4 ) تقويت انگيزه ها : او خلافت را به قصد خدمت به مردم و اصلاح اموراجتماعي پذيرفته است و به استاندارانش توصيه مي کند که حکومت را طعمه و غذا ندانند بلکه آن را وسيله اي براي خدمت به مردم قرار دهند. البته او از حقوق مادي مديران غافل نيست .
منبع:آفتاب
/س