تعريف

هنگامي که از روبرو به ستون مهره ها نگاه مي کنيم ستون مهره مستقيم و در امتداد يک خط عمودي صاف مي باشد. هر گاه اين خط صاف دچار خميدگي گردد درنگاه ازروبرو ديگر ستون مهره بصورت يک امتداد مستقيم ديده نمي شود و به يک يا هر دو سمت دچار خميدگي مي شود که به اين امر اسکوليوز يا انحراف جانبي ستون مهره مي گوئيم. ايجاد اسکوليوز يک روند تدريجي دارد. اسکوليوز معمولاً درست قبل يا در خلال بلوغ مود توجه قرار مي گيرد. زمانيکه جهش رشدي در فرد ايجاد شده است. بروز اسکوليوز در خانمها شايعتر از آقايان مي باشد. در موارد کمي اسکوليوز در دوره نوزادي تشخيص داده مي شود و لذا درمان زودتر شروع مي گردد.

علل

• رشد و تکامل ناکامل يا ناصحيح مهره ها مثل تشکيل نيمي از مهره يا تغيير شکلهاي غير طبيعي مهره که در اين موارد اغلب اسکوليوز در نوزادي ايجاد مي شود.
• عدم يکسان بودن اندازه پاها سبب انحراف لگن به يک سمت و ايجاد اسکوليوز در ستون مهره مي گردد.
• عفونتهاي ستون مهره که سبب تخريب مهره ها شوند مي توانند سبب اسکوليوز شوند.
• بدخيمي هاي استخواني يا متاستاز به ستون مهره هم از علل تخريب مهره و به تبع آن ايجاد اسکوليوز است.
• در اغلب موارد اسکوليوز ( 80%) علت خاصي براي آن پيدا نمي شود که به اين موارد «اسکوليوز ايديوپاتيک» مي گوئيم. در اين موارد آنچه اغلب ديده مي شود نا مساوي بودن قدرت عضلاني دوطرف ستون مهره است که سبب مي شود ستون مهره به سمتي که قدرت عضلاني بيشتري دارد منحرف گردد و اسکوليوز ايجاد گردد.

علائم و نشا نه ها

• در شروع بيماري اغلب اسکوليوز درد ندارد و مي تواند تشخيص آن مشکل باشد.
• قرار نداشتن شانه ها يا دو سمت لگن در يک سطح مثلاً يک شانه بالاتر از شانه ديگر باشد.
• وجود داشتن يک حالت برجستگي يا کوهان در يک سمت ستون مهره در قسمت پشت
• ضعف عضلات يک سمت ستون مهره که در معاينه بصورت تحليل رفتن عضلات يک سمت ستون مهره خود را نشان مي دهد.
• کمردرد مزمن
• افتادگي شانه ها
• خوابيدن روي يک سمت در هنگام دراز کشيدن به پشت در اثر چرخش به ک سمت ستون مهره.

تشخيص

• بررسي شرح حال که در بالا اشاره شد
• معاينه ستون مهره توسط پزشک براي بررسي انحناء آن که آيا اسکوليوز کمر وجود دارد يا اسکوليوز در ناحيه قفسه سينه وجود دارد.
• در معاينه پزشک از شما مي خواهد تا به جلو خم شويد ( مثل حالت رکوع ) و وي در اين حالت انحراف ستون مهره شما را به يک سمت بررسي مي کند.
• انجام راديوگرافي ستون مهره براي بررسي دقيقتر وجود يا عدم وجود اسکوليوز. در صورت وجود اسکوليوز پزشک از روي عکس راديوگرافي مي تواند ميزان اسکوليوز و درجه آن را اندازه گيري کند
• پزشک همچنين لگن، اندازه پاها، نحوه قرارگيري پاها روي زمين، پوست ، قفسه سينه و کمر را معاينه خواهد نمود و بر اساس شرح حال، معاينه و راديوگرافي تشخيص را مطرح خواهد کرد.

درمان

پزشک متخصص ارتوپد يا طب ورزش بر اساس سن شما، ميزان رشد بدني شما، درجه و الگوي اسکوليوز در شما و نوع و علت آن نحوه درمان را معين مي کند اگر اسکوليوز ثانويه به عفونت يا تومور باشد در درجه اول درمان علت آن لازم است و سپس درمان اسکوليوز انجام مي گيرد.
انواع روشهاي درماني عبارتند از :
1- تحت نظر گرفتن : چنانچه شما درحال رشد هستيد ( مثل حوالي بلوغ ) يا درجه اسکوليوز شما کمتر از 25-20 درجه است پزشک شما را تحت نظر مي گيرد چرا که اسکوليوز حوالي بلوغ مي تواند به مرور اصلاح گردد و اسکوليوزهاي کمتر از 25-20 درجه در صورت عدم پيشرفت و افزايش درجه مي توانند بدون علامت باقي بمانند. در اين موارد پزشک هر 6-4 ماه شما را معاينه مي کند تا مبادا دچار پيشرفت ميزان اسکوليوز شده باشيد.
2- استفاده از Brace : پزشک مي تواند چنانچه شما اسکوليوزي با ميزان بين 40-25 درجه داشته باشيد براي شما بريس را تجويز کند که معروفترين بريس مورد استفاده « بريس ميلواکي » است. بريس سبب جلوگيري از پيشرفت بيشتر درجه انحراف ستون مهره مي گردد و بروز علائم و عوارض را کاهش مي دهد.
3- فيزيوتراپي : انجام ورزشهاي خاص و فيزيوتراپي مي تواند جلوي پيشرفت اسکوليوز را بگيرد اما آن را کاملاً درمان نمي کند. البته اين امر مورد توافق همگان نيست و برخي متخصصين معتقدند فيزيوتراپي و ورزش هاي خاص مي تواند اسکوليوز را درمان کند اما اغلب متخصصين معتقدند که ورزش تنها مي تواند جلوي پيشرفت اسکوليوز را بگيرد.
4- جراحي : در مواردي که انحراف جانبي ستون مهره بيش از 40 درجه باشد اغلب نياز به جراحي وجود دارد و پزشک آن را توصيه نمي کند.

پيشگيري

• در وضعيت مناسب بايستيد و بنشينيد و از بلند کردن اجسام سنگين پرهيز کند.
• با رعايت اصول مناسب اجسام را بلند کنيد.
• با ورزش عضلات ستون مهره را تقويت کنند و انعطاف پذيري و قدرت مناسب را در ستون فقرات کسب کنيد.
• از بلند کردن اجسامي که براي شما سنگين هستند پرهيز کنيد حتي آنها که از کيفهاي سامسونت سنگين استفاده مي کنند اين امر خصوصاً د محصلان در حوالي بلوغ لازم است مورد توجه قرار گيرد.
• لازم است بدنبال نشستن طولاني روي صندلي محيط کار يا پشت کامپيوتر هراز گاهي بلند شويد و برروي عضلات ستون مهره ورزشهاي کششي را اعمال کنيد.
• تناسب اندام خود را حفظ کنيد و از چاقي و اضافه وزن بپرهيزيد.
منبع: موسسه طب ورزش پارس
/خ