به علت حركت خاص اسب، براى عملكرد موفق آن پايگاه عملياتى مورد نياز است. منظور از اين پايگاه خانه اى است كه اسب در آن استقرار يابد و از گزند سوارها و از آن مهمتر پياده هاى حريف در امان باشد. اسب مستقر در مركز قدرتى معادل يك رخ دارد. برعكس، اسبى كه جاى نا مناسبى داشته باشد ضعف قطعى به شمار مى آورد. ضرب المثل قديمى ((اسبى كه در كنار صفحه باشد فقط گرفتارى به بار مى آورد)) بيان خوبى است از اينكه اسب در گوشه صفحه فقط قسمتى از قدرتش را مى تواند نمايش دهد.اسب در وسط صفحه مى تواند 8 خانه را زير نظر و كنترل داشته باشد. به همين دليل مركزيت اسب بسيار مهم است.

سفيد : آهيوس
سياه : آلخين
(بادنوهايم 1936)
1.d4 d5
2.c4 d×c4
3.Nf3 a6
4.a4? f6
5.e3 Bg4
6.B×c4 e6
7.Nc3 Nc6
8.Be2 Bb4
9.o-o o-o
10.Nd2
بهتر بودBd2(
10... B×e2
11.N×e2 e5
12.Nf3 Re8
13.Bd2 Bd6
14.Ng3 e4
15.Ne1
15…. B×g3!

در وهله اول اين حركت موجب شگفتى مى شود،چون اين فيل در حمله به جناح شاه در آينده مى توانست نقش مهمى داشته باشد. اما آلخين تشخيص مى دهد كه بعد از اين تعويض، پياده هاى جناح شاه سفيد غير متحرك و پايگاه عملياتى d5,g4 در اختيار اسبهاى وى قرار خواهند گرفت.
16.h2×g3 Ne7!
17.b4 Dd7
18.Nc2 Ned5
19.Na3
سفيد نيز يك پايگاه در خانه e5 براى اسبش مى خواهد ولى طرح او براى اين كار فوراً متوقف مى شود.

19…. b5
20.a×b5 a×b5
21.De2 c6
22.Nc2 Df5
23.Rf-c1 h6
24.Ra5 Ra-c8
25.Na1?
سفيد سعى دارد اسبش را به پايگاه c5 برساند ولى اكنون براى انجام چنان مانورى كمى دير است.حركت درست f3 بود كه از استقرار اسب در خانه g4 جلوگيرى ميكرد.

25… Ng4
روشن است كه آلخين با موفقيت طرح خود را به اجرا در آورده است.

26.Kf1 Re6
27.R×b5 Rf6
28.Rc-c5 N×f2
29.Ke1 Nd3+
30.Kd1 Df1+
31.Be1 Rf2!

سفيد بازى را واگذار كرد. آنچه در اين بازى قابل توجه بود، نقشهاى متفاوتى بود كه اسبها ايفا كردند.اسب سفيد چيز زيادى بدست نياورد ولى اسبهاى سياه،به ويژه اسب مستقر در خانه d5 كه سيزده حركت در آن خانه باقى ماند، نقش فلج كننده اى در پوزيسيون حريف داشت. به دست آوردن پايگاه عملياتى براى اسب محققاً يكى از مهمترين مضامين استراتژى شطرنج است.
جايگاه نامطلوب اسب نيز يكى از عوامل پابرجاى استراتژيكى و كسب برترى براى حريف است. بدون شك پيدايش چنان وضعيتى كمتر پيش مى آيد.اسب مقيد به استقرار در خانه هاى يك رنگ نيست و مىتواند تغيير مكان دهد و زنجير پياده اى هم در خيلى از حالات نمى تواند موجب محدوديت حركت آن شود. ولى وضعيتهايى به وجود مى آيد كه تحرك آن محدود مى شود و به سختى وضعيت آن را بهبود بخشد. مانند مثال زير.
سفيد: پاخمان
سياه: سابو
هيلورزوم 1947
1.d4 e6
2.c4 d5
3.Nc3 Nf6
4.Bg5 Be7
5.Nf3 o-o
6.e3 Ne4
7.B×e7 D×e7
8.Rc1 c6
9.Bd3 f5?

در اينجا حركت
9….B×c3
براى سياه اجبارى بود.بعد از حركت متن تحرك بيشتر اسبهاى سفيد نمايان مى شود.اين عامل پايدار پوزيسيونى مهمتر از چشم اندازهاى تاكتيكى سياه در جناح شاه است.
10.o-o Nd7
11.a3 Rf6
12.Ne5! N×e5
13.d×e5 Rh6
14.g3! Bd7
15.f3

اسب سياه هدف قرار گرفته است.دراينجا سياه نبايد
15….N×c3
را انجام دهد چون پس از
16.R×c3
حمله سفيد در جناح وزير به سرعت بسط مى يابد.
15…. Ng5
16.f4 Nh3+?
اشتباهى شبيه آنچه سياه در حركت نهم انجام داد.به خاطر چند تهديد تاكتيكى سياه اسب را در وضعيت نامطلوبى قرار مى دهد و اين مسئله زمانى بيشتر نمايان خواهد شد كه بازى ساده شود. دليل حركت فوق شايد فقدان ادامه جالب توجهى براى سياه بود.
16… Ne4 17.c×d5 e×d5 18.Db3 N×c3 19.D×c3)
17.Kh1 g5
18.c×d5 e×d5

19.Dc2 g×f4
اولين ناكامى براى سياه چون وى محققاً ادامه زير را در نظر داشت:
19… d4?!,20.e×d4 g×f4,21.g×f4? Dh5
تا پس از
….Kh8
حمله شديدى را عليه شاه سفيد آغاز كند.البته در اين حالت اسب او در h3 جايگاه مناسبى مى داشت، اما سفيد ادامه قويترى دارد:
21.Ne2! f×g3,22.N×g3 f4,23.Nf5
و پياده f را مى گيرد.
ولى اكنون عملاً سياه يك سوار كمتر دارد چون اسب h3 به هيچ وجه قادر به شركت فعالانه در بازى نيست.
20.e×f4 Df7
21.Ne2 Kh8
22.Nd4!

اسب سفيد بر خلاف اسب سياه در خانه d4 موقعيت نيرومندى دارد و با حمله به پياده ضعيف f5 فشار زيادى بر سياه وارد مى كند مقايسه وضعيت استقرار اسبهاى طرفين و اختلاف قدرت آنها بسيار آموزنده است.
22… Rf8
23.Rc-e1 Be6
24.Dc5!
با اين حركت نيرومند، سفيد يك پياده مى گيرد چون اگر
24…a6 25.Dd6!

بازى به نفع سفيد تمام مى شود.
24….. Rg8
25.N×e6 R×e6
پس از تعويض وزيرها اسب h3 رفتنى است.
(25…D×e6 26.Dd6)
26.D×a7 Dh5
27.De3 Rh6
28.De2 De8
29.e6! R×g3
30.De5+ Kg8
31.B×f5 Rg7
32.B×h3 R×h3
33.Rg1

سياه واگذار كرد
منبع:فدراسيون شطرنج جمهوري اسلامي ايران
/س