استعمال دخانيات، يک اعتياد است؛ نه يک عادت. برخي از ما ممکن است استعمال دخانيات را تنها يک عادت بد تلقي کنيم؛ اما واقع آن است که نيکوتين، ماده فعال و خطرزاي تنباکو، دارويي اعتياد برانگيز است که سبب وابستگي و تداوم مصرف مي‏شود؛ چنان که افراد سيگاري براي ترک و دوري از آن مشکل دارند و دچار ناراحتي‏هايي مي‏شوند.

عوارض جسمي دخانيات

سيگار، سلامت جسمي انسان را به طور جدي به مخاطره مي‏اندازد. برخي از آثاري که مصرف اين ماده مخدر بر وجود انسان مي‏گذارد، عبارتند از: اختلال در هوش، حافظه و عمل فراگيري، ايجاد سکته مغزي و قلبي، ضعف بينايي، زردي، پوکي و فساد دندان‏ها، بوي بد دهان، فساد لثه، اختلالات گوارشي مانند سوء هاضمه و بي‏اشتهايي، اختلالات قلبي، ازدياد فشار خون، تپش قلب، انفاکتوس، بي‏نظمي در حرکات قلب، مسموميت تدريجي خون، کمردرد به دليل نارسايي گردش خون در عضلات پشت بدن و ضعف آنها، ايجاد حساسيت در دستگاه تنفس، تحريک مخاط تنفسي و ايجاد سرفه، ايجاد انواع سرطان‏ها به ويژه سرطان‏هاي مجاري تنفسي مانند سرطان زبان، حنجره و ريه، اختلالات بينايي، کاهش مقاومت بدن در مقابل بيماري‏ها و بالاخره مرگ زودرس. طبق بررسي‏هاي سازمان بهداشت جهاني، تلفات مستقيم دخانيات در جهان، بالغ بر 4 ميليون نفر در سال است. به همين دلايل، اين سازمان در سال 1957م. استعمال دخانيات را به عنوان يک بيماري و در رديف ساير اعتيادها ذکر کرد. اين امر براي خود سيگاري‏ها نيز مسلّم شده است؛ اما اکثر آنها منکر اين واقعيت مي‏شوند.1
بررسي‏ها نشان داده است که کودکاني که والدين سيگاري دارند، بيشتر بيمار مي‏شوند. اين کودکان نسبت به کودکاني که والدين سيگاري ندارند، بيشتر دچار بيماري‏هاي ذات‏الريه، سرماخوردگي و... مي‏شوند و اندامي ضعيف‏تر از حد معمول دارند. مصرف سيگار در مادران نيز سبب بروز سقط جنين و تولد نوزادهاي نارس و نوزاداني با وزن غيرطبيعي مي‏شود.2

دريچه‏اي به اعتياد

کارشناسان مسائل بهداشتي و تربيتي، بر اين باورند که استعمال دخانيات، دريچه‏اي براي ورود به دنياي انواع مواد اعتيادآور و بسياري از ناهنجاري‏ها و بزهکاري‏هاي اجتماعي است.
تحقيقات نشان داده است که «اگر چه هر فرد سيگاري معتاد نمي‏شود، اما بيشتر افراد سيگاري خيلي سريع معتاد مي‏شوند».3 اعتياد، قدرت تفکر، انديشه و اراده را از انسان مي‏گيرد و سبب سقوط بسياري از ارزش‏ها و هنجارهاي فرهنگي و اخلاقي مي‏شود؛ تا جايي که گاه فرد معتاد، حقوق ديگران را زير پا مي‏گذارد و در ميان جمع يا در مکان‏هاي عمومي سيگار مي‏کشد.
بنابراين، بايد از غرق شدن در مرداب اعتياد هراسيد و از همان آغاز، پايان کار را انديشه کرد. حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «حاصل دورانديشي سلامت است».4 با دورانديشي و به کارگيري صحيح انديشه، سلامت و سعادت خود را تضمين کنيم.

عوامل رويکرد جوانان به سيگار

الف) خانواده و گرايش به دخانيات؛ بسياري از کارشناسان بر اين عقيده‏اند که نخست بايد علت و ريشه اين رفتار را در کانون خانواده جست. خانواده کانوني است که انسان در آن خوب و بد را مي‏آموزد و سبک زندگي خود را براي آينده پايه‏گذاري مي‏کند. در محيط گرم و صميمي خانواده‏اي که در آن روابط خوب و دوستانه‏اي حاکم است، معمولاً کودکاني سالم، با شخصيتي مثبت و فعال پرورش مي‏يابند که به روشني مي‏توان بازتاب عشق و علاقه خانوادگي را در اعتماد به نفس، موفقيت‏ها و رفتارهاي شايسته آنان ديد. در مقابل، نبود دورانديشي و گذشت، اختلافات خانوادگي، بي‏بندوباري، از هم پاشيدن خانواده، کمبودها و هر گونه سهل‏انگاري و بي‏توجهي والدين در تعليم و تربيت فرزندان و بي‏توجهي به سرنوشت و آينده آنان، محبت‏هاي افراطي و يا سخت‏گيري‏هاي بيش از حد، فرزندان را دچار نوعي سرگرداني مي‏کند. از اين رو، گاهي براي آرامش فکر، فرار از تنهايي، وقت‏گذراني و صرف نيروي اضافي خويشتن، به سوي فعاليت‏ها و رفتارهاي ناهنجاري چون سيگار کشيدن و ساير مواد مخدر کشيده مي‏شوند.5 بنابراين، به جرأت مي‏توان گفت دليل بسياري از نابساماني‏هاي جوانان، خانواده‏ها هستند و نابساماني‏ها نيز به نوبه خود، از بي‏ايماني‏ها، بي‏اعتقادي‏ها و بي‏بندوباري‏ها نشأت مي‏گيرد.
ب) گروه همسالان و گرايش به دخانيات؛ پس از خانواده، گروه همسالان، دومين عامل اثرگذار در رفتارهاي افراد است و نفوذ و تأثيرگذاري آنها بر فرد، در دوران بلوغ به اوج خود مي‏رسد و نفوذ والدين رو به کاهش مي‏رود؛ به طوري که آنان ترجيح مي‏دهند بيشتر اوقات خود را با همسالانشان بگذرانند و اغلب در موضوعي خاص، مثل روي آوردن به استعمال دخانيات، با آنان هماهنگ مي‏شوند. همسالان بر رفتار و شخصيت اجتماعي يکديگر تأثير نيرومندي مي‏گذارند.6 انتخاب دوست و همنشين مناسب در اين دوران، بسيار مهم و سرنوشت‏ساز است. معاشرت‏هاي نامناسب، به ويژه با افراد ناباب و معتاد، سبب خواهد شد که آنان نيز به بيراهه کشيده شوند.
ج) ساير عواملِ گرايش به دخانيات؛ واقع آن است که برخي از افراد، به اين دليل سيگاري مي‏شوند که از خطرات بسيار آن آگاه نيستند. برخي از نوجوانان و جوانان نيز مصرف سيگار را نماد بزرگي، آقايي و بلوغ مي‏دانند. عده‏اي هم علت سيگار کشيدن خود را بيکاري و يک‏نواختي زندگي مي‏دانند. برخي استعمال دخانيات را به عنوان شکلي از خوددرماني براي رهايي از افسردگي، اضطراب و ناراحتي‏ها مي‏دانند.

ترک سيگار

در ترک سيگار آن چه مهم است، اراده و تصميم، همراه صبر و حوصله است. «براي ترک اعتياد مي‏توان با روش کم کردن، خيلي راحت خود را درمان کرد. براي اين کار، بايد با صبر و حوصله و تحمل، هر چند روز يک‏بار، اندکي از مقدار مصرفي خود را کاهش داد و بالاخره پس از مدتي، آن را به صفر رسانيد».7 در اين روزها مي‏توان چيزهاي ديگر مانند تنقلات و آدامس را جايگزين کرد و در دسترس خود قراد داد و به اشتغالات گوناگون خود را سرگرم نمود.
خانواده هم در گرايش به دخانيات و هم در ترک و دوري از آن، نقش بنياني و اساسي دارد. خانواده، بايد بتواند براي اوقات فراغت و صرف نيروي اضافي کودک، نوجوان و جوان خود، با مشورت و همراهي او و در نظر گرفتن علايق و خواسته‏هايش، تفريح‏ها و فعاليت‏هايي سالم در اجتماع برنامه‏ريزي کند. هميشه و در همه حال، در پستي‏ها و بلندي‏ها و در پيچ و خم‏هاي بسيار زندگي، دست او را بگيرد و او را به سوي خوشبختي و کمال سوق بدهد.

پي نوشت :

1. از ميکده تا ماتمکده، ص 100؛ احمد راهرو خواجه، چرا بعضي از مردم سيگار مي‏کشند، مجله اصلاح و تربيت، سال هفتم، ش 79، ص 20.
2. مجله اصلاح و تربيت، ص 20.
3. همان، ص 19.
4. نهج‏البلاغه، ترجمه محمد دشتي، حکمت 181.
5. هدايت‏الله ستوده، آسيب‏شناسي اجتماعي، جامعه‏شناسي انحرافات، آواي نور، تهران 1380، ص 44.
6. همان.
7. فرهنگ مواد مخدر، ص 21.

منبع:http://www.hawzah.net
/س