اعتماد به نفس يعني باور نمودن خود و تكيه بر استعدادها و توانايي‌هاي خويش و پر واضح است كه عدم اعتماد به نفس آن است كه انسان با آن كه داراي ارزش‌ها و لياقت‌هاي خاص خود است ولي خود را ناتوان و ناچيز مي‌پندارد و ازهمين روي به خود جرات اقدام به كار را نمي‌دهد چه ارزش و لياقت‌هاي خود را باور ندارد و گاه در مقايسه با ديگران،آنها را چنان بزرگ و داراي هيبت تصور مي‌كند و چنان در ذهن و خيال خود بزرگ جلوه مي‌دهد كه گويي خودش رابرابر آنان چون موري در درگاه سليمان مي‌بيند و يا ذره‌اي در برابر خورشيد مي‌پندارد همين امر باعث مي‌شود وقتي در برابر آنها قرار گرفت دست و پاي خود را گم كند.
علت عدم اعتماد به نفس امور متعدد مي‌تواند باشد كه در اين جا به فراخور اوضاع شخصي شما به چند مورد آن اشاره مي‌كنيم:
1) گاهي علت عدم اعتماد به نفس، عدم تسلط بر كار و عمل مورد نظر است و چون بر آن عمل تسلط ندارد لذا دچار تزلزلي و دست و پاچگي مي‌شود. پر واضح است كه در اين صورت بايد براي از بين بردن عدم اعتماد به نفس مهارت لازم را به كف آوريد.
2) در برخي مواقع علت عدم اعتماد به نفس، ناشي از عدم ارتباط با اجتماع است يعني كمتر در اجتماع با كسي روبرو شده و كمتر رفت و آمد داشته است.
3) شايد عدم اعتماد به نفس ترس از استهزاء ديگران و بدگويي و سخنان بي مورد آنها باشد.
4) خود كم بيني و بزرگ بيني ديگران نيز دو علت اساسي ديگر از علل عدم اعتماد به نفس است به هر حال علت آن هر چه باشد راه علاج آن به ترتيب زير مي‌باشد:
? بايد نقاط ضعف و قوت خود را بشناسيد و به واقعيت وضعيت خود آگاهي پيدا كنيد و آن را باور داشته باشيد.
? هيچ گاه خود را ضعيف و ناتوان و حقير نشماريد و الفاظي كه چنين مفاهيمي را القاء مي‌كند بر زبان خود جاري نسازيد.
? با افرادي كه براي شما ارزش قايلند و هويت شخصي شما را باور دارند بيشتر حشر و نشر داشته باشيد و برعكس از افرادي كه در هر فرصتي شما را تحقير مي‌كنند و به شما اجازه عرض وجود را نمي دهند، دوري كنيد و هرگزدر اين موقعيت‌ها وارد نشويد.
? براي ديگران در حد و تراز خودشان مقام و پايگاه قايل شويد تا آنها را انسان‌هاي فوق العاده و برترمپنداريد.
? بر اعمالي كه در صدد انجام آن هستيد مانند صحبت در جمع، سخنراني، گفت‌وگوي جمعي و... تسلط علمي‌كافي داشته باشيد و يا اين تسلط را به دست آوريد.
? سعي كنيد بيشتر در اجتماعات حاضر شويد و حضور فعال داشته باشيد با آنها صميمي‌شده و مشاركت اجتماعي خود را افزايش دهيد مثلاً درس سيمناري ارايه كنيد ـ در كلاس سؤال خود را مطرح كنيد البته از رفتارهاي كوچك كار خود را شروع كنيد و قبلاً آمادگي لازم را به دست آوريد.
? به استهزاي و ريشخند ديگران اصلاً توجه نكنيد و مسير از پيش ترسيم شده را دنبال كنيد.
? با تمرين فعاليت‌هاي جمعي و فردي حالت طبيعي خود را حفظ و تقويت كنيد.
تقويت اراده:
خوب است در ابتدا تصويري روشن از افراد با اراده ارايه كنيم:
فرد با اراده كسي است كه وقتي در مورد كاري به خوبي تأمل مي‌كند، تصميم به انجام آن مي‌گيرد و با فعاليت وثبات قدم آن را به اجرا در مي آورد. پس پا فشاري بر يك تصميم غلط يا داشتن ميلي قهرمانانه ثبات قدم نخواهد بود. در برابر فردي كه داراي اراده ضعيف است با كمترين مشكلي از انجام كار دلسرد شده و كوشش جهت تحقق آن رامتوقف مي‌كند فرد با اراده آن چه را كه با تأملي خواسته است با كوشش و ثبات قدم در پي تحقق آن بر مي آيد. براي تقويت اراده مراحل زير را بايد دنبال نمود:
1) ارزيابي:
در اين مرحله براي مدت يك هفته و هر روز براي چند دقيقه اعمال و رفتار خود را به بوته امتحان وسنجش درآوريد و بررسي كنيد كه اعمال شما چقدر به دنبال اراده شما انجام پذيرفته‌اند آيا بعد از اراده و پيگيري ثبات قدم داشته‌ايد يا احساسات آني و گذرا و يا محركهاي خارجي شما را متوقف ساخته‌اند؟ در ضمن معين كنيدچند در صد از اعمال شما به صورت عادي و بدون اراده و نيت قبلي انجام گرفته‌اند، در اين مرحله به دست مي آوريدكه چند درصد اعمال شما محصول تصميم و ارده‌تان است و چند درصد دچار نارسايي اراده شده‌ايد در اين جامتوجه خواهيد شد كه آن دسته از اعمالي كه بعد از اراده انجام پذيرفته‌اند بازده خيلي بيشتري داشته‌اند.
2) تلقين:
ابتدا بايد تلقين‌هاي منفي را به تدريج از ذهن و فضاي خود دور سازيد مثلاً هرگز اين مفاهيم و عبارت رابه ذهن نياوريد من هميشه كارها را ناتمام رها مي‌كنم يا هر حادثه كوچكي اراده مرا متزلزل ميسازد يا من حوصله انجام اين كارها را ندارم يا من از اين كار خسته شدم يا اين كار بي فايده است يا اين كار اثري ندارد و... بلكه درعوض كلماتي كه اراده شما را تقويت مي‌كنند بر زبان آوريد مانند من اين كار را به هر قيمتي بايد انجام دهم يا هيچ چيزي مانع كار من نمي‌شود يا رسيدن به اراده قوي براي من آسان است.
3) برنامه‌ريزي:
براي اعمال خود طي 24 ساعت برنامه‌ريزي كنيد و تعدادي از كارهاي مستلزم جهد و جد و ارادي خود را معين كنيد خود را ملزم سازيد اين كارها را انجام دهيد. البته اين كارها نبايد خارج توان بالفعل شما و اغراق آميز باشند. سپس به هر قيمتي برنامه طراحي شده را به اجرا درآوريد و هيچ چيزي نبايد مانع كار شما شود بعد از يكي دوروز تعداد كارهاي ارادي و ميزان صعوبت آنها را به تدريج افزايش دهيد.
4) محاسبه اعمال روزانه:
محاسبه هر شب اعمال ارادي موفق و موارد ضعف خود را يادداشت كنيد نسبت به موارد موفق شكرگزار باشيدو در صدد رفع ضعف‌ها برآييد توجه داريد كه تمام توان ما انسانها هديه الهي است. لذا در برابر موانع از خدا استعانت بجوييد و بايد اراده ما در راستاي اراده خداوند باشد يعني نبايد اعمال ناپسند و مورد تنفر خداوند را اراده كنيم درراستاي تقويت اراده اعمال زير را انجام دهيد:
? روزه‌داري هر چند روزه اخلاقي باشد (كم خوردن و فاصله بين وعده‌ها را زياد كردن)
? مداومت بر عمل خلاف تمايل نفساني.
? پرهيز از پرخوابي، پرخوري و پر صحبت كردن، بيكاري، تنبلي و هر آن چه اراده را سست مي‌كند.
? اشتغال به فعاليت‌هاي سخت و دشوار
? هر عملي را به محض خطور به ذهن انجام دهيد و به لحظه بعد حواله ندهيد.
? ورزشهاي روح افزا مانند شنا، كوه نوردي، بيابانگردي و.. .
? بپا داشتن نماز در اوّل وقت.
? دوري از دل مشغولي به كارهاي روزمره و عبث و بيهوده و پرهيز از روزمرگي در كارها.
? تلاوت در قرآن و تدبر در معاني آن.
? مجالست با افراد صاحب ذوق و هنر و داراي پيشرفت و ترقي.
? خواندن كتب زندگي نامه بزرگان علم و دانش و عبرت از زندگي آنها.
منبع: بانک مقالات فارسي/س