مقدمه

اي برادر تو همه انديشه‏اي
مابقي خود استخوان و ريشه‏اي
گر گل است انديشه تو گلشني
ور بود خاري تو هيمه گلخني (1)

---

براساس نظريه موفقيت (انگيزش مبتني بر موفقيت طلبي)، انسان‏ها هنگامي عملا به سطوح بالايي از بازدهي و كارآيي نائل مي‏شوند كه انگيزه كسب موفقيت و پيشرفت در آنان ايجاد شده باشد . به عبارتي ديگر، هر چه نياز افراد به كسب موفقيت‏بيشتر باشد، كميت و كيفيت فعاليت‏هاي آنها نيز در سطح بالاتري قرار خواهد گرفت . در چنين حالتي، پيوستگي شديد و نزديكي ميان انسانهايي كه مي‏توان آنان را موفقيت طلب ناميد و كوشش‏هاي آنها، به وجود مي‏آيد . به نحوي كه انسان‏ها، انجام و اتمام امور را فقط به خاطر نفس آن دنبال مي‏كنند . از ديدگاه يك انسان مدير موفقيت طلب، موفقيت، كاري حائز اهميت است و عواملي چون پاداش‏هاي مالي، مقام و موقعيت و حتي قدرت، در درجه دوم اهميت قرار مي‏گيرند . انسان‏ها به منظور كسب موفقيت، همواره در پي ايجاد تغيير و تحول در وضع موجود و همچنين ابداع شيوه‏هاي كاملا تازه مي‏باشند . به طور كلي، ابداع، ابتكار و نوآوري، جزئي از شخصيت انسان‏ها را تشكيل مي‏دهد .
پژوهش‏هاي گسترده‏اي كه در سطح جهاني انجام شده، حاكي از آن است كه انسان‏هاي موفقيت طلب، سه اقدام اساسي زير را با آگاهي انجام مي‏دهند;
الف) راسا و به مسئوليت‏شخص خودشان، نسبت‏به رفع مشكلات اقدام مي‏نمايند .
ب) تلاش مي‏نمايند كه هدف‏هاي سطح متوسط را در قبال خطرات شناخته شده و محاسبه شده، تعقيب و تحصيل نمايند .
ج) موقعيت‏هايي را ترجيح مي‏دهند كه از طريق آنها، اطلاعات مربوط به نتايج‏حاصله، به صورت منظم در اختيارشان قرار گيرد . بررسي انجام شده، نشان مي‏دهد كه مي‏توان از طريق آموزش، خصوصيات و تمايلات موفقيت‏طلبي را در انسان‏ها ايجاد كرد و افزايش داد . برنامه‏هاي آموزشي كه در اين زمينه، انجام شده نيز مؤيد اين نكته است كه انگيزه كسب موفقيت، تا حد زيادي داراي ماهيت اكتسابي بوده، به وسيله آموزش قابل انتقال است .
رفتارها و اقدامات موفقيت‏آميزي كه بر اساس تجارب، تحصيل گرديده است، به صورت توصيه‏هاي موثر، تدوين گرديده‏اند كه به تمام افرادي كه مي‏خواهند عملكرد كيفي خويش را افزايش دهند، تقديم نموده، اميدواريم كه آنان نيز اين رفتارها و توصيه‏ها را به كار گرفته، تجربه خويش را توسعه داده، اعمال خود را هر چه بيشتر، منطقي و كارآمد بنمايند .

1 . داشتن هدف (هدفگذاري)

هيچ عقل و درايتي هم‏چون عاقبت‏انديشي نيست . (2)
راه گريز را، قبل از ستيز بايد جست (ناپلئون) (3)
كشتي‏اي كه نمي‏داند به كجا مي‏خواهدبرود، با هر بادي كه بوزد، موافق است .
هدف، نتايج مطلوبي است كه ما در انتظار آن هستيم . (4) تقريبا شناخت و تعيين هدف، بسيار مشكل‏است . هر هدف، خود وسيله‏اي براي رسيدن به يك هدف بالاتر است . شما دانشجوي عزيز كه در آغاز راه هستيد، مي‏خواهيد چه كار كنيد؟ تنها به پاس كردن دروس مي‏پردازيد يا مي‏دانيد كه مي‏خواهيد بعد از اتمام دروس، به چه كاري بپردازيد؟
زياد كاركردن مهم نيست; درست كاركردن مهم است . به كارگيري تكنيك وفن، بدون داشتن هدف ، تلف كردن منابع است . بسياري از افراد ، بسيار منظم، تلاش‏گر ومتعهد هستند; اما فعاليت‏هاي آنان نه تنها باعث تحقق اهداف نمي‏گردد; بلكه ممكن است آنها را از رسيدن به اهدافشان دوركند . گروهي را كه در عمق جنگل، تحت نظر يك مدير، سرگرم باز نمودن راهي به سوي خارج جنگل هستند; اين گروه داراي سازماندهي دقيق و هماهنگي كامل هستند و نيز افراد گروه، چون داراي هدف مشترك هستند، بسيار باانگيزه كار مي كنند و نظارت بر عملكرد آنان نيز عالي است; اما هنگامي كه يكي از افراد برفرازيك درخت مي رود و جهت را مشاهده مي كند، متوجه مي شود كه گروه، نه تنها به سوي خارج جنگل حركت نمي كنند، بلكه دائما به قلب جنگل نزديك‏تر مي شوند (دور شدن از هدف) .
در تعيين هدف به نكات زير توجه كنيد:
1 . هدف‏گذاري نمي‏تواند فارغ از شناخت واقعيت‏ها باشد .
«كسي كه بدون آگاهي به عمل مي‏پردازد هم‏چون كسي است كه از بيراهه مي‏رود و چنين شخصي هر چه جلوتر مي‏رود از سر منزل مقصود خويش بيش‏تر فاصله مي‏گيرد» . (5)
2 . هدف بايد دقيق، روشن و بدون ابهام باشد
3 . هدف بايد چالشي باشد (نه سهل الوصول باشد نه دست نيافتني) .
4 . هدف بايد مورد قبول شما باشد .
5 . هدف بايد متناسب با توانايي و استعداد شما باشد .
هر كسي را، بهر كاري ساختند
ميل آن را در دلش انداختند (مولوي)

2 . برنامه‏ريزي

«دقت و ظرافت در برنامه‏ريزي از وسيله و امكانات، مهم‏تر است‏» . (6)
برنامه‏ريزي عبارت است از پيش‏بيني فعاليت‏هاي مورد نياز
با توجه به منابع و توانايي‏هاي موجود، براي رسيدن به اهداف از پيش تعيين شده . برنامه‏ريزي، مستلزم نگاهي جست‏وجوگر به گذشته، نگاهي عميق به اوضاع داخلي و تعمقي ژرف در اطراف و نگاهي بس دورخيز به آينده است . براي انجام هر عملي، لازم است قبل از عمل، برنامه‏ريزي صحيح انجام داد تا منابع ضايع نگردد و فرد بتواند با اثربخشي و كارايي لازم، به تحقق اهداف خود دست‏يابد . اين كار فوائد زير را به دنبال خواهد داشت:
مزاياي برنامه‏ريزي
1 . احتمال رسيدن به هدف را بيشتر مي‏كند .
2 . تمركز بر روي اهداف ايجاد مي‏كند .
3 . باعث هماهنگي بيشتر مي‏شود .
4 . از اضطراب در محيط كاري جلوگيري مي‏كند .
5 . به كار، معنا و مفهوم مي‏بخشد .
6 . اعتماد به نفس را در فرد افزايش مي‏دهد .

3 . قاطعيت در كار

در مديريت، فرض بر اين است كه انسان قبل از اجراي تصميم، بايد با تفكر و شناخت درست از مشكل، به جمع‏آوري اطلاعات و ارزيابي راه حل‏ها بپردازد . در اين مرحله، ترديد نسبت‏به راه حل‏ها مفيد است; زيرا منجر به بررسي دقيق راه حل‏ها مي‏گردد و بعد از تصميم‏گيري، بايد تصميم بدون ترديد، اجرا گردد; زيرا ترديد در زمان اجرا بسيار خطرناك است . آن چه با كوشش و صلاح‏انديشي حاصل گردد، بايد با قاطعيت مورد اقدام واقع شود; زيرا تزلزل ، موجب سستي و كاهش نيرو مي‏شود .
هر گاه اراده با دور انديشي توام گردد، سعادت و نيك‏بختي، كامل شود . (7)
سستي يكي از اسباب ناكامي و حرمان است . با سستي و ضعف، وقت از دست مي‏رود . (8)
امام خميني (ره) در اين زمينه مي‏فرمايد: «بعد از تصميم، هيچ به خودتان تزلزل و سستي راه ندهيد; براي اين كه چنانچه انسان تصميم به يك امري گرفت، ولي متزلزل باشد، اين كه آيا مي‏تواند اين كار را درست تا آن جا كه مي‏خواهد و آرزو دارد، عمل كند، اين تصميم‏گيري با اين تزلزل، نمي‏تواند كار را درست انجام بدهد» . (9)

4 . نظم در فعاليت

كارهاي خود را نظم دهيد. (10)
خود را به نظم واداريد تا كنترل موثر وظايف برايتان ميسرشود . در زندگي، چيزي خطرناك‏تر از بي‏نظمي نيست . ريشه نظم، به معناي خوب و درست انجام دادن كار است . تنها داروي شفادهنده دردها، نظم و خرد است . هر كار درست و منظم و هر فكر شايسته به چهره كارها، زيبايي مي‏بخشد . نظم فيزيكي و نظم فكري، دو منبع اصلي مديريت است . غلبه بر بي‏نظمي، شروع خردمندي و رعايت است .
تا نظم نباشد، انسجام نيست . (11)
يكي ديگر از موانع جدي در اجراي برنامه روزانه، بي‏نظمي شخصي است . افراد بي‏نظم، وقت را فراوان هدر مي‏دهند، برنامه‏هاي از پيش تعيين شده را زير پا مي‏گذارند و هميشه از كمبود وقت و مشغله زياد، گلايه‏مندند . بهترين راه مبارزه با بي‏نظمي شخصي، تمركز فكر بر روي اولويت‏هاي از پيش تعيين شده و حواله دادن كارهاي ديگر به وقت مناسب خود است .
«كار هر روز را در همان روز انجام ده، كه هر روز را كاري است‏» . (12)
دقت امام در رابطه با وقت چندان چشم‏گير بود كه محافظين فرانسوي، موقع تشريف‏فرمايي ايشان براي نماز، ساعت‏هاي خود را ميزان مي‏كردند . (13)
مقام معظم رهبري نقل مي‏كردند كه ما [در] جلسه‏اي خدمت ايشان، نشسته بوديم . بحث ما طول كشيد [و] زياد صحبت كرديم . وسط صحبت، امام يك وقت‏به ساعت نگاه كردند [و] فرمودند: ساعت قدم‏زدن دير شد . راس ساعتي كه پزشكان به ايشان مي‏گفتند بايد قدم بزنند، ايشان بلند مي‏شدند و قدم مي‏زدند . امام خود مي‏فرمودند: اگر به زندگي و رفتار و حركاتمان نظم بدهيم، فكرمان هم بالتبع نظم مي‏گيرد . (14)

5 . توجه به اصول تحصيلي و حرفه‏اي

تنها به دانش ارائه شده در كلاس اكتفا نكنيد، دائما از تغييرات و تحولات ايجاد شده در رشته تحصيلي خود آگاه شويد . ساعات مطالعه خود را همواره افزايش دهيد . دانشگاه دانش شما را افزايش نمي دهد; اين شما هستيد كه خود را قوي مي‏نماييد .
با وجود فشار كاري و اضطراب‏هاي متعدد، به طور مستمر، اطلاعات و دانش خود را در زمينه حرفه خود، ارتقا دهيد .
بعضي از طلاب از امام (ره) پرسيدند كه آيا اشتغال به نماز شب، قبل از سپيده صبح بهتر است‏يا مطالعه كتاب‏هاي علمي؟ امام در جواب فرمودند: «نماز شب را سريع‏تر بخوانيد; سپس مشغول مطالعه شويد» . (15)
دانشمندان معروف دنيا اگر به جايي رسيدند، مديون تلاش و كوشش و استفاده دقيق از فرصت‏هاي زندگي بوده است . آنان در هر فرصتي، زمان را غنيمت دانسته، در جهت رشد فكري و علمي خود استفاده مطلوب مي‏كردند و از رهگذر اين مطالعه، خدمات علمي شاياني به جامعه نموده‏اند .
آقاي حاج ميرزا عبدالله مجتهد تبريزي مي‏گويد: در روزهاي تعطيل كه با امام خميني (ره) به باغ مي‏رفتيم، ايشان از مطالعه كتاب غفلت نداشتند . (16)

در پايان چند اندرز از بزرگان جهت موفقيت (17)

- خودت باش; صفات مطلوب را در خود ايجاد كن .
- هشيار باش; در هر فرصت احساسات خود را بيان كن .
- مثبت‏باش; هدف‏هاي خود و راه برآوردن آن را مشخص كن .
- منظم باش; قدم‏هاي خود را يكي، يكي بردار .
- پشتكار داشته‏باش; مسير خود را از دست مده .
- اهل علم و عمل باش; مغز و جسم خود را در انجام كارها، به حركت واداركن .
- رشته خود را دقيقا بشناس .
- معتدل باش; از افراط و تفريط بر حذرباش .
- اعتماد به نفس داشته باش; مطمئن رفتاركن .
- موفقيت را، بهترين سرگرمي خود قرارده .
- هر روز چيز جديدي بياموز .
- از زندگي يكنواخت، پرهيزكن .
- نگران امور جزئي نباش .
- مهارت‏ها و دانش خود را گسترش ده .
- در تصميم‏گيري، مهارت پيداكن .
- به شخصيت‏خود، اهميت‏بده .
- چنان قوي باش كه هيچ عاملي آرامش تو را بر هم نزند .
- هميشه در كار، برنامه‏ريزي و آينده‏نگري را لحاظ كن .
- ناراحت اشتباهات گذشته مباش; اما از اشتباهات درس بگير .
- آن قدر بزرگ باش كه نگران نشوي .
- انسان بايد بر زمان مسلط باشد; نه زمان بر او مسلطباشد .
- انسان بايد عميقا خواستار چيزي باشد .
- سعي‏كن شرايط محيط را به دلخواه خود عوض كني .

پي‏نوشت:

1 . هيمه گلخن: چوب يا خاري كه در تون حمام سوزانده مي‏شود تا آب را گرم كند .
2 . نهج البلاغه، حكمت 113 .
3 . نكات مؤثر در مديريت كارآمد، ص 181 .
4 . جعفر رحماني، علي باقي‏نصرآبادي، مدير موفق ، نشر لوح محفوظ ، ص 71 .
5 . نهج البلاغه، خ 154 .
6 . ميزان الحكمه، ج 2، ص 551 .
7 . همان .
8 . همان، ص 109 .
9 . صحيفه نور، ج 14، ص 50 .
10 . نهج البلاغه، ص 977 .
11 . همان، ج 11، ص 145 - 150 .
12 . همان .
13 . زي طلبگي، ص 122، به نقل از زن روز، ش 964 .
14 . نور علم، ش 7، ص 111 .
15 . صحيفه دل، ص 33 .
16 . صحيفه دل، ص 56 .
17 . جان راجرز و پيترمك‏ويليامز، دارندگي، ترجمه مهدي مجردزاده كرماني، ص‏144 .