10 خرداد 1388 / 6 جمادي الثاني 1430 / 31 مي 2009

1) انعقاد عهدنامه "ارز روم" ميان دولت ايران و امپراتوري عثمان (1226 ش)
در زمان سلطنت محمدشاه قاجار، والي بغداد به تحريك بازرگانان بصره كه از رونق گرفتن بندر خرمشهر زيان ديده بودند، اين بندر را مورد تجاوز قرار داد و پس از كشته و زخمي كردن عده‏اي، اموال بازرگانان را به غارت برد. در پي آن، دولت ايران نماينده‏اي به عثماني فرستاد تا با آنان به مذاكره پرداخته، جبران خسارات وارده را خواستار شود. در اين اثنا، دولت عثماني مدعي شد كه بندر خرمشهر جزء خاك عثماني است و اين حادثه را مساله‏اي داخلي مي‏داند. در پي اين ادعا، دولت ايران نيز تهديد كرد كه به تلافي حمله به خرمشهر، شهر بغداد را هدف حملات خود قرار خواهد داد. اما دولت عثماني كه پس از جنگ‏هاي خود با روسيه، تمايلي به جنگ با ايران نداشت، نماينده‏اش را به ايران فرستاد و بندر خرمشهر را تخليه كرد. پس از آن، مذاكرات دو طرف آغاز شد در اين اثنا بار ديگر كشتاري در كربلا روي داد و در آن ايرانيان مقيم كربلا قتل عام شدند. اين حادثه، دولت ايران را به شدت عصباني كرد اما با تلاش‏هاي سياسي، مذاكرات صلح آغاز شد و پس از گذشت دو سال، قرارداد ارز روم در دهم خرداد 1226 ش برابر با 16 جمادي الثاني 1262 ق بين ايران و عثماني امضا گرديد. نماينده ايران در اين كنفرانس، ميرزا تقي خان فراهاني معروف به اميركبير بود كه تلاش و تدبير او، شگفتي و تحسين نمايندگان روس و انگليس را برانگيخت. به موجب اين پيمان دولت ايران از ادعاي خود نسبت به سليمانيه چشم پوشيد و در عوض دولت عثماني مالكيت ايران بر بندر خرمشهر و حق كشتي‏راني در رودخانه شطالعرب را به رسميت شناخت و مقرر شد كه دولت عثماني از بدرفتاري با زائران و بازرگانان ايراني پرهيز كند.

2) رحلت فقيه جليل آيت‏اللَّه "حاج شيخ عزيز اللَّه خسروي زنجاني" (1374 ش)
آيت‏اللَّه حاج شيخ عزيز اللَّه خسروي زنجاني در سال 1287 ش (1326 ق) در يكي از روستاي توابع زنجان به دنيا آمد و پس از فراگيري علوم مقدماتي، وارد حوزه علميه زنجان شد. وي پس از ده سال، راهي قم گرديد و در مدت دوازده سال در دروس خارج فقه و اصول و فلسفه و حكمت متعاليه استادان نامداري همچون حضرات آيات: سيد صدرالدين صدر، محمد فيض قمي، سيد محمد حجت كوه كمره‏اي، سيد حسين بروجردي و حضرت امام خميني(ره) شركت جست. اين عالم وارسته در سال 1334ش، به امر آيت‏اللَّه بروجردي، به منظور ترويج احكام قرآن و معارف اهل بيت (ع) به منطقه‏اي دور افتاده و محروم به نام تكاب در آذربايجان غربي عزيمت نمود و تا پايان عمر خود به مدت چهل سال تمام به تدريس، وعظ، خطابه، ارشاد مردم و ايجاد وحدت پرداخت. حضور ايشان به رغم شرايط دشوار منطقه، نقش بسيار مؤثري در گسترش مكتب اهل بيت(ع) و تعميق ريشه‏هاي اعتقادات شيعي داشت. آيت‏اللَّه زنجاني در جريان نهضت اسلامي مردم به رهبري حضرت امام، به عنوان روحاني مخالفِ دستگاه حاكم، در منطقه شناخته مي‏شد و در هيچ دوره‏اي، كوچك‏ترين تمايل به سازش با رژيم پهلوي از خود بروز نداد. وي پس از قيام پانزده خرداد 42، به دليل گام برداشتن در جهت اهداف استاد و رهبر خود، حضرت امام خميني(ره)، در مجالس عمومي، بارها مورد تهديد و تطميع واقع گرديد ولي تا پايان، با اعتماد و اتكاء به خدا، ثابت و استوار ايستاد. سرانجام اين عالم مجاهد و پرهيزگار در دهم خرداد 1374 ش برابر با اول محرم 1416 ق در 87 سالگي دعوت حق را اجابت كرد و در گلزار شهداي تكاب به خاك سپرده شد.

3) 6جمادي الثاني سال626هجري قمري: «عينُ القضاة همداني» عارف شوريده حال قرن6هجري قمري پس از35سال زندگي به دست عده اي ازدشمنانش به قتل رسيد و به ديدار معبودش شتافت. وي با وجود كمي سن چيرگي و توانايي بسياري در دانشهاي زمان ازفقه گرفته تا كلام، حكمت و فلسفه داشت. نامه هاي او شورو حال ويژه اي دارد و كتاب تمهيدات و رساله شَكوَي الغَريب او آثاركم نظيرادبيات عرفاني اين مرزوبوم بشمارمي رود. عين القضاة نه تنها درعلوم مختلف ظاهري چون فقه بلكه درعرفان نظري نيزمراحل كمال را طي كرده بود و مريدان فراواني داشت و آنان به اقتدار ازآثارو آراي او استفاده كرده اند.

4) 6جمادي الثاني سال647هجري قمري: «حسن بن داوود جليّ» دانشمند نام آورمسلمان قدم به عرصه وجود نهاد. او كه هم عصرعلاّمه حلّي بود. ازجلمه چهره هاي آشناي عالم اسلام و ازدانشمندان گرانقدربشمارمي رفت. او دانشمندي شايسته و محققي معتبربود و به سبب تحرير كتاب رجال شهرت فراواني كسب كرد. ازميان آثار حسن بن داوود حلّي « لُمعه، تحصيلُ النّافع و عِقدُ الجواهر» را مي توان نام برد.

5) درگذشت "ابوطالب مكي" از مشاهير صوفيه(386 ق)
محمدبن علي بن عَطيّه عَجمي در اصل ايراني بود، ولي به دليل اقامتش در مكه، به ابوطالب مَكّي شهرت يافته است. وي، زمان طولاني ترك طعام كرد و تنها از گياهان تغذيه نمود. در اثر همين كار مشاعرش را از دست داد و پوست بدنش سبز شد. ابن عطيه‏ي عجمي در علم حديث و طريقت به خدمت بسياري از مشايخ رسيده بود، ليكن به دليل روي گرداندن از طعام و رياضت كشيدن، قواي عقلي خود را از دست داد به طوري كه در منابر بغداد و بصره، سخنان خلاف شرع به زبان مي‏آورد. از آثار وي مي‏توان كتاب: قُوَّتُ القُلُوب في مُعامِلَةِ المَحبوب رانام برد.

6) آغاز سفر هفت ساله‏ي "حكيم ناصر خسرو قبادياني" حكيم و شاعر ايراني(437 ق)
حكيم ناصر خسرو قبادياني تا حدود چهل سالگي به خدمات دولتي مشغول بود ولي بر اثر تحول روحي كه در وي پديد آمد، از اين شغل كناره‏گيري كرد و خود را براي سير و سياحت مُهيّا نمود. وي در اين سفر از سرزمين‏هايى چون حجاز، مصر، بين النهرين و روم ديدن كرد. حاصل اين جهانگردي، كتاب مهم سفرنامه است كه ناصرخسرو، نگارش آن را از سال 444 ق آغاز نمود. سفرنامه‏ي ناصرخسرو از جهات مختلف داراي اهميت است، زيرا گذشته از آن كه اين كتاب يكي از آثار مهم ادبي به شمار مي‏رود، از لحاظ تاريخي و جغرافيايي نيز اهميت دارد. چرا كه وي در اين اثر، مختصات جغرافيايي مناطق را كه به آن‏ها سفر كرده، به طرز جالبي ثبت نموده و از زندگي، اخلاق، دين و آداب و رسوم مردم آن دوره سخن گفته است.

7) رسميت يافتن دين مسيح(ع) در روم به فرمان امپراتوري روم (529م)

8) مرگ "ژوزف هايدن" استاد موسيقي و آهنگ‏ساز بزرگ اتريشي (1809م) (ر.ك: 31 مارس)

9) كشف عامل بيماري سياه‏زخم توسط "لويي پاستور" پزشك فرانسوي (1881م) (ر.ك: 8 سپتامبر)

10) مرگ "گوستاو كي‏يِر شِهوف" فيزيك‏دان آلماني و كاشف طيف خورشيد (1887م)
گوستاو روبرت كي‏يرشهوف در 31 مارس 1824م در آلمان به دنيا آمد. وي از كودكي به تحقيق پرداخته بود و زماني كه از دانشگاه فارغ التحصيل شد، درباره برق و خواص آن، پژوهش‏هاي ارزش‏مندي انجام داد. او در اين زمان ثابت كرد كه تغيير ناگهاني ولتاژ يك دستگاه نيز با سرعت نور حركت مي‏كند. در ادامه كارهاي علمي كي‏ير شهوف، او در سال 1859 موفق به تجزيه رنگين‏كمان گرديد كه اين عمل، راهنماي وي در كشف دو عنصر سزيوم و روبيديوم شد. او سپس قانون معروفش را عرضه داشت كه از دو سند تشكيل شده بود. در اين قانون، جريان‏هاي الكتريكي و نيروهاي مولد برق در يك شبكه و نيز قدرت نشر كننده هر بدن، در درجه حرارت معين، مورد بحث قرار گرفته است. او هم‏چنين تحقيقاتي درباره خاصيت انتقال حرارت و رنگين‏كمان‏هاي خورشيدي و چگونگي ايجاد خطوط طيفي به انجام رساند و با آزمايش خود به وسيله طيف‏نما كه براي مطالعه و تجزيه نور به كار مي‏رود، حداقل شش عنصر از عناصر شناخته شده در زمين و در طيف خورشيد را كشف كرد. گوستاو كي‏ير شهوف سرانجام در 31 مه 1887م در 53 سالگي درگذشت.

11) مرگ "ارنست دوسارزك" باستان‏شناس معروف فرانسوي (1901م)
ارنست شوكن دوسارزك، باستان‏شناس معروف فرانسوي در يازدهم اوت 1837م در شهر سارزك فرانسه به دنيا آمد. وي پس از طي تحصيلات خود، در كنسولگري فرانسه در مصر مشغول به كار شد و بر اثر برخورد با قبايل شرقي، به خاورشناسي علاقه‏مند گرديد. دوسارزك در سال‏هاي بعد به عراق رفت و به امر حفريات و كاوش در منطقه باستاني بين‏النهرين متمايل شد. وي پس از هفت سال اشتغال به كار حفاري آثار باستاني، آثار متعدد هنري را در خرابه‏هاي به جا مانده از تمدن قديم منطقه پيدا كرد كه از آن جمله، سي هزار خشت نبشته مربوط به 2400 سال قبل از ميلاد مسيح(ع) بود. دوسارزك هم‏چنين لوح‏ها، استوانه‏ها، قوطي‏هاي استوانه‏اي شكل دست نخورده و گران‏بهايى را كشف كرد و آنها را به فرانسه فرستاد. وي طي ماه‏ها و سال‏هاي بعد نيز آثار عتيقه بسيار ارزش‏مندي از دوران باستان كشف نمود كه در نوع خود كم نظير و حتي بي‏نظير بودند. در اين ميان، هر چند قبايل منطقه خواهان جلوگيري از اين حفريات و انتقال اشيا كشف شده به غرب بودند، اما دولت فرانسه با اعزام نيروهاي نظامي خواستار ادامه كار گرديد. در نتيجه كشفيات سارزك، مشخص شد كه ساكنان هزاره سوم قبل از ميلاد در اين منطقه داراي تمدني برجسته بوده و از دانش بشري پيشرفته‏اي برخوردار بوده‏اند. آنها خط را اختراع نموده‏اند، اگرچه در ابتدا به صورت نقاشي و ثبت نقوش بود، اما با مرور زمان، همان نقش‏ها، ساده‏تر شده و به صورت خط ميخي درآمده است. در اين ميان، دولت‏هاي استعماري، كارگزاران خود را تحت عناوين مبلغان مذهبي و يا خاورشناس به مناطق شرق اعزام مي‏كردند و موجبات انتقال آثار كهن فرهنگي آنان به غرب را فراهم مي‏ساختند. سارزك نيز يكي از اين افراد بود كه پس از كشف آثار متعدد و گرانبهاي باستاني، موجبات غارت و ارسال اين ميراث شرق را به موزه‏هاي غرب فراهم مي‏آورد. دوسارزك يازده سفر علمي - اكتشافي به منطقه بين‏النهرين انجام داد و گزارشات مفصلي همراه با نقشه‏ها و عكس براي دولت فرانسه تهيه نمود. ارنست شوكن دوسارزك سرانجام در 31 مه 1901م در 64 سالگي درگذشت.

12) روز استقلال كامل جمهوري "افريقاي جنوبي" (1910م)
افريقاي جنوبي از به هم پيوستن دو مستعمره انگليس در جنوب افريقا تشكيل شد و در 31 مه 1910 استقلال داخلي يافت. اين اتحاديه در 1931 به استقلال كامل دست يافت. اما اقليت سفيدپوست، قدرت را در دست گرفتند. سرانجام بر اثر مبارزات پيگير سياهان اين كشور و فشار كشورهاي خارجي، سفيدپوستان افريقاي جنوبي در 1991 مجبور به پايان دادن به رژيم تبعيض نژادي (آپارتايد) در اين كشور شدند. (ر.ك: 27 آوريل)

13) استقلال دوباره افغانستان (1919م)
افغانستان در 1747 براي اولين بار توسط احمدشاه ابدالي مستقل اعلام شد. اما از حدود يك قرن بعد، انگليس براي حفظ مستعمره بزرگ خود يعني هند، شروع به مداخله در افغانستان كرد كه منجر به اولين جنگ اين كشور با انگلستان شد. در اين جنگ، انگليسي‏ها با تحمل تلفات زياد، مجبور به عقب‏نشيني شدند. با اين حال، انگليس به اعمال نفوذ در افغانستان ادامه داد تا آن كه جنگ ديگري ميان دو طرف درگرفت كه در سال 1905 با انعقاد يك پيمان استعماري پايان يافت. در 1919 امان‏اللَّه خان به فرمان‏روايي افغانستان رسيد و قراردادهاي منعقد شده با انگليس را لغو و استقلال كشورش را اعلام كرد. اما اقدامات وي خشم انگليس را برانگيخت و بدين ترتيب، جنگ سوم انگليس با افغانستان شروع شد و منجر به بركناري امان‏اللَّه خان گرديد.

14) روز جهاني مبارزه با دخانيات

/س