يکي از شرايط موفقيت در اداره ي خانه، خاصه براي مرد، عدم سخت گيري است.

بهانه گيري

سخت گيري در خانه مصاديق مختلفي دارد. از جمله مصاديق آن بهانه گيري در محيط خانه است. گاهي انسان در جامعه يا در محيط خانه دنبال بهانه مي گردد. از اين عمل جز ناراحتي خود و ديگران حاصلي به بار نخواهد نشست.
صفت «سخت گيري» جزيي از «منفي نگري» است و در نکوهش نگرش منفي در درسهاي پيش سخن رفته است.
در اثر «بهانه گيري» کانون گرم خانواده سرد مي شود و زمينه براي رشد ساير اختلافات و ناسازگاري ها مناسب خواهد شد.
متأسفانه، غالباً زمينه ي «بهانه گيري» براي شخص «منفي نگر» فراهم است. زيرا، در گفتار و کردار آدمي همواره نقايص و اشتباهات وجود دارد. هر اندازه که شخص «منفي نگر» باشد، از زمينه موجود
«بهانه گيري» بيشتر بهره مي جويد و سخنان تند و نيش دار و کردار بد، صفا و صميميت و محبت را از ميان مي برد.
از اين رو بر شما عزيزان است که در زندگي از بهانه جويي و منفي نگري شديداً پرهيز کنيد و بلند همت و دريا دل و جوانمرد و با گذشت باشيد همان طوري که مکرراً بيان شد، در هر محيطي که زندگي مي کنيد، به ويژه محيط خانه، علاوه بر اين که بايد ازاشتباهات و نقايص چشم پوشي نماييد نفس خود را به گونه اي تربيت کنيد که اساساً بديها و نقاط ضعف را نبينيد.

عفو و صفح

خداوند تبارک و تعالي در قرآن به ما دستور «عفو» و «صفح» داده است. (1) «عفو» حالتي است که چنانچه انسان آن را داشته باشد، با وجود ديدن عيوب و اشتباهات ديگران، از آن در مي گذرد. ولي، اگر کسي «صفح» داشته باشد داراي «سعه ي صدر» مي شود که بديها و نقايص و اشتباهات را نمي بيند.

عوامل مؤثر در سلامت روحي فرزندان

اگر مي خواهيد فرزندتان از نظر روحي سالم باشد، بايد در خانه «سخت گيري» و «بهانه جويي» نکنيد، از «منفي نگري» بپرهيزيد، «سعه ي صدر» داشته باشيد و با سختي هاي زندگي و
مصيبتها مردانه مقابله کنيد.سعي کنيد با همسر خود مطابقت و موافقت داشته باشيد که در روايت مي خوانيم: «مرد به سبب اشتياق و ميل خانواده ي خويش غذا مي خورد.يعني: مرد در خوراک هم با خانواده خويش هماهنگ مي شود و طعام مورد پسند آنها را مي خورد».
اين مطابقت در موارد ديگر نيز لازم است. مثلاً بگونه اي لباس بپوشد که با علاقه همسرش مطابقت نمايد. به شيوه اي تکلم کند که او مي پسندد. بنابراين، هر کدام از مرد و زن بايد خود را با خانواده هماهنگ کند. از آنها پيروي نمايد، نه اينکه مغرورانه آنها را به متابعت از خود فراخواند.
از اين روايت درس مي گيريم که نه تنها در خانه نبايد سخت گيري و بهانه جويي کنيم، بلکه لازم است از خانواده ي خود متابعت و با آنها موافقت نماييم تا موجب جلب محبت و ازدياد صميميت و گسترش رفاقت در محيط خانه شويم.

عدم سخت گيري در مباحات

مصداق ديگر «سخت گيري» اين است که در مباحات سختگيري نکنيم. اگر در مباحات سختگيري نکرديم، مي توانيم از انجام مکروهات پيش گيري کنيم. گاهي نيز نبايد در مکروهات سختگيري کنيم تا بتوانيم از ارتکاب محرمات جلوگيري نماييم. اگر انسان در اموري که شارع مقدس اجازه داده است، عقل پسند هم هست و با عرف مردم مسلمان نيز مغايرتي ندارد سختگيري کند و به تعبيري عاميانه «مقدس مآب»
باشد. تأثيري منفي به دنبال خواهد داشت که از جمله آن آثار منفي روي آوردن زن و فرزند به «مکروهات» است و اگر در بعضي از موارد استثنايي و ضروري بخواهد از انجام مکروهات پيش گيري کنيد نتيجه ي منفي به بار خواهد داد.

نتيجه ي سخت گيري در مکروهات

فراموش نشود که اگر در مقام موعظه و نصيحت باشيم و در انديشه بيان مصالح و مفاسد هستيم، بايد بر انجام ندادن مکروهات و غوطه نخوردن در مباحات اصرار کنيم. ولي، در مقام عمل نبايد بر خانواده سخت بگيريم که اثرات نامطلوبي در پي دارد.
از اين رو، اگر همسر شما کار مکروهي را بجاي آورد نبايد با شدت و خشونت از آن جلوگيري کنيد. چون ممکن است که اين سخت گيريها باعث بروز لجاجت شود و نه تنها نتيجه ي مطلوب گرفته نمي شود بلکه اثر معکوس نيز خواهد داشت.
برخي از تمايلات و خواستهاي زن اگر در محيط خانه اشباع و برآورده شود، باعث پيش گيري از وقوع يک سلسله مفاسد در بيرون از منزل مي شود. بنابراين توصيه مي کنم که در خانه، مقدس و متقي باشيد، ولي هرگز «خشک» نباشيد و از سخت گيريهاي بي مورد و بيجا در محيط خانه و در مورد همسر و فرزندان بپرهيزيد.

سخت گيري در واجبات

غالباً سخت گيريهاي مطابق خواسته ي شرع مقدس و عقل عرف نيست. ما بايد در جايي سخت بگيريم که خداوند تعالي سخت گرفته باشد (مثلاً) در امور واجب. البته، سخت گرفتن در امور واجب هرگز به معناي خشونت و تندي نيست بلکه منظور اين است که در واجبات بايد جدي و محکم بود و هم چنين است درباره محرمات.
از اين رو، در مورد حجاب در بيرون از منزل بايد جدي و محکم بود مخصوصاً در باره ي خانواده هايي که نمونه و الگو براي ديگر اقشار جامعه هستند.

نظر شرع مقدس در سختگيري در مباحات

اما، در مباحات و حتي گاهي در مکروهات نيز سختگيري صحيح نيست. مثلاً همسر خود را در خانه محصور کند و به او اجازه ندهد که به منزل پدر، مادر و خويشاوندان برود. از اين رو بر شما عزيزان است که در مورد «مباحات» سخت گير نباشيد و پيش از شرع گام بر نداريد تنها آنچه را که مورد نظر شارع مقدس است انجام دهيد. اين را به ياد بسپاريد که با سخت گيري و خشونت نمي توان به «موعظه» و «کنترل کردن» زن پرداخت.
«سخت گيري» نوعي «تفريط» در کارها است و «افراط» و «تفريط» هر دو براي هر کاري و در هر جامعه اي، از جمله محيط خانه، زيان آور است و آنچه همواره مورد نظر اسلام است، حالت «اعتدال» است.
پس سخت گيري در مباحات دستور شرع مقدس نيست و نبايد بي دليل در اين امور به زن و فرزندان خويش سخت گيري کنيم.

عدم سختگيري در امور مادي

مصداق سوم سخت گيري در خانه، مربوط به «امور اقتصادي» است. مرد اگر بتواند خانواده اش را از نظر اقتصادي در رفاه قرار بدهد، ثواب بسياري مي برد.
روايات بسياري ناظر به اين معنا است، از آن جمله روايات زير:
«الکادُ لِعياله کَالمُجاهد في سبيل الله»
«کسي که براي رفاه خانواده اش کار کند همچون مجاهد در راه خداوند است.»
همچنين، در روايات مي خوانيم که اگر کسي به بازار برود، و براي زن و فرزندش چيزي بخرد که آنها خوشحال بشوند، خداوند از دست او خشنود مي شود.
و نيز بدترين انسانها کساني هستند که در صورت توانايي، زن و فرزندان خود را در تنگناي اقتصادي قرار مي دهند. بنابراين در روايات آمده است: پيامبر گرامي (صلي الله عليه و آله وسلم) بر جنازه ي شخصي که تمام داراييش را درراه خدا بخشيده بود، نماز خواندند. ولي، وقتي به پيغمبر (صلي الله عليه و آله وسلم) خبر دادند که اين شخص تمام اموال خود را در راه خدا داده بود و زن و فرزندش گرسنه
هستند، رسول خدا(صلي الله عليه و آله وسلم) ناراحت شدند و فرمودند: اگر مي دانستم، بر جنازه ي او نماز نمي گذاردم.

اهميت رفاه خانواده

خانواده را در رفاه قرار دادن از «صدقه» و «انفاق» بهتر است. اينکه گفته اند «چراغي که به منزل رواست به مسجد حرام است»، سخن بسيار به جايي است و برخاسته از تعاليم اسلام. ناگفتهن نماند که بعضي خرجهاي بي جا و غير لازم مي کنند، مثلاً يک مهماني ترتيب مي دهند و چند هزار تومان پول خرج مي کنند به طوري که شبهاي ديگر زن و فرزندانشان ناچارند که گرسنه بخوابند يا گاهي در بيرون از خانه اسراف مي کنند، ولي بر خانواده ي خويش بخل مي ورزند. اين شيوه ي بسيار ناپسندي است و اگر «حرام» نباشد، در «سرحد حرمت» است. هم چنين، برخي از مردان براي خودشان بسيار اهميت قايل مي شوند و به خوراک و پوشاک خود اهميت فراواني مي دهند، ولي در مورد خانواده سخت مي گيرند و آنها را در تنگنا قرار مي دهند. اين نيز از صفات مردانگي بدور است.
سعي کنيد خانواده ي خود را بر خويشتن مقدم بداريد، رفاه آنها را فراهم کنيد، هرگز آنها را در تنگنا قرار ندهيد و خوشي و خشنودي آنان را به دست آوريد. اين امر را حتي در مورد غذا خوردن نيز
رعايت کنيد به طوري که تنهايي و در بيرون از منزل غذا نخوريد. خانوادگي به مهماني نرويد.
از آنچه آمد، در مي يابيم که در دو حالت ممکن است خانواده ي انسان در تنگنا قرار گيرند که هر دو مورد از نظر اسلام و عقل سليم محکوم است:
1-سختگيري در مباحات
2-بخل ورزيدن

پي نوشت

1-سوره ي نور، آيه ي22.

منبع:کتاب خانواده در اسلام
/خ