اين پديده جديد دانش بشري كه تقريباً درهمه شئون زندگي انسان راه يافته است، همچون ديگر ساخته هاي دست بشر دو رو دارد كه يك روي آن استفاده صحيح در كارها و كمك به رشد و سعادت بشراست. و روي ديگرآن استفاده غلط است كه معمولاً جز در موارد علمي وشغلي ازآن استفاده مي شود. آنچه بيشتر كودكان و نوجوانان را شيفته خود مي كند بازي هاي رايانه اي است. پيشرفت كيفيتي اين بازي ها به فاصله كوتاهي در ايران رواج يافته و بازار اسباب بازي و لوازم سمعي و بصري را به تسخير خود درآورده است .اين بازي ها كه داراي تصاوير دو بعدي است تا 50 درصد با تصاوير واقعي انطباق دارد و همچنين داراي موسيقي متن هست. چيزي كه اخيراً بر تعداد طرفداران اين بازيها افزوده، قيمت مناسب آنها براي مصرف كننده است. علاوه بر اين چون كودك و نوجوان خود اجرا كننده و در بطن بازي است و همراه با ساير شخصيت هاي بازي درگير ماجراهايي مي شود كه طراح بازي براي او تدارك ديده است، براي او بسيار جذاب است . اين بازي ها با استفاده از تصاوير پرتحرك و صداهاي مهيج، دنيايي از هيجان را به اين انسانهاي تشنه جنب و جوش ارزاني مي كند و همين جذبه، روح و جسم آنان را مطيع خود مي سازد و به عالمي از تخيلات مي برد كه خود را محور و قهرمان اصلي ماجرا مي پندارند.
محـــاســـن بازيهــــاي رايانـــــه اي
يادگيري را آسان و توجه بچه ها را جلب مي كند. با رايانه هرچند بار كه بخواهند، مي توانند موضوعي را ببينند و مرور كنند. برنامه هاي بسيار متنوعي هستند كه به كودكان امكان مي دهد تا نقاشي ها يا داستانهايي را خلق كنند ، ويا بازي هايي هستند كه كودكان را به تاريخ يا جغرافيا علاقه مند مي كند. برنامه آموزشي به كودكان كمك مي كند تا مهارت هايي را تمرين كنند. كودك بدون كثيف كردن لباسها و اطراف مي تواند به راحتي نقاشي بكشد و رنگها را عوض كند. مثلا اگر از رنگ سبز لباس نقاشي اش خوشش نيامد به رايانه مي گويد رنگ قرمز كن ، رنگ قرمز رضايت او را فراهم نكرد رنگ آبي و.. مفاهيم و مباني رياضيات را با كمك شكلهاي كودكانه به كودك آموزش مي دهد. به عقيده بعضي از پزشكان ، بازيهاي رايانه اي به كودكان كمك مي كند كه به داروهاي مسكن كمتر احتياج پيدا كنند. بازي هاي رايانه اي بچه ها را وارد دنيايي مي كند كه كنترلش در دست آنهاست و به همين دليل آنها از اين بازي لذت مي برند. باعث هماهنگــــي چشم و دست و پرورش عضلات ظـــريف كودك مي شود. وسيله كمك آموزشي براي معلولين و پركردن اوقات فراغت آنان است. معايب بازيهـــاي رايانـــه
الف ) آسيبهـــــاي جسمانــــي: چشمان فرد به دليل خيره شدن مداوم به صفحه نمايش رايانه به شدت تحت فشار نور قرار مي گيرد و دچارعوارض مي گردد. مشاهدات نشان داده است كه نوجوانان چنان غرق بازي مي شوند كه توجه نمي كنند تا چه حد از لحاظ بينايي و ذهني برخود فشار مي آورند. به دليل اين كه كودك در يك وضعيت ثابت تا ساعتها مي نشيند ، ستون فقرات و استخوان بندي او دچارمشكل مي شود. همچنين احساس سوزش و سفت شدن گردن ، كتف ها و مچ دست از ديگر عوارض كار نسبتاً ثابت و طولاني مدت با رايانه است . پوست فرد در معرض مداوم اشعه هايي قرار مي گيرد كه از صفحه رايانه پخش مي شود. ايجاد تهوع و سرگيجه خصوصاً دركودكان و نوجواناني كه زمينه صرع دارند، از ديگر عوارض بازي ها ي رايانه اي است .
ب ) آسيبهـــاي روانــــــي ـ تــــربيتــــي:1- تقــويت حس پرخاشگــــري :مهمترين مشخصه بازي هاي رايانه اي حالت جنگي اكثر آنهاست و اين كه فرد بايد براي رسيدن به مرحله بعدي بازي با نيروهاي به اصطلاح دشمن بجنگد ، استمرار چنين بازي هايي كودك را پرخاشگر و ستيزه جو بار مي آورد. " خشونت " مهمترين محركه اي است كه در طراحي جديدترين و جذابترين بازي هاي كامپيوتري به حد افراط از آن استفاده مي شود، چهره هاي معروف هاليوود كه در فرهنگ ما انسانهاي ضد ارزش و غيراخلاقي هستند، در اين بازي ها به صورت قهرمانهاي شكست ناپذير جلوه نمايي مي كنند.
2- انـــــزواطلبـــــي :كودكاني كه به طور مداوم با اين بازي ها درگيرند درونگرا مي شوند، در جامعه ، منزوي و در برقراري ارتباط اجتماعي با ديگران ناتوان مي گردند. روحيه انزواطلبي باعث مي شود كه كودك از گروه همسالان جدا شود كه اين خود سرآغازي براي بروز ناهنجاري هاي ديگر است . مادري مي گويد : فرزندم به بازي هاي رايانه اي معتاد شده است . او هرروز خود را به صفحه تلويزيون مي رساند و از دنياي بيرون به كلي بي خبراست ، حتي متوجه رفت وآمد ميهمانان نمي شود. وهميشه بعد از دست كشيدن از اين برنامه با سردرد وكسالت مواجه مي شود.
ج) تنبــــل شـــدن ذهــــن: دراين بازي ها به دليل اين كه كودك و نوجوان با ساختني ها و برنامه هاي ديگران به بازي مي پردازد و كمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پيدا مي كند اعتماد به نفس او در برابر ساختني ها و پيشرفت ديگران متزلزل مي شود. تصور بيشتر خانواده ها اين است كه در بازي هاي رايانه اي فرد در بازي مداخله فكري مداوم دارد. اما اين مداخله، فكري نيست بلكه اين بازي ها سلولهاي مغزي را گول مي زنند و از نظر حركتي نيز فقط چند انگشت كودك را حركت مي دهند . ماهر چه دراين مسير حركت كنيم و بازي ها را گسترش دهيم، انسانهايي را تحويل جامعه خواهيم داد كه سر خورده ، افسرده، غير متحرك وغيرسازنده هستند و خود اتكايي آنها بسيار كم خواهد بود و ابتكار عمل نخواهند داشت. درحالي كه براي جامعه ، نياز به انسانهايي خلاق ، مبتكر و متفكر داريم.
د) تاثيــــر منفــــي در روابط خانـــــوادگـــي : با توجه به اين كه زندگي دركشور ما نيز به طرف ماشيني شدن پيش مي رود و در بعضي خانواده ها زن و مرد شاغل هستند و يا بعضي ازمردان بيش از يك شغل دارند خود به خود روابط عاطفي و دركنار هم بودن خانواده كمتر شده وعده زيادي ازاين وضع و وجود تلويزيون به عنوان جعبه جادويي كه باعث سرد شدن روابط خانوادگي شده ناراضي هستند وحالا نيز جعبه جادويي ديگري يا جاذبه ي سحر آميزتري به نام رايانه اضافه براين وضعيت شده و مشكلات را دوچندان كرده است.
و) افـــــت تحصيلـــــــــــي: به دليل جاذبه مسحور كننده اي كه اين بازي ها دارد، بچه ها وقت و انرژي زيادي را صرف بازي با آن مي كنند، حتي بعضي از كودكان صبح، زودتر از وقت معمول بيدار مي شوند تا قبل از مدرسه كمي بازي كنند و وقتهاي تلف شده را هم بدين صورت جبران مي كنند. يكي از والدين اظهار مي دارد كه در سال گذشته پسرم بهترين نمرات را داشت اما از وقتي كه رايانه برايش خريده ايم روزي 2 الي 3 ساعت وقت خود را صرف بازي مي كند و از لحاظ تحصيلي افت پيدا كرده است.
رهنمــــــــودهــا
اگر چنانچه قراراست از بازي هاي كامپيوتري استفاده كنيد، بهتراست بازي هاي تصويري خلاق كه كودكان بايد به وسيله آنها، معما هايي را حل كنند، بيش از بازي هاي ديگر مورد توجه قراردهيد. بازي دسته جمعي كودكان ، با ابزارهاي تصويري كمتر مسئله ساز است، اين اسباب بازي ها ، زماني مخرب خواهد بود كه كودك به تنهايي براي ساعات طولاني ، غرق بازي شود. والدين وقت بيشتري را به كودك و نوجوان خويش اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاري و ارتباط صحيح بين والدين و فرزندان بيشتر باشد زمينه چنين بازي هايي كمتر فراهم مي شود. به اعتقاد پزشكان ايتاليايي وبعضي كشورهاي ديگر اروپايي ، مقصران اصلي ، والدين هستند كه فرزندان خود را براي ساعتهاي طولاني درمقابل تلويزيون ، كامپيوتر، ويدئو گيم ، يا فيلم هاي ويدئويي رها مي كنند. بهتراست كه والدين همراه فرزندان خود به كوهستان، باشگاهها و ميادين ورزشي بروند و به بازي هاي مورد علاقه آنها بپردازند تا انرژي عصبي و رواني آنان تخليه شده و توجهشان ازبازي ها ي رايانه اي منحرف شود. به فرزندتان اجازه ندهيد در فاصله نزديكي از صفحه رايانه بنشيند. ازرايانه هاي با صفحه كوچك استفاده كنيد. نور صفحه تلويزيون را كم كنيد. ضروري است بچه ها به طور مرتب بين دو نوبت بازي استراحت كنند. چشمها بايد مسلط به صفحه رايانه باشد. روشنايي اتاق به نحوي تنظيم شود كه زنندگي نور به حداقل برسد. بهتر است والدين با كودكان صحبت كنند كه فقط روزهاي تعطيلي مجاز به استفاده ازاين بازي ها هستند.
با استدلال و منطق آسيب هايي را كه كامپيوتر به كودكان وارد مي آورد متذكر شويد.
مخربترين بازي هاي تصويري ، بازي هايي هستند كه تصاوير آنها، به طور مكرر، بر صفحه ظاهر مي شوند و كودك بايد به تمام تصاويري كه ازبرابر چشم وي مي گذرند، شليك كند، لذا توصيه مي شود از اين گونه بازي ها كمتر در دسترس كودك قرار گيرد.