همكاري عباس افندي با ارتش انگليس در فلسطين، يادآور همكاري‌خواهر زاده وي (حسين افنان) در همان زمان با افسران انگليسي در عراق است. افنان با ويلسون نايب كميسر عالي انگليس در عراق (كه در برنامه نظرخواهي و انتخابات فرمايشي عراق پس از اشغال آن توسط بريتانيا نقش داشت و در اكتبر 1920 جايش را به سرپرسي كاكس، سفير پيشين انگليس در ايران و عاقد انگليسي قرارداد 1919 با وثوق الدوله، داد) از نزديك همكاري داشت.1 محمد ولي ميرزا فرمانفرمائيان (پسر فرمانفرماي مشهور، و از دولتمردان مطلع عصر قاجار و پهلوي) در سفري كه سال 1300ش به عـراق داشـتـه با افنان در بغداد تحت سلطه انگليسي‌ها ديدار كرده است.2
اساساً در آن دوران بحراني براي اسلام و مسلمانان، شواهد تاريخي متعددي دال بر همكاري بهائيان با انگليسي‌ها وجود دارد، كه افشاي آن، از جمله، سبب شد كه دولت انقلابي و نوپاي شوروي، با بهائيان رفتاري تند در پيش گرفته و آنان را قلع و قمع كند.3خان ملك ساساني (سفير ايران در اسلا‌مبول پس از جنگ جهاني اول) ضمن اشاره به پـيـونـد بـهـائيان با سفارت انگليس و سرويس اطلا‌عاتي بريتانيا در عصر قاجار، راز برخورد تند بلشويك‌ها با اين فرقه را در جاسوسي آنان به نفع انگليس جستجو مي‌كند:
«بعد از جنگ بين‌المللي اول كه حكومت شوروي در روسيه برقرار شد، در عشق‌آباد كه مركز اجتماع و عمليات بهائي‌ها بود بالشويكها درون مشرق الاذكار شبكه جاسوسي به نفع انگليسها كشف كرده و قريب يكصد نفر از وجوه بهائي‌هاي آنجا را معدوم ساختند. همچنين جاسوساني كه در جنگ بين‌المللي اول عربها را در سوريه و حجاز و نجد و شرق اردن براي جدا شدن از عثمانيها و به دست آوردن استقلال تبليغ مي‌كردند، همه از بهائي‌ها [بوده] و به دستور انگليسها اين تبليغات را انجام مي‌دادند. از جمله آنها، يكي حسين روحي بود كه پدرش اهل آذربايجان و گويا در مصر متولد شده بود و در سفارت انگليس مقيم قاهره منشي بود و در جنگ بين‌الملل اول پولهايي كه بايستي ميان عربها تقسيم شود او مي‌برد و مي‌رساند و بعد هم مطابق آخرين اطلاعي كه به من رسيد در فلسطين وزير فرهنگ شده بود. و نيز برادران افنان كه خود را از خويشاوندان ميرزا علي محمد باب مي‌دانستند در وقت تشكيل دولت عراق دست اندر كار كليه امور عراق بودند...4»
آقاي فضل‌الله نورالدين كيا، عضو كنسولگري ايران در فلسطين زمان قيمومت بريتانيا، مي‌نويسد: «بهائيانِ سرزمينهاي فلسطين، شرق اردن و قبرس، اصـولاً مورد توجه و اطمينان كامل مقامهاي انگليسي حكومت فلسطين بودند و اكثر آنها در مقامهاي حساس دولتي مانند فرمانداري، رياست ثبت اسناد و مأ‌موريتهاي خيلي بالايي در اين سرزمين ديده مي‌شدند» .5
پي نوشت :
1. مظالم انگليس در بين النهرين، چ 4، ضميمه جريده اتحاد اسلام، تهران، مطبعه باقرزاده. درباره همكاري افنان با انگليسي‌ها در عراق، همچنين ر.ك، دست پنهان سياست انگليس در ايران، خان ملك ساساني، صص 103 -102 .
2. ر.ك، از روزگار رفته حكايت...، محمد ولي ميرزا فرمانفرمائيان، 1/97. حسين افنان، گذشته از اين‌كه عباس افندي دايي‌اش بود، سه برادر داشت كه به ترتيب، با سه تن از نوه‌هاي عباس افندي ازدواج كرده بودند و همسر دو تن از آنها، خواهران شوقي افندي (جانشين عباس افندي) بودند. حسين افنان، در جنگ قدرتي كه پس از مرگ عباس افندي، بين بستگان وي درگرفت جانب محمد علي (برادر عباس افندي) را گرفت و به اصطلاح از «ناقضين» شد. ر.ك، گوهر يكتا، ص 111 به بعد
3. ر.ك، قرن بديع، شوقي افندي، 4/ 122- 125؛ سالهاي سكوت، خاطرات اسدا عليزاد، صص 34 -27، 37، 70- 74، 82 -83 ، 89 و 240
4.دست پنهان سياست انگليس در ايران، صص 103 -102.
5. ر.ك، خاطرات خدمت در فلسطين، صص 118 - 115
منبع: ايام 29/س