شناخت همسر

1-3ضرورت شناخت وراهکارهاي آن

شناخت يکديگرقبل از ازدواج قدرت تصميم گيري دختر وپسر براي جواب مثبت يا منفي را بالا مي برد.هرچقدرشناخت بيشتر و اصولي ترباشد ،توانايي فکر کردن ،بيشترو بهترخواهد شد و کاري که براساس آگاهي ومعرفت شروع ياپايان پذيرد،پشيماني کمتر ومسؤوليت پذيري و پيشرفت والاتري را فراروي فرد قرار مي دهد.دراين راستا ،شايسته است توکل به خداي دانا ،عرض نيايش و دعا نزد اووبا قصد وانگيزه ي الهي دراين امر ،مصمم واميدوار اقدام نمود.حضرت رسول (ص)مي فرمايند :«آنکه براي خدا ازدواج مي کند و براي فراهم کردن وسيله ي ازدواج ديگران براي رضاي خدا قدم برمي دارد ،استحقاق قرار گرفتن در ولايت خدا راپيدا مي کند .»(1)
نکته ي مهم ديگر،اجتناب از تعجيل درتصميم گيري است.عجله کاري است شيطاني .انتخاب همسر بايد با دقت ،وقت گذاري ،مشورت و شناخت لازم از فرد و خانواده اش صورت گيرد تا از خسارت روحي ومادي طرفين جلوگيري به عمل آيد.البته گفته مي شود:درکارخير بايد شتاب داشت ،به اين معني نبايد اصل ازدواج را به تأخيرانداخت ،اما درباره ي مراحل تصميم گيري و انتخاب ،نهايت دقت بايد به کار گرفته شود .حضرت امام صادق (ع)دراين زمينه مي فرمايند:«همانا همسر (چه زن ومرد)گردن بند است ،دقت کن چه گردن بندي را براي زندگي وحيات خود انتخاب مي کني (2).»
راه کارهاي زير درجهت شناخت بيشتر يکديگر پيشنهاد مي شود:
3-1-1 ديدن همديگر وگفتگوي متقابل درخصوص مسايل فردي وخانوادگي به طورصادقانه
لازم است خانواده ها قبل ازازدواج دختر و پسر ،زمينه ي ديدار آن دو را با هم فراهم نمايند.دراين زمان خواندن عقد وايجاد محرميت لازم نيست .اين واقعيتي است آن را اسلام اجازه مي دهد،اين ديدار براي هر دو ضروري است تابا ديدن يکديگرکمالات و عيوب ظاهري را بفهمند و سپس تصميم گيري نمايند.به علاوه ،راه اشکال تراشي براي بعد از ازدواج را ببندند.البته در اين ديداربايد قصد و نيت،پسند و عدم پسند براي ازدواج باشد تا فضاي برنامه از معصيت حق،پاک بماند.(3)
رسول اکرم (ص)به مغيرةبن شعبه که با زني ازدواج کرده بود ،فرمود:اگر قبلاً او را مي ديدي ،اميد توافق و سازش در بين شما بيشتر بود .(4)
به حضرت صادق (ع)عرض شد:براي مرد جايزاست پيش از ازدواج در وجود زن دقت کند و پشت سر و صورتش را ببيند ؟فرمود:آري ،مانعي ندارد.(5)
گفت و گوي مستقيم بايد درفضايي سالم آرام و بدون فشار و ترس ازطرف ديگران صورت پذيرد.آمادگي قبلي و فرصت کافي ،ازشرايط مهم براي نتيجه بخشي
وگفتگو است.مسلماً ازسخنان و صحبت ها مي توان مقداري زيادي به مکنونات دروني،خواسته ،صفات و احوال شخص پي برد.
امير مؤمنان(ع)مي فرمايد:«ما أضمرَ أحدٌ شيئاً الّا ظَهَرَفي فَلتاتِ لسانهِ و صفحاتِ وجهِهِ»(6)انسان هرچه در دل و درونش پنهان کند،ازلغزش هاي زبان و حالت هاي چهره اش آشکار مي شود.
سؤالاتي که مي تواند در اين گفتگو مطرح باشد ،بايد بر محور 1)بيان خط مشي کلي زندگي و اهداف آينده 2)بيان صادقانه صفات و اخلاقيات
3)طرح نظرات تربيتي و ارتباطي 4)بيان عيب ها و نواقص 5)بيان انتظارات و خواسته ها باشد که نمونه هاي پيشنهادي دراين محورها به فصل بعد موکول شده است.
نکته ي ضروري و قابل توجه والدين و پسران و دختران اين است که ديدن کامل ،به عنوان مرحله ي نهايي تصميم و گزينش و بعد از تحقيق و مشورت صورت پذيرد تا مبادا از لحاظ روحي ،رواني و آبرويي به دختر و پسر آسيبي برسد.
مردي به امام ششم (ع)گفت:جايز است مرد موي سر و زيبايي هاي زني را که مي خواهد بگيرد،ببيند ؟حضرت فرمودند:اگربه قصد لذت نباشد ،اشکال ندارد.(7)درخبرديگري آمده که از حضرت سؤال شد :آيا جايز است زن بايستد تا مرد او را نظر کند؟فرمود :آري،بلکه پوشيدن لباس نازک هم در آن وقت مانعي ندارد.(8)
حقيقت فرزند زمان است.تأمل درامر ازدواج باعث روشن شدن حقايق بيشتر خواهد شد و از پشيماني جلوگيري مي کند.
3-1-2آگاهي ازخصوصيات همسران در توصيه هاي ديني
طبق روايات از حضرت رسول (ص)و اهل بيت طاهرين (ع)زيبايي مو(9)،بچه دار شدن ،مهرباني ،پاکدامني ،عزيز بودن نزد فاميل و محترم بودن،تواضع،همسردوست بودن،با وقار بودن براي غير،حرف شنوي ،در خلوت دراختيارهمسر بودن(10)،آسان گيري،نرم خويي(11)،دينداري(12)،دوشيزه بودن(13)،نيک رفتار و خوش اخلاقي(14)،خرسند بودن،حافظ آبرو در غياب بودن(15)،زيبا و کم مهريه ترين بودن(16)،هرزه و بي بند و باروغيرمقيد به مسائل ديني و اخلاقي نبودن(17)،داشتن روحيه ي سپاس گزاري و رضايت ،مقتصد و کم هزينه بودن(18)از خصوصيات همسر مناسب است.
حضرت امير(ع)فرمودند:بهترين ويژگي هاي زنان در فضاي زناشويي و شوهر داري بدترين صفات مرد است :کبر،ترس،بخل.اگر زن متکبر باشد،تسليم غيرشوهر نمي شود.اگربخيل باشد،مال خود و شوهر را حفظ مي کند .و اگر ترسو باشد،
ازپيش آمدي بيم ناک مي شود و درصدد حفظ خود برمي آيد و درنتيجه به دام ديگران نمي افتد.(19)
3-1-3تحقيق
1-محل کاربه صورت غيرمستقيم،با فرستادن پيکي عاقل،خيرخواه،امين و با تجربه
2-تحقيق مفصل ازمحل تحصيل،دانشگاه يا هرمؤسسه ي آموزشي ديگر
3-تحقيق ازخويشاوندان و دوستان نزديک
4-تحقيق از همسايگان قبلي و فعلي
3-1-4انطباق گفتار وکردار فرد
مقايسه ي آنچه بيان کرده و آنچه توسط ديگران درمورد او گفته شده است ،روشي مهم وقابل تأمل است
3-1-5 مشاهده رفتارهاي فرد دراجتماع به طرزي زيرکانه و آگاهانه
3-1-6 تحقيق درنوع شخصيت دوستان فرد
با توجه به تأثيرپذيري جوان از دوستان و سنخيت روحي افراد در استمرار دوستي ،اين روش خوب و مفيد محسوب مي شود.
3-1-7 مشورت با والدين،بزرگان فهيم،مدرک،مجرب،مهذب و فاضل فاميل
3-1-8 مشورت با اهل فن وتخصص(اساتيد دانشگاه و کارشناسان علوم رفتاري)
اين روش يکي از بهترين و ضروري ترين روش هاست.
3-1-9 مراجعت به ضميرباطن و قلب خويشتن(احساس خواستن و کشش عميق روحي ،عاشقانه و آگاهانه)
3-1-10 آگاهي از خصوصيات و ويژگيهاي طبيعي و رواني زن و مرد
دختران و پسران لازم است ازخصوصيات رواني و شخصيتي جنس مخالف ،يا روان شناسي زن و مرد،آگاه باشند تا درتطبيق آنچه هست با آنچه مي پندارند بايد باشد،دچارخطا نگردند و انتظارات خويش را با واقعيات منطبق سازند.

جايگاه استخاره درراهيابي به تصميم نهايي

آنچه در عقل و شرع به آن بها داده شده تا مبناي تصميم گيري درامر ازدواج يا هرامرمهم ديگري قرار گيرد،بررسي و تفحص درمورد مسأله و مشورت با افراد مطلع و مطمئن است.
دخالت دادن استخاره در قضيه ي بسيارحساس ازدواج،به عنوان يگانه عنصر تعيين کننده ،مساوي با تعطيل کردن عقل و انديشه و پشت پا زدن به همه ي توصيه ها و معيارها و بي توجهي به اصل مشورت،همچنين نشانه ي نداشتن قدرت اختيارو انتخاب و واگذار کردن مسأله به سرنوشت ناخواسته است .چه بسيارخانواده هايي که با استخاره ي «خوب»به ازدواج درآمدند اما با طلاق از هم پاشيده اند(20).امام خميني (ره)دراين باره مي فرمايند :«استخاره از اصول اعتقاديه نيست که عمل به آن لازم باشد و الزام آور نيست (21).»

3-2خواستگاري

درجامعه ما رسم براين است که خانواده پسربه خواستگاري دختر مي روند.خواستگاري پسر از دختر امري عرفي است که از فطرت مرد و زن نشأت مي گيرد ،زيرا مرد خواهان است و زن خوانده ،مرد طالب است و زن مطلوب ،مرد قاصد است وزن مقصود ،فطرت مرد طلب ونيازاست و فطرت زن جلوه وناز.خواستگاري مرد از زن به خاطر بالا بودن ارزش ،حيثيت لطافت ،ظرافت و قشنگي اوست .
گوهر را در موزه نگهداري مي کنند و خواستاران جهت ديدن از آن موجود ارزشمند،به سراغش مي روند .خلاف فطرت و احترام شخصيت زن است که به دنبال مرد برود.براي مرد قابل تحمل است که از زني خواستگاري کند و اوناز کند ،بهانه آورد ،شرط بگذارد و نهايتاً جواب منفي بدهد.اما براي زن که مي خواهد الهه ي عشق و معشوق ومورد پرستش باشد و از قلب مرد سرد درآورد تا با سراسروجود او حکومت کند،قابل تحمل نيست که مردي را به همسري خود دعوت کند و احياناً جواب رد بشنود و سراغ مرد ديگري برود.
تجربه هاي مشاوره اين واقعيت را نشان مي دهد که 99% دختراني که اقدام به خواستگاري ازپسران نموده اند،با نارضايتي،شکست،اختلاف و مشکلات عاطفي و رواني و رفتاري با شوهر و خانواده شوهرروبه رو هستند.مطالب ذکر شده واقعيت هاي اجتماع بشري است.
به عقيده ي ويليام جيمز،فليسوف و روان شناس معروف آمريکايي :«حيا و خودداري ظريفانه ي زن،غريزه نيست»بلکه دختران خود در طول تاريخ دريافتند عزت و احترامشان به اين است که به دنبال مرد نروند،خود را مبتذل نکنند و ازدسترسي مرد خود را دورنگهدارند، زنان اين درسها را در طول تاريخ دريافتند و به دختران خود ياد دادند،حتي اين مسأله اختصاص به جنس بشر ندارد، همواره اين
مأموريت به جنس نرداده شده است که خود را دلباخته و نيازمند به جنس ماده نشان بدهد.
مأموريتي که به جنس ماده داده شده، اين است که با پرداختن به زيبايي و لطف و باخودداري و استغناء ظريفانه ،دل مرد خشن را هرچه بيشترشکار کند و او را از مجراي حساس قلب خودش و به اراده و اختيار خودش در خدمت خود بگمارد.
آيا واقعاً از اين شعرشاعرشيرين سخن ماحافظ ،اهانت به جنس زن مي فهميد که مي گويد:

شيرازمعدن لب لعل است و کان حسن
من جوهري مفلس،ازيرا مشوشم

شهريست پرکرشمه و خوبان ز شش جهت
چيزيم نيست ورنه «خريدار »هرششم

حافظ افسوس مي خورد که چيزي ندارد نثارخوبان کند و التفات آنها را به خود جلب کند.آيا اين اهانت به مقام زن است يا مظهرعالي ترين احترام به مقام زن؟در دل زنده و احساس مرد با همه ي مردي و مردانگي در پيش گاه زيبايي و جمال زن خضوع و خشوع مي کند و خود را نيازمند به عشق او و او را بي نيازاز خود معرفي مي کند.منتهاي هنراين زن اين بوده است که توانسته مرد را در هرمقامي و هروضعي بوده است به آستان خود بکشاند.امروز نهضت فمينيسم و متعصبين به جنس زن،اين موجود ظريف و رؤيايي را که بهشت مي تواند زيرپاي او باشد ،ازعرش به فرش پايين آورده و شخصيت الهي و انساني او را لکه دارکرده به لجن زار انديشه هاي شيطاني
ودوزخي خويش کشانده و او را به دره وحشتناک خود پرستي و فطرت ستيزي و عفت کشي ،سوق داده اند.(22)
آري !خواستگاري مرد از زن ،يک تدبيرظريفانه و عاقلانه و روشي فطرت پسند و نتيجه بخش است که حاصل تجربه،دستورالهي و عقل جمعي تمامي نياکان مابوده است.
بعد از ازدواج ،آدم به حوا گفت:به طرف من بيا و حوا گفت:تو به سوي من رو کن.خداوند امرکرد:آدم برخيز و به طرف حوا برو و اين همان راز خواستگاري مرد از زن است(23).به قول حافظ افق گشا و رازدان که مي گويد:

کي شعر ترانگيزد خاطر که حزين باشد
يک نکته ازاين معني گفتيم و همين باشد

از لعل تو گريابم انگشتري زنهار
صد ملک سليمانم درزيرنگين باشد

غمناک نبايد بود از لعن حسود اي دل
شايد که چو وابيني خيرتو درين باشد

هرکو نکند فهمي زين کلک خيال انگيز
نقشش بحرام ار خود صورتگر چين باشد

جام مي و خون دل هريک به کسي داند
در دايره ي قسمت اوضاع چنين باشد

درکارگلاب و گل حکم ازلي اين بود
کاين شاهد بازاري وان پرده نشين باشد

آن نيست که حافظ را رندي بشد ازخاطر
کاين سابقه پيشين تاروز پسين باشد

در مراسم خواستگاري سعي خانواده ها و بالاخص دختر و پسر بايستي دوري از مکر و نيرنگ باشد.
روان شناسان معتقدند کليد طلايي موفقيت ،برقراري ارتباطات درست است و جوهره ي اين ارتباطات ،صداقت و راستي است و به قول حضرت علي (ع)نجات درراستگويي و صداقت است.(24)
صداقت،علامت تربيت صحيح خانوادگي،تهذيب نفس و عقل و درايت است.رسول خدا (ص)مي فرمايد:ازما نيست کسي که با مسلماني مکرکند.(25)
حضرت امير(ع)مي فرمايد :مکربه کسي که تو را امين خود قرار داده، کفر است .(26)ونيزفرمود :کسي که خدعه و حيله کند و نسبت به مردم مکر بورزد ،زيان و ضررمکرش ،خود او را خواهد گرفت.علاوه برضرر و زياني که دراين جهان نصيبش مي شود،درآخرت نيزگرفتار عذاب مي شود.
گفتگوي صادقانه درخصوص سن،شغل،عقد قبلي،دارايي،اخلاق،رفتار،روحيه،طريقه معاشرت،تحصيلات ،عيب ها و نقص هاپاسخ به سؤالات ،دوري از غلو و ريا و خود بزرگ کردن و غيره ،راه را بر هرگونه بن بست درآينده مي بندد و از پيش آمدن خسارت ،تلخي و تفرقه و به هم خوردن رابطه ي خانواده ها جلوگيري مي کند.
خدعه و تزوير و تدليس و عيب پوشي ،خلاف اخلاق ،حرام شرعي و معصيت بزرگ است و دود اين آتش در درجه ي اول به چشم زن و شوهر و در مرحله ي دوم به چشم دو خانواده مي رود.راستي و صداقت،هردو خانواده را معنويت مي دهد و موجب فلاح و رستگاري است.
نقش بازي کردن ،تدليس و مکرگاهي مجوز به هم خوردن عقد،ساقط شدن مهر و فسخ نکاح بدون طلاق است،و اين گشايشي است که اسلام به يکي از دو طرف که درمعرض حقه و نيرنگ قرار گرفته است،داده است.
براي تحقق اين امرشجاعت لازم است؛دختران و پسران بدون نگراني از اظهار نظرهاي متفاوت ديگران،بايد جسارت بيان حقايق را داشته باشند.
بعد ازخواستگاري ،خانواده ي دختربايستي فرصت تحقيق ،تفکر و مشورت و تصميم گيري داشته باشند و جواب سريع دادن،نه تنها لازم بلکه منطقي نيست.

3-3سؤالات مشترک زمان خواستگاري دختر و پسر از يکديگر

3-3-1سؤالات مذهبي
1-مسايل مذهبي چقدر براي شما مهم است؟
2-آيا مايليد همسرشما تمايلات مذهبي داشته باشد؟
3-اعتقاد به خدا و ديانت چه تأثيري در زندگي زناشويي دارد؟
4-به نظر شما سرنوشت کساني که خدا و معنويت را تکذيب کنند ،چيست؟
5-مؤمن واقعي چه کسي است و زندگي او چگونه خواهد بود؟
6-آفات بي ايماني کدام است؟
7-آيا بدون دين و مذهب مي توان زندگي موفق و مؤثري داشت؟
8-آيا به نظام ارزشي عالم (نظام عمل و عکس العمل )اعتقاد داريد؟
9-چقدر اعتقاد و عدم اعتقاد به روز قيامت برعملکرد فردي و اجتماعي ماتأثير دارد؟
10-چقدر به آداب مذهبي نظيرنماز ،روزه و....پاي بند هستيد؟
3-3-2سؤالات مربوط به اداره خانواده
1-به نظر شما درنظام خانواده چه کسي بايستي سالار باشد:پدر ،مادر ،فرزندان ،يا حق و منطق
2-به نظرشما تربيت فرزند وظيفه ي پدر است يا مادر؟کدام بيشتر؟
3-چرا برخي والدين در تربيت فرزند شکست مي خورند؟
4-رمز موفقيت درتربيت فرزند صالح چيست؟
5-آيا کار کردن درخانه صرفاً متعلق به زن است؟(سؤال مخصوص دختران)
6-آيا کمک کردن به همسر در امور منزل باعث کسرشأن مرد مي شود؟(سؤال مخصوص دختران)
7-آيا هرکس قدرتش بيشتر است ،حق با اوست؟(سؤال مخصوص دختران)
3-3-3سؤالات مربوط به نحوه ي ارتباط درنظام خانواده
1-خانواده سالم و متعادل به نظر شما چه ويژگي هايي دارد؟
2-براي اينکه زندگي دچارپوچي و افت نشود،چه کار بايد کرد؟
3-آيا معتقد به ابراز احساس و دوستي در زندگي زناشويي هستيد؟
4-تفاهم يعني چه؟چه تأثيري در زندگي زناشويي دارد؟
5-مهماني دادن و رفتن چقدر در زندگي لازم است؟
3-3-4سؤالات مربوط به شرايط بحراني در زندگي زناشويي
1-هنگام بروز مشکل درزندگي به دنبال راه حل مي گرديد يا مقصر؟
2-هنگام بروز شرايط ويژه نظيرشکست مالي ،مصيبت ،تصادف ،مأموريت و غيره ،وظيفه ي يک همسرخوب چيست؟(سؤال مخصوص پسران)
3-اگر من بچه دارنشوم ،چه مي کنيد؟(سؤال مشترک)
4-زن و مرد چه مواقعي يار هم و با همند؟
3-3-5سؤالات مربوط به خانواده ي طرفين
1-خانواده ي شما شاد هستند؟
2-خانواده ي شما سنتي اند يا متجدد يا معمولي؟
3-نظرخانواده ي شما درباره ي عروس خوب چيست؟(سؤال مخصوص دختران)
4-نظر خانواده ي شما درباره ي داماد خوب چيست؟(سؤال مخصوص پسران)
5-خانواده ي شما به استقلال مرد چقدر اهميت مي دهند؟(سؤال مخصوص پسران)
6-خانواده ي شما به استقلال زن چقدر اهميت مي دهند؟(سؤال مخصوص دختران)
3-3-6سؤالات مربوط به شناخت شخص و شخصيت همديگر
1-سن،تحصيلات و شغل شما چيست؟
2-آيا بيماري خاصي داريد؟
3-آيا قبلاًنامزد داشته ايد؟
4-آيا قبلاًعقد کرده ايد؟
5-سيگار مي کشيد؟
6-آيا اراده ي ترک سيگار را در خود مي بينيد؟
7-آيا داروي خاصي را مصرف مي کنيد؟
8-قصد ادامه تحصيل را داريد؟
9-از شغل خود راضي هستيد؟
10-نظر شما در مورد ادامه ي تحصيل چيست؟
11-نظر شما درمورد اشتعال زن در اجتماع چيست؟(سؤال مخصوص دختران)
12-نظر شما درمورد شخصيت زن چيست؟(سؤال مخصوص دختران)
13-از چه نوع افرادي احساس نفرت داريد؟
14-از چه نوع افرادي خوشتان مي آيد؟
15-دراصلاح رفتار خود،چگونه عمل مي کنيد؟
16-آيا در جهت اصلاح رفتارديگران مي کوشيد؟
17-اگر همسرشما اشتباهي مرتکب شود،چه مي کنيد؟
18-واکنش شما در مقابل مشکلات زندگي چگونه خواهد بود؟
19-چه چيزهايي موجب عصبانيت و ناراحتي شما مي شود؟
20-هنگام عصبانيت چه مي کنيد؟
21-دروغ گفتن را در چه مواردي جايز مي دانيد؟
22-در چه مسايلي سخت گيري داريد؟
23-آيا انتقاد پذير هستيد؟درمقابل انتقادات چه عکس العملي از خود نشان مي دهيد؟
24-اکثر اوقات شاد هستيد يا افسرده؟
25-درزندگي زناشويي تصميم گيري را حق خود و همسرتان مي دانيد يا خانواده ي خود؟
26-چقدراعتماد به نفس داريد؟
27-در چه زمينه اي مطالعه داريد؟
28-تصور شما از صرفه جويي چيست؟
29-شما مايليد همسرتان خريد خارج از منزل را انجام دهد؟(سؤال مخصوص دختران)
30-شما مايليد همسرتان درخريد لوازم منزل چه مواردي را رعايت کند؟
31-آيا زن و شوهر بايد همه ي حرف هايشان نزد هم باشد؟
32-شما معتقد به ضرورت وجود بزرگتر ،راهنما و مشاوري در فاميل يا غير فاميل هستيد تا در موقع بروز مشکل ما را راهنمايي کند؟
33-به نظرشما زن و شوهر در زندگي بايد از يکديگر تعريف و تمجيد کنند يا انتقاد يا ناسزا؟
34-آيا آدمهاي شاد،آدمهاي سبکي هستند؟
35-گذشت و بزرگ منشي چه نقشي در ادامه و سلامت زندگي زناشويي دارد؟
36-آيا معتقديد زن و مرد به جاي شکايت از همديگر ،درخواست از همديگر داشته باشند؟
37-به نظرشما موفقيت و شکست در زندگي صرفاًبه خاطر زن است؟(سؤال مخصوص دختران)
38-به نظر شما موفقيت و شکست درزندگي صرفاًبه خاطرمرد است؟(سؤال مخصوص پسران)
39-شناخت علمي شما از خصوصيات مرد چقدر است؟(سؤال مخصوص پسران)
40-شناخت علمي شما از خصوصيات زن چقدر است؟(سؤال مخصوص دختران)
41-قبول داريد هرچقدرآگاهي زن و مرد از خصوصيات شخصيتي همسرشان بالاتر و بهتر باشد،زندگي از شيريني و تفاهم بيشتري برخوردار است؟
42-آيا معتقد به وجود تفاوت هاي ذاتي زن و مرد هستيد؟
43-شما درزندگي بيشتر مثبت نگريد يا منفي نگر؟
44-ابراز محبت ابتدا بايستي از طرف چه کسي شروع شود؟
45-پيروزي و شکست بيشترمنوط به عوامل شخصيتي و دروني است يا محيطي و بيروني؟

3-4ضرورت مشاوره ي ژنتيکي قبل از ازدواج

در علم ژنتيک ثابت شده است بسياري از بيماري ها و نواقصي که در يک خاندان است با ازدواج درنسل بعدي نيزباقي مي ماند و براثرکروموزوم هاي همانند که در بردارنده ي آن نواقص و عيوبند ،بيماري ها عميق تر و شديدترمي شوند.عواقبي چون ناسازگاري خون مادروجنين،توليد نسل ناسالم ،گرفتار شدن در انواع نارسايي هاي جسمي و عصبي ،اهميت مشاوره ي ژنتيکي را مخصوصاًبراي ازدواج هاي فاميلي نشان مي دهد.(27)
رسول اکرم (ص)در خصوص ازدواج فاميلي فرموده اند :«لا تنکحوا القرابه القربيه فان الولد يخلق ضاوياً»(28)با بستگان نزديک ازدواج نکنيد که فرزند ،ضعيف، به وجود مي آيد.
مشاوره ي ژنتيکي مي تواند خطرنقايص شديد را کاهش دهد و يا به طورکلي از انعقاد نطفه ي مشکوک به بيماري ارثي جلوگيري به عمل آورد و نسل آينده را از اين مشکل و وجود بيماري هايي چون منگوليسم (29)،عقب افتادگي ذهني و معلوليت نجات بخشد.متأسفانه در کشور ما زماني براي مشاوره ي ژنتيکي مراجعه مي شود که طفلي ناقص به دنيا آمده و براي پدر و مادر و ساير بستگان ايجاد نگراني و ناراحتي کرده باشد .يا اينکه والدين ،نگران بچه ي بعدي شده و اقدام به مشاوره مي نمايند.
البته نبايد از نظر دور داشت که انجام چنين برنامه هايي قبل از ازدواج بايد هم ازنظرسهولت دسترسي و ارزاني نرخ مورد توجه قرارگيرد و هم از نظر قانوني به عنوان قانون مشخصي براي پيش گيري از به دنيا آمدن نسلي ناسالم براي مادربالاخص آموزش جوانان درآستانه ازدواج است.بايستي با کمک رسانه هاي گروهي و سايراقدامات آموزشي،مردم و جوانها با خطرات ناشي از بيماريهاي ارثي آشنا شوند و چنانچه اين مکان براي کليه ي افراد در سن ازدواج وجود داشته باشد ،چه بسا بسياري از ازدواج هاي فاميلي هم بدون هيچ مشکلي و به دورازهرنگراني انجام شود.

3-5دوران نامزدي

اکثر افراد از دوران نامزدي ،به عنوان يکي از شيرين ترين ،پربارترين و لذت بخش ترين مراحل زندگي ياد مي کنند.منظور از دوران نامزدي،فاصله ي بين عقد و عروسي است.بدين معنا که با اجراي صيغه ي عقد ،دختر و پسر با هم محرم شده ولي هنوز زندگي مستقل و مشترک خود را شروع نکرده اند .اگر اين دوره به خوبي طي شود مي تواند در بالندگي ،پويايي ،ثبات و استحکام روابط زوجين دراستمرار زندگي ،نقش مؤثري ايفا نمايد.ازدواج موفق بستگي به عوامل مختلفي دارد که بسياري از آنها را بايد در دوران نامزدي ارزيابي کرد.(30)
ضرورت وجود اين دوران به چند دليل است :پذيرش مسؤوليت تمام مسايل به يک باره مشکل است و براي آمادگي بيشتراين فاصله ي زماني مفيد مي باشد.از طرفي دختر و پسري که تا چندي پيش با يکديگر بيگانه بوده اند ،برايشان سخت است که يک مرتبه و بي مقدمه در کنار هم قرار گيرند؛لازم است مدتي بگذرد تا با هم انس گرفته و شناخت بيشتري نسبت به علايق ،خواسته ها و انتظارات يکديگر پيدا کنند.علاوه بر موارد مذکور ،مي توان به اتمام تحصيلات ،بالا بردن توان اقتصادي ،طي کردن سربازي ،ايجاد زمينه ي مناسب براي قطع وابستگي نسبي ازخانواده ها براي طرفين ،به عنوان فوايد اين دوره اشاره نمود.
وظايفي که دختر و پسر در اين دوران دارند عبارتند از:
1-بالا بردن شناخت از يکديگر ،چرا که هرچه ميزان شناخت و توافق قبلي بيشتر باشد ،امکان سازگاري بعدي بالاتر مي رود.
2-بها دادن به احساسات و عواطف يکديگر .بي اعتنايي و تکبر درمقابل نامزد نه تنها باعث عزيزتر شدن نمي شود ،بلکه عواطف طرف مقابل را خدشه دار کرده و اثر
آن درزندگي برجا مي ماند.ملاقات هاي صميمانه با ابراز محبت و عشق به يکديگر باعث دلگرمي ،عفت و اميد به آينده مي شود.
3-برنامه ريزي براي آينده .البته با توجه به توانايي ها و امکانات بايد طرح و برنامه هاي قابل اجرا با هم فکري هر دو تنظيم شود.
4-اصلاح و تربيت خويشتن دردوران نامزدي به واسطه ي وجود احترام و محبت خاصي که طرفين به هم دارند،امکان بيشتري مي يابد .صفات و خصوصيات منفي که ممکن است درطول زندگي مشکل ساز شده و توافق بين فردي را به مخاطره اندازد ،بايد در اين دوران اصلاح گردد.پرورش قدرت سازش و از خود گذشتگي و کنارگذاشتن خود خواهي ها دراين دوره ضروري است(31)

پي نوشت:

1-المحجه البيضاء،ج3،ص54.
2-بحارالانوار،ج100،ص233.
3-حسين انصاريان،نظام خانواده در اسلام،ص180.
4-وسائل الشيعه،ج20،ص90.
5-کافي،ج5ص365.
6-نهج البلاغه،حکمت26.
7-کافي،ج5 ص365.
8-شيخ صدوق،علل الشرايع،ج2،ص500.
9-بحارالانوار،ج100،ص237.
10-کافي،ج5،ص324.
11-بحارالانوار،ج100-ص231.
12-التهذيب،ج7،ص401.
13-کافي،ج5،ص323.
14-همان،ص236.
15-کافي،ج5،ص324.
16-بحارالانوار،ج100،ص236.
17-همان.
18-مستدرک الوسايل،ج14،ص162.
19-بحارالانوار،ج100،ص238.
20-مهدي رفيعي،طلوع آشنايي،ص24.
21-استفتائات،ج2،ص28.
22-مرتضي مطهري،نظام حقوق زن در اسلام،ص47.
23-جوادي آملي،زن در آينه ي جلال و جمال،ص46.
24-مستدرک الوسايل،ج8ص457.
25-کافي،ج2ص337.
26-غررالحکم،ص291.
27-سيد مهدي صانعي،بهداشت روان دراسلام،ص116.
28-المحجه البيضاء،ج3،ص94.
29-يک نوع عقب ماندگي ذهني است.
30-سعيد شاملو،بهداشت رواني ،ص60.
31-علي اکبر مظاهري،جوانان و انتخاب همسر،ص200.

منبع:کتاب وصال مهر ورزان
/خ