دايره‌المعارف كوچك كوهنوردي
شوق انسان به ديدار و نظاره دنياي پيرامونش هميشه با او بوده است. از دنياي مصنوع و خودساخته شهر که گذر کنيم، پيرامون انسان، پديده‌ها و پديدارهايي در جغرافياي طبيعي هست که وسوسه کاوش و سير در آنها به جان هرکسي مي‌افتد. «کوهستان» يکي از آنهاست که هيبت و سترگي‌اش، بهت و حيرت را نصيب ما مي‌کند. اين جلوه بي‌بديل، وقتي عظمتش بيشتر مقهورمان مي‌کند که مواجهه‌‌اي بي‌واسطه باشد.
براي ما که زيستن در ابرشهرها، سبک زندگي خاصي را القا کرده، در نگاه نخست، گشت و گذار در کوهستان، دشوار و پردردسر است. انتخاب اول ما در برنامههاي سياحتي-تفريحي‌مان، به ندرت کوهستان است. اما کدام يک از ما تا به حال در كوهساري، پاي درختي و كنار رودخانه‌اي که از بلنداي کوه جاري است، لحظات خوش و به ياد ماندني نداشته‌ايم؟ كوفتگي، پادرد، خستگي مفرط و ساير دشواري‌هايش هست اما با اين خاطرات دل‌چسب و فريبنده‌اش چه كنيم؟ عطايش را به لقايش ببخشيم يا نه؟... جواب اين سوال طلب ما!
«کوهنوردي» چيست؟
کوهنوردي، فعاليتي ورزشي-تفريحي است مشتمل بر: صعود (بالا رفتن از کوه)، کوهپيمايي، پياده‌روي، غارنوردي، سنگ‌نوردي و اسکي. اگر از صعود به قله، سنگ‌نوردي،غارنوردي و حتي اسكي که هر يك حرفه‌اي ورزشي‌‌اند بگذريم، به کوهپيمايي و پياده‌روي مي‌رسيم که هر کدام مي‌توانند گونه‌اي از اوقات فراغت ما را به خود اختصاص دهند. بسياري از برنامههاي تفريحي و «گل‌گشتي»اي که گروه‌هاي مختلف كوهنوردي برگزار مي‌كنند، «کوهپيمايي» و «پياده‌روي» است که بارزترين صفت در خورش، همگاني‌بودنش است.
ما از كدام دسته هستيم؟
ما يا كوهنورديم يا كوهپيما يا كوهرو. «کوهنورد» فردي است که اين فعاليت ورزشي را پيشه خود ساخته و مرتب و مستمر به رشته‌هاي کوهنوردي از قبيل سنگ‌نوردي، يخ و برف، غارنوردي و اسکي مي‌پردازد و تجهيزات و ابزار لازم و فني متناسب با هر کدام از اين رشته‌ها را نيز به همراه دارد.
«کوهپيماها» افرادي هستند كه معمولا قصدشان قله و فعاليت حرفه‌اي نيست. تفريح و سياحت را هم به تنهايي در نظر ندارند؛ بلكه با اندك وسايل درخوري كه تهيه كرده‌اند روياي «صعود به بلنداي كوهستان» در ذهن و ضميرشان نقش بسته است. اما «کوهرو»ها کساني هستند که به طور گروهي - و به ندرت، به صورت انفرادي- به قصد تفريح و تفنن به دره‌ها، کوهپايه‌ها و ايستگاه‌هاي پايين‌دست کوه يا کوهساري مي‌روند و معمولا تجهيزات مناسب و کافي و استاندارد به همراه ندارند و بنابراين توانايي صعود به مرحله بالاتر را ندارند.
راستي، نگفتيد بالاخره عطايش را به لقايش ببخشيم يا نه؟ سوال‌مان را كه يادتان نرفته است، هان؟!
رعايت كنيد و لذت ببريد
بعد از آمادگي جسماني كه بايد روزهاي قبل از برنامه به آن بينديشيد، تغذيه، تجهيزات مناسب، بررسي و پيش‌بيني احوالات جوي منطقه و شيوه درست راه رفتن در كوهستان مي‌تواند آلام شما را كم و به تبع لذت شما را بيشتر كند.
اصول گام‌برداري در کوهستان:
طريقه گام‌برداري به ارتفاع، شيب و آب‌وهواي منطقه بستگي دارد. حتي اگر هيچ‌كدام از تجهيزات درخور را نداريد، كفش مناسب به پا كنيد؛ چون پاهايتان بيشتر از همه اعضاي بدن شما با سختي و دشواري مسير درگير است. بعدا كفش مناسب را با هم بررسي مي‌كنيم.
بايد قبل از راه افتادن بندکفش‌ها را تنظيم کنيد؛ يعني بايد در زمان بالا رفتن، بندها را معمولي ببنديد ولي از ياد نبريد كه حين پايين آمدن، بندها را بايد محکم کرد؛ چون پنجه‌ها به پيشاني و رويه كفش برخورد مي‌كنند و نوك انگشتان پا تاول زده و زخمي مي‌شوند.
در سر بالايي اول قسمت پنجه و بعد قسمت مياني و در سر پاييني اول پاشنه بعد پنجه را بگذاريد.
گام خود را بايد با تنفس و ضربان قلب هماهنگ کنيد (يك ضرباهنگ ثابت و هم‌زمان).
آهسته و پيوسته حرکت کنيد و با صاف کردن کامل پا، هرازگاهي به آن استراحت دهيد.
طوري گام برداريد که از اهرم‌هاي اسکلتي بدن بهتر استفاده شود تا به عضلات فشار کمتري وارد شود.
بسته به شيب و ارتفاع مسير و توان فرد، بعد از يکي‌دو ساعت، 10 تا 15 دقيقه استراحت کنيد.
براي استراحت، سرعت و ضرباهنگ گام‌هايتان را كم و كوتاه كنيد تا به‌تدريج بدنتان سرد شود. هرگز با بدني گرم به يكباره توقف نكنيد. اگر مجبور شديد، بدون تاخير حتما بالاپوشي بپوشيد.
نکات مهمي كه بايد هنگام پايين آمدن بيشتر به آنها توجه كنيد:
استراحت: استراحت تنها در سر بالايي (هنگام صعود) لازم نيست؛ بلکه در سرپاييني (هنگام فرود) هم لازم است، زيرا به زانوها بيشتر فشار وارد مي‌شود.
هرگز عجله نكنيد: بيشتر آسيب‌هاي پا از قبيل دررفتگي، پيچ‌خوردگي و حتي شكستگي در سرپايين‌آمدن‌هاي بي‌محابا پيش مي‌آيد. باوري بين کوهنوردان هست مبني بر اينکه: «زمان فرود 2 برابر زمان صعود است.» و اين اهميت فرود را مي‌رساند.
بي‌اختيار و وارفته پايتان را نيندازيد: عضلات پايتان را شل نكنيد. بهترين شيوه براي پايين آمدن آن است كه زانوها را خم كنيد و کمر را صاف نگهداريد (راه رفتن ميمون‌وار).
تجهيزات انفرادي و گروهي
تجهيزات مي‌تواند سختي‌‌ها را تقليل دهد. هم دهانتان آب افتاده و هم تن‌تان لرزيده. هزينه تهيه تجهيزات، زبانتان را بند آورده، نه؟! خوددار باشيد و جواب منفي به سوال ما را هم زود به مخيله‌تان راه ندهيد.
اين وسايل و تجهيزات نسبت به كارآيي و كاركردي كه دارند، هزينه‌شان معقول است. البته گراني اين تجهيزات را نمي‌خواهم توجيه كنم. اما مثلا چراغ‌خوراك‌پزي كه در هوايي سرد به خوبي غذاي شما را داغ كند يا آبي را براي دم‌كردن چاي مهيا كند،چقدر مي‌ارزد؟ حتما موافقيد که ربطي به آن پولي كه شما برايش پرداخته‌ايد، ندارد.
تجهيزات انفرادي: ابزاري است كه هركس براي خود و با خود دارد تا احتياجات فردي‌اش را رفع كند و شامل اين اقلام است: کوله‌پشتي، کفش، ظرف‌آب، چراغ‌پيشاني، فلاسک، دستکش، کلاه و عينک، ضد‌آفتاب، گتر، چراغ خوراک‌پزي، ظرف غذا، پوشاک از جنس (پولار، گورتکس، پَر)، زيرانداز، پانچو، چادر انفرادي، قطب‌نما، سوت، وسيله آتش زنه (كبريت يا فندك)، چاقو، نقشه يا کروکي منطقه و تلفن همراه (در صورت امکان مجهز به GPRS).
به‌هر حال داشتن لوازم انفرادي علاوه بر بالا بردن توان فرد، در بالا بردن روحيه گروهي نيز تاثير بسزايي دارد.
تجهيزات گروهي: چادر بزرگ براي اتراق، طناب، جعبه كمك‌هاي اوليه، تجهيزات جهت‌يابي و نقشه‌خواني، نقشه جامع مسير، كارابين و.... بخشي از اين ابزار فني در صعود و كوهنوردي حرفه‌اي به كار مي‌آيد. ولي آنچه مهم است استقلال و خودبسندگي فرد در كوهستان است، طوري كه اگر به هر دليلي تنها و بي‌كس شد، از پس خودش برآيد.
به شما خواهم گفت كه اين وسايل را از كجا تهيه كنيد. شما كه انتظار نداريد فروشگاه‌هاي شهر شما را هم بشناسم و نام ببرم. پس اين بخش را تهراني‌ها بخوانند فقط، لطفا!
حوالي ميدان منيريه در خيابان وليعصر (عج) به سمت جنوب در 2 سمت خيابان، فروشگاه‌هاي بسياري هستند كه لوازم و تجهيزات كوه و كوهنوردي را مي‌فروشند.
خورد و خوراك مناسب
تغذيه بايد در 3 مقطع زماني مورد توجه باشد: قبل، حين و بعد از برنامه يا گشت‌وگذار تا مشکلي از لحاظ جسمي براي فرد پيش نيايد. چون خواننده «سلامت» هستيد، سرتان را درد نمي‌آورم.اگر هم خواننده «سلامت»نيستيد و از قضا اين صفحه يا اين شماره را مي‌خوانيد كه هيچ! با نخواندن «سلامت» تا حالا، خيلي چيزها را از دست داده‌ايد.
موارد ضروري که بايد کوهنورد در تغذيه خود رعايت کند:
در کوه، غذاها بايد کم‌حجم، پرانرژي و مغذي و سبک باشد.
فراموش نكنيد كه آب به اندازه كافي بنوشيد. هميشه دور لب، آخرين نقطه‌اي از بدن شماست كه احساس تشنگي مي‌كند. در فصل گرما، شما قبل از اينكه تشنگي را احساس كنيد، بايد آب بخوريد. مي‌توانيد کمي عصاره ميوه‌ها يا آب‌ليمو به آب اضافه کنيد تا خستگي و کوفتگي‌تان را نيز رفع كنيد.
برنامه غذايي بايد با وعده‌هاي بيشتر و با مقدار کم باشد و ترجيحا از ميوه‌هاي خشک حين اجراي برنامه استفاده شود؛ مخصوصا کشمش، خرما و توت.
سعي کنيد براي صبحانه و ناهار از کربوهيدرات‌ها و غذاهاي پروتئيني و براي شام از مواد غذايي سبک، پرانرژي و کم‌حجم استفاده کنيد و قبل از خواب، آب بخوريد تا غذايي که خورده‌ايد، راحت‌تر هضم شود.
در قبل و حين برنامه کوهنوردي، از ميوه و سبزيجات بيشتر استفاده كنيد.
شيريني‌جات و چربي را به‌كلي حذف نكنيد؛ بلكه به مقادير لازم از آنها مصرف كنيد.
غافلگير نشويد
احوالات جوي را جدي بگيريد که اصلا شوخي ندارد و ممكن است جانتان را گرو بگيرد! اين جوري ديگر حتما جواب سوال ما را به تلخي خواهيد داد و عطايش را به لقايش خواهيد بخشيد، البته اگر هنوز عمرتان به دنيا باقي باشد.
براي آگاهي از شرايط جوي منطقه مي‌توانيد از سامانه گوياي سازمان هواشناسي کشور (هواگو)، وضعيت آب و هوايي منطقه مذكور را جويا شويد. شماره تلفن اين سامانه 134 است.
شکي نيست که نبايد تنها به اطلاعات اين سامانه اکتفا کرد. اگر در آن منطقه آشنايي يا بستگاني داريد، با تلفن مي‌توانيد وضعيت آب و هوايي را از زبان يک محلي بپرسيد. در هر صورت از هر راهي كه مي‌توانيد، روز قبل از برنامه اطلاع درستي از آب و هوا داشته باشيد.
در حين اجراي برنامه و تفرجتان هم به تغييرات جوي منطقه بي‌توجه نباشيد. کوهنورد يا کوهپيماي خوب، کسي است که با توجه به پيشرفت ابزارهاي شناخت و جهت‌يابي و با وجود انواع نقشه‌ها و کروکي‌هاي در دسترس، شم و حس قو‌ي‌اي داشته باشد؛ يعني به پيرامون خود، اتمسفر و حال و هواي منطقه‌اي که در آن است، توجه ويژه‌اي کند و هميشه شامه‌اش تيز باشد و کوچک‌ترين تغييرات جوي را ارزيابي و حلاجي کند. اگر هم قصد شب ماندن داريد بايد طبيعت پيرامون‌تان را خوب مطالعه كنيد. طبيعت هميشه قبل از هر واقعه‌اي، علايم و تظاهراتي نشان مي‌دهد كه اگر هوشيار باشيد، كمتر غافلگير مي‌شويد.
منبع:www.salamat.com